Трихинеллез оздырышыны орналасы локализациясы
Ауру жабайы (борсы, абан, морж, т.б.) жне й жануарларыны (сіресе, шошаны) шала піскен етін жегенде жады. Трихинеллаларды улы заттары (токсиндері) ан рамын згертеді. Трихинеллез кезінде дене ызуы ктеріліп, ас-аба, бет ісініп, анда эозинофил (днді лейкоцит) млшері кбейеді, басы ауырып, адамда лсіздік пайда болады. 1 – 3 кннен кейін науасты блшы еттері (аятан бастап кзге дейін) ауырып, 2 – 3 аптаа созылады. оздырышты белсенділігі артып, ауру медегенде, науас адамда жрек ызметіні жеткіліксіздігі артып, кпе абынуы немесе менингоэнцефалитке асынып, лімге де келуі ммкін.
Трихинеллезден сатандыру – сойылан малды етін ветеринарлы баылаудан ткізу. Трихинеллезге диагноз ою шін кдікті адамны эпидемиологиялы анализін ткізіп, блшы етінен алынан биопсияны арнайы лабораторияда тексереді.
Емі: Арнайы терапия 7- 10 кн. мебендазол (вермокс), тиабендазол (минтезол), аллергияа арсы препараттар (кортикостероидтар) олданылады.
Аскаридоз
Аскаридоз оздырышы.
Аскаридоз – дние жзінде е ке таралан гельминтоздарды бірі болып табылады, онымен дние жзінде р тртінші адам заымдалан.
Аскаридалар геогельминттерге жатызылан. Адам – Ascaris lumbricoides-ты аыры иесі болып табылады. (№1 слайд. Аскаридалар. рашысы, еркегі). Аскарида рашысы 25-40см-ге дейін, ал еркегі 15-25см-ге дейін жетеді. Жынысты жетілген рашы аскарида тулігіне 240мы-а жуы жмырта шыарады. Азадан нжіспен бірге шыатын жмырталар заымдануды туызу абілеттері жо болып келеді. Тек ана сырты ортада даму этаптарыны бір сатысынан тіп, яни топырата жеткілікті ылалдылы млшері болан жадайда, оттегі клемі жеткілікті боланда, 240С-ге те оптимальді температура болан кезде дернсіл алыптасады, шамамен 10-12 кннен кейін личинка тлеп, инвазионды трге айналады, ол бір алыпты температура саталса 6 ай бойы мір сре алады.
Адам аскаридозды жетілген жмыртаны, яни рамында инвазионды дернсілі бар жмыртаны, жтан кезде жтырады, кбінесе бл кір ккністерді, жемістерді, жидектерді (сересе лпынайды) жне т.б. жеген кезде болады.
Патогенез.
Аскаридоз кезінде заымдаланнан кейін 3-4 саат ткен со дернсіл, жмырта абытарынан босап шыып