Кйдіргіні белгілері жне рбуі

Жасырын кезеі бірнеше сааттан 8 кнге (2-3 кн) созылуы ммкін. 95% ауру теріге байланысты трі кездеседі, 2-3% кпе, ішекке байланысты трі де болуы ммкін. Тері тріндегі тйнеме жан жерде біртіндеп да, бртік, іріді безеу, жара пайда болады. Бастапыда теріні белгілі жерлері ышып, біраздан со лая тседі. Бірнеше сааттан со тйінні (папула) орнында клемі 2-3 мм. кпіршік тзіледі. Оны ішіндегі клгін сйыты тсі біртіндеп анталаан ою, кейде ою оыр сиякк тске айналады. Сонан со іріді безеуді орнында абырша пайда болады. Ол тез арайып, аумаын лайтады. Жараны жан жаы ызарып, ісініп кетеді, біра жараны тсы ауырмайды. Осы кезде адамны жалпы жадайы нашарлап, дене ызуы ктеріліп 39-40ºС жетеді, лсіреп, басы ауырып, жрегі жиі аады. Дене ызуы тез айтады. Терідегі згерістер жазыла бастап, жараны абыршаы 2-3 аптаны соында тседі. Егер науаса кйдіргіге арсы дрі егілген болса, терідегі згеріс бртік кйінде болып, науасты жалпы жадайы згермеуі ммкін. Денеге тскен жеріне байланысты ауруды клиникалы трлері:

1. Терілік (95) - карбункулдар пайда болады.

2. Асазан-ішек

3. кпелік.

Кйдіргіні терілік трі – бл сыратты аса тараан трі, адамны олы, беті, мойнына шиан трізденіп блтиып, кгеріп шыады. Кейін блтыты а ортасы кйгендегідей клбіреп ктеріледі, оны ішіне анды ірі жиналады. Жараны айналасы домбыып ызарады, ортасы кмірдей араяды. Жараны тірегі клбіреп ісінгенімен, ортасындаы ара кйік басса да, ауырмайды.

Инфекция кзі – ауылшаруашылы жануарлары: сиыр, жылы, ой, ешкі, бы. Сиректеу ит, шоша, тйе. Кйдіргі малдарда те ауыр трде теді, ауру малды нжісімен, зрімен залалданан жем, шп, су арылы таралады.

Берілу механизмдері:

Жанау - тікелей жанасу арылы жады: ауру мала араанда, сойанда, терісін сыланда, етін дегенде, жн, тері жинап, дегенде. Ауру малды терісінен, жнінен жасалан киім, тон, тоылан заттар, топыра арылы да жуы ммкін.

Трансмиссивті - маса, сона, ансорыш шыбындарды шауы арылы жады.

Аэрозольді - ауа– ша арылы жн, тері жинайтындар арасында ксіптік ауру трінде кездеседі, технологиялы процесті дрыс сатамаан жадайда жады.

Берілу жолдары. Алиментарлы жолмен ауру малды дрыс термиялы ндеуден тпеген еті арылы беріледі. Кйдіргіні оздырыштарын бактериологиялы ару ретінде олдануы ммкін, йткені ауа-тамшы, ауа-ша жолымен тскенде кпелік трі дамып, лім жиілігі те жоары болады. Иммунитет траты, айта жтыру кездеспейді.

Эпидемиологиялы ерекшеліктері. Кйдіргі жаз - кз мезгілінде жиі таралады. Кбіне лкен жастаы адамдар ауырады. «Кйдіргіні топыраты ошатары» - ауру малды кмген жер, ауру малдарды кметін айма. Споралармен ластанан айматы топыраында оздырыштар кп жылдап саталып ана оймай, онда олайлы жадайда (+32+35 температура, жоары ылалдылы) ніп, кбеюі де ммкін, сондытан «кйдіргіні топыраты ошатары» те ауіпті. азастанда 3,3 мы ауруханалы ауіпті пункттер тіркелген, ОО – 216. ОО соы 40 жыл аралыында е жоары сыраттану дегейі тіркеледі, кйдіргіге арсы егу жасалмаан малдардан жып отырады.

Алдын алу шаралары «Р кйдіргі ауруына арсы шараларды кшейту» бйрыына сйкес жргізіледі. Негізгі шаралар бл санитарлы–ветеринарлы шаралар. І – ошатаы жасалатын шаралар:

- Ошата ветеринарлы карантин – 15 кн. - Науас адам міндетті трде жпалы аурулар ауруханасында емделеді. - №58 лгіде СЭБ шыл хабарлама беру, ошата эпидемиологиялы

–эпизоотологиялы тексеру жргізу. - атынаста боландарды, ауру малды бірге дегендерді 8 кн медициналы баылау.

- Енжар иммунизация ретінде 20-25мл кйдіргіге арсы иммундыглобулин егу.

- Шыл алдын алу ретінде 5 кн антибиотиктер беру

- Бактериологиялы, аллергиялы сынамалар жасау. Аллергиялы реакция антраксинмен тері ішіне жасалады, теріс болса кйдіргіге арсы тірі вакцина егіледі.

- Ошата орытынды дезинфекция жасау - ыдыстарды, киімдерді, мал німдерін, тері, жнді жне мал ораларын залалсыздау. Дезинфекция шін 4% хлорамин, 6% сутегіні остотыы + 0,5% жуатын нта, 5% сабын осылан формальдегид ерітінділерін олданады. Ыдыс ая, киімдерді 2% содамен 60 минут айнатады немесе 2% хлорамин ерітіндісінде 2 саат залалсыздайды.

- Ауру малды мйіті жне мал німдері ртеу немесе арнайы Беккери шырына кму арылы жойылады. Кйдіргі ауруынан лген малды етін, терісін, ішкі мшелерін арнайы жасалан жшікті фургондара салып, ауру малды кмуге арналан жерге алысыра апарып, тередігі 2 метр ра азып, астына хлорлы к тсеп, стіне таы бір абат хлорлы к сеуіп, целлофан пакетті ымтап жауып кейін кму ажет.

ІІ - Ветеринарлы-санитарлы шаралар: Кйдіргі бойынша ауруханалы ауіпті пункттер 4 жыл баылауда болады, арнайы журнала тіркеледі. Ошаты шекарасына «кйдіргі» белгісі ойылады. Ошатан малдарды шыаруа жне сырттан жаа мал кіргізуге тиым салынады. Мал базарлары, тері, жн жинайтын, сатайтын жерлер ата адаалауа алынады. Малдара кйдіргіге арсы вакцина егіледі. Ауру жне кдікті малды мал дрігері тексеруі ажет, ветеринарлы рсатсыз союа тиым салынады. Етті зертханалы тексерусіз, ветеринарлы кліксіз сатуа тиым салынады. лген малды терісін сылуа болмайды. Сатандыратын киім кию: комбинезон, капюшон, резекелі алжапыш, биалай, етік, бетперде. ІІІ-Арнайы алдын алу ретінде кйдіргіге вакцина мал дрігерлері, тері, жн жинайтын, дейтін, мал соятын ызметкерлерге, тірі даылмен жмыс істейтіндерге егіледі. Кйдіргіге арсы вакцина СТИ вакцинасы 2 рет аралыпен 21 кнде егіледі, айта егу 1 рет.

Диагноз

Кйдіргіні диагнозын ою те жауапты. Науасты айда жмыс істейтіні, алай, кімнен жтыруы ммкін, яни барлыы мият сарапталынады. Терідегі згерістер арылы, ауру белгілеріні рбуі жне зертханада тйнеме таяшаларын анытау арылы длелденеді. Кйдіргі ауруымен ауыран науаса ауруханада міндетті трде зертханалы талдаулар жасалынады: 1. Жалпы анын, зрін, RW тексеру; 2. Бактериялы зерттеу аннан, терідегі абынан тіннен алынады; 3. ЭКГ, Ro — кпені рентгендік тексеру.

 

Сіреспе

Сіреспе (тетанус) - сапрозонозды бактериалды, оздырышы арым-атынас механизмі арылы берілетін, орталы жйке жйесіні заымдалуымен, блшы еттерді сіресуімен, асфиксияны даму ммкіндігімен сипатталатын жпалы ауру. Сіреспе оздырышы – Clostridium tetani Bacillacaeae туыстыына жататын спора тзетін облигатты анаэроб. Анаэробты жадайда микроскоппен барабан таяшасы трізді спора трінде крінеді. Спора оршаан ортада жылдар бойына саталады. Анаэробты жадайда, 37°С температурада ылалды, аэробты бактериялармен араласан ортада споралар вегетативті формаа айналады. оздырыш вегетативті формасында аса улы экзотоксин бледі. Экзотоксин трасыз, шырышты абат арылы сііріле алмайды. Споралар айнатанда 1 сааттан кейін леді, 5% фенол ерітіндісі, 1% формалин ерітіндісі, иод, сутегіні асын тотыы 10 саатта лтіреді. Вегетативті формасы деттегі физикалы, химиялы факторлармен 3 - 6 саатта жойылады. оздырышты организмге ену апасы жарааттанан тері абаты. Енген оздырыш вегетатативті формасына айналып, кбейе отырып экзотоксин синтездейді. Патологиялы деріс осы экзотоксинні серінен дамиды.

Инфекция кзі - шп оректі жануарлар, кеміргіштер, стар жне адам. оздырыш жануарларды жне адамны асазан–ішек жолдарында сапрофиттік тіршілік етеді. Оларды нжісімен оршаан ортаа тскеннен кейін спора трінде за уаыт топырата саталады. олайлы климатты жадай туанда споралар вегетатифтік формаа айналып, кбейіп, айта спора тзеді (вегетивтік формаа - спора-вегетатвті форма – спора).

оздырышты жу механизмі - арым-атынас немесе жанасу. оздырыш жараатталан тері абаты арылы теді. Тыныс жолыны кілегей абаты арылы туі де ммкін (аэрозольды механизм). Жанасу механизміні жзеге асу жолдары р трлі: трмыста, медициналы, ндірісте. Бейбіт кезде барлы ауруларды 85% астамы трмыста залалданады. 5-6% негізінен медициналы мекемеден тыс жерде жасалынан тсік пен босану кезінде болады. оздырышты берілу факторлары топыра, к, нжіс, ша, ластанан р трлі трмыс заттары, хирургиялы, акушерлік ралдар. Ауру негізінен жылды жылы, ыссы мезгілдерінде байалады. лімге шалдыу 40-45% дейін жетеді.

Инкубациялы кезені затыы р трлі- 1-2 кннен 1 айа дейін созылуы ммкін. Кп жадайда 3-14 кн. Ауру жалпы немесе жайылмалы жне жергілікті болып блінеді. Науас мазасыздыа, ашуланшатыа, басыны ауыруына, тершедікке, жараатты айналасындаы блшы еттерді жыбырлауына шаымданады. уелі шайнау блшы еттеріні сіресуінен тризм, айылы бет пішінні немесе сардоникалы клкіні пайда болумен басталады. Одан кейін ара блшы етіні сіресуінен омырта жотасыны доа трізді иілуі (опистонус) пайда болып ауру классикалы „баана трізді жадайа” тседі. Ауруды атын е алаш осы крініске арай Гиппократ «Tetanus» деп сынан. Бл кезде рса блшыеттері татай трізді атаяды, ол-аятары жиырылан болады. абырааралы блшыеттерді гипертонусыны нтижесінде науасты тыныс алуы беткейлі жне жиілейді. Сонымен бірге тахикардия болады, дене ызуы 39-40ºC–а ктеріледі. Біра науас ауруды барлы кезедерінде есін аны біледі. Жтыншаты, диафрагманы, тыныс алу блшыеттеріні рысуыны нтижесінде, науас асфиксиядан айтыс болады. Жаа туан нрестелер сіреспесіні клиникасы басаша крініспен байалады. Жаа туан нрестелер сору еттеріні сіресуінен еме алмайды. Бетінде иналу белгісі пайда болады. аа блшыеттеріні сіресуінен «рбаа» трізді болып жатады. Жаа туан нрестелерде лім 90% дейін жетеді.

Емдеу принциптері: науаса жеке мейірбикелік бекет таайындайды. Жатан палатаны есік-терезелері ымталан болуы ажет. Науаса арнайы ем олданылады. Сіреспе токсинін активсіздендіру шін, антитоксикалы сіреспеге арсы жылы сарысуы егіледі. рыспаа арсы емні маызы зор. рыспаны басу шін, нейролептиктер (аминазин, дроперидол), тарнквилизаторлар (седуксен), хлоралгид таайындалады. Ауруды аыры емдеу шараларына байланысты. Сондытан емдеу шаралары кешіктірілмеу керек. Сонымен атар жараатты хирургиялы деу сіреспеге арсы дрілер, симптоматикалы ем жасалады. Науас диспансерлік баылауда 2 жыл болады.

Алдын алу шаралары.Арнамалы емес алдын алу шаралары трмыстаы жараатты ластануын болдырмау, дер кезінде медициналы кмекке жгіну. Сіреспеде антимикробты иммунитет алыптаспайды. ш рет енгізілген вакцинадан кейін орау кші 1-5 жыла дейін жететін траты иммунитет алыптасады. 1 жылдан кейін жасалатын ревакцинация 7-10 жыла сіреспеден оранысты амтамасыз етеді.

Газды гангрена

Газды гангрена (анаэробты жпа, госпиталды гангрена) – жанасу механизмен таралатын, сапронозды, ауыр тріндегі анаэробты жараат жпасы.

оздырышы Clostridium -спора тзетін таяша. Табиатта кеінен таралан, адаммен жануарды ішегінде, топырата кездеседі. Полимикробты жпа болып табылады. Cl. рerfringens (A, B, C, D, E, F) экзотоксин рамы бойынша 6 серологиялы топа блінеді, А серовары – парентеральды трінде тсіп анаэробты жпа тудырады. Cl. dіfficcile – ішекті алыпты микрофлорасына кіреді, сау адамдарды 3% кездеседі. Залалданан топырапен жараа тссе – газды гангрена, тааммен ішекке тссе таамды токсикоинфекция тудырады.

Инфекция кзі жне таратушы фактор спорамен залалданан оршаан орта объектілері, сіресе топыра.

Берілу механизмі – жанасу – трлі жараат кезінде сіресе асептикалы жадайда жасалан ота жасау, ан алу, ауруханада кк тамыра ан жне трлі ерітінділер, дрі-дрмектер ю, босану кезінде жады. Инкубациялы кезеі - 5 кн. Белгілері: жоары температура, жалпы интоксикация, жергілікті згерістер, некроз. Алашыда жара атты аурады, ісінеді, пульс жиіленеді. лім жітім 50-60%.

Диагностикасы:

1. Микробиологиялы діс – заымдалан тіндер, таатын, тігетін материалдар, киім, топыраты зерттеу. Таамды токсикоинфекцияларда – таам німдерін мен нжісті зерттеу.

2. Клиникалы дістер.

Алдын алуы:

1. Жараны уаытылы жне дрыс хирургиялы деу негізгі шара болып табылады.

2. Алдын алу масатында антитоксикалы сарысу 10000 МЕ егу.

3. Бактериофаг + 0,5% новокаин жараа егу. 4. Антибиотикпен емдеу.

 

Тыру

тыру – жанасу механизмімен берілетін, жасырын кезені затыымен, орталы нерв жйесіні заымдалуымен, тек лімге сотыруымен сипатталатын зоонозды, табии ошаты жне антропургиялы вирусты жпалы ауру. тыру ауруы тек Англия, Исландия, Австралия, Жапония, Жаа Зеландия секілді аралды елдерде ана кездеспейді. йткені, бл елдерге ит пен мысытар кіргізу алдында ата карантиндік баылауа ойылады, тек сау жануарларды кіргізуге рсат беріледі. лемде жыл сайын 50 мы адам тырудан айтыс болады, 10 млн.адама жыл сайын тыруа арсы вакцина егіледі. азастанда жылына 30 мынан астам адам антирабикалы кмек алады, 1994-2001 жыл аралыында 52 адам тырудан айтыс болан, оны 35-ОО.

оздырышы – РНКлы, нейротропты рабдовирустар. Клемі 80-160 нм, о трізді формада, S– жне V- антигендері бар. Тменгі температураа тзімді, 50С температура жоары болса тез леді. Вирустар денеге заымдалан тері, шырышты абы арылы тседі. оздырыштарды 2 трі бар: Жабайы штаммдары табиатта кездеседі, адам мен ст оректі жануарлара ауіпті, нейрон цитоплазмасында Бабеш-Негри жасушалары пайда болады. 1885 жылы Л.Пастер ояндара бірнеше рет айта егіп алынан вирустар, патогенділігі тмен, сілекеймен шыарылмайды, Бабеш-Негри жасушаларын тзбейді. Л.Пастерді жаалыына негізделіп антирабиялы вакцина жасалан, йткені вирустарды антигендік асиеті толыымен саталады.

Инфекция кзі табии ошатарда – жабайы жануарлар - асыр, тлкі, шиебрі. Антропургиялы ошатарда – ит (95), мысы. Жасырын кезеі – 12 кннен - 1жыла дейін. Тістелген жер бас аймаына жаын болса жасырын кезе ысарады. тыру ауруы 3 кезеде теді: 1) Бастапы кезе (1-3 кн) - тістелген жер ызарып, йып, нерв жолдары барысында атты сыздап ауырады, орыныш, рей сезінеді. 2) озу кезеі – ауруды негізгі белгілері пайда болады: аэрофобия – ауадан, ауаны жылжуынан ору. гидрофобия – судан суды дыбысынан ору. фото, акустикофобия - жарытан, атты дыбыстан ору. гиперсаливация - сілекейді кп млшерде ауы. басты арта арай кетуі, алтырауы. 3) Салдану кезеі - сандыратау, галлюцинация, тыныс алу жйесі мен жректі блшы еттеріні салдануы.

Берілу механизмі- жанасу – тыран жануарды тістеуі жне сілекейіні тсуі арылы жады. Таратушы фактор – сілекей. Сілекеймен вирустар жараа тседі, нерв тамырлары арылы таралады, орталы нерв жйесін заымдайды. Ауру жануарды сілекейінде вирустар 10-шы кннен бастап пайда болады, ауырып лгенге дейін.

Алдын алу шаралары. ДСМ «Адамдарды тырмамен науастануын алдын алу» туралы бйрыына сйкес жргізіледі.

І – Санитарлы-ветеринарлы шаралар:

· й жануарларын жтырудан сатандыру, ветеринарлы тексеру.

· Елді мекендерді уатылы тазарту, алдытарды жою.

· Иесіз ит, мысытарды стап, жою.

· Жыртыш, жабайы жануарларды елді мекенге жолатпау, жою.

· Ит, мысытара тыруа арсы вакцина егу, айта егу-жыл сайын.

Адамды тістеген, тыруа кдікті ит, мысытар 10 кн ветеринарлы баылауа алынады. 10 кннен кейін ауру белгілері пайда болмаса «сау» деген мал дрігерлік анытама беріледі.

ІІ – Ауру жануар табылан кездегі шаралар:

· Ошата мал дрігерімен бірге эпидемиологиялы тексеру жргізу, ошаты шекарасын табу, жою шараларын йымдастыру.

· йме-й аралау арылы малдарды тексеру, вакцина егу. Егуден кейін 60 кн баылау.

· Кдікті жануарларды ветеринарлы баылауа алу.

· Ауру жануарлар ртеу арылы жойылады. лген малды терісін сылуа тиым салынады.

· Мал ораларын, итті орнын, ыдыстарды, киімдерді дезинфекциялау.

Зертханалы диагностикасы:

1. Вирусологиялы діс - лген жануарды, адамны миын зерттеу.

2. Серологиялы діс: РСК; РПГА, ИФА .

ІІІ – Жануар тістеген жадайда жасалатын шаралар:

1.Жануар тістесе, тырнаса, сілекейі тисе немесе ауру малды сойанда, тексергенде жараат алса хирургиялы кабинеттерде, немесе жараат пункттерінде № 045\у лгідегі «тыруа арсы кмекке келгендер картасы» толтырылады.

2. СЭБ №58\у лгі бойынша шыл хабарлама жіберіледі.

3. Алашы кмек ретінде жараны 20 сабын - су ерітіндісімен жуып, шеттерін 70 спиртпен, йодпен деп стерильді бинтпен таады.

4. тыруа арсы антирабиялы вакцина (КОКАВ) – 6 рет 0-3-7-14-30-90 кндері 1 мл клемінде егіледі. Шартсыз егулер – егер тыран жне тыруа кдікті жануар тістесе немесе ауыр жараат алса, бас аймаын тістесе антирабиялы вакцинамен атар тыруа арсы иммундыглобулин егіледі. Шартты егу – егер жануар тістесе, тырнаса, сілекейі тисе, біра 10 ветеринарлы баылаудан кейін ауру белгілері болмаса. 10 кн ветеринарлы баылаудан кейін тістеген жануарда ауру белгілері болмаса адама вакцина егу тотатылады. І – Науас адам міндетті трде ауруханаа жеке палатаа жатызылады. Медицина ызметкерлері ораныс киіммен жмыс істеуі ажет. Егер ауруды сілекейі тисе, тыруа арсы вакцина егіледі.

Ошата эпидемияа арсы шаралар. Ошата эпидемиологиялы тексеру барысында тістеген жануар тралы млімет жиналады, жануарды трі, тістеген уаыты, ол азір айда, тыру белгілері байалды ма, заымны сипаты, андай жадайда тістеді, адамны зі тиістіме, иесі барма немесе аып жреді ма, жануарды ветеринарлы баылау нтижесі, тістелген адамны емдеу шаралары жне ошата жргізілген шаралар. Тексеру барысында тістеген жануармен атынаста болан, яни жтыру ауіпі тнген адамдар аныталады, сірісе й жануарларымен жиі ойнайтын жас балалара ерекше назар аудару ажет.

 

Ышыма

ышыма– тікелей жанасу механизмімен берілетін, оздырышы ышыма кене болып табылатын, паразиттік, сырты жабын инфекциялар тобына жататын, аса контагиозды жпалы ауру.

оздырышы саркоптиформды кенелер тобына жататын Sarcoptes scabiei кенелері. Бл те майда 0,3-0,4мм, сопаша нысанды, сырты абаттары брмеленген, 6 буыннан тратын аятары те ыса, алдыы аятарында жабысатары бар кенелер. Жабысатары арылы тері ішіне еніп, онда жолдар салады, тері абаттарымен оректенеді.

Кенелер 2 ай мір среді, 50 жуы жмырта алдырады.

Даму кезедері:

1. Жмырта (3 кн)

2. Алты аяты дернсіл ( 2-3 кн)

3. І Нимфа (2 кн)

4. ІІ нимфа (2-4 кн)

5. Ересек кене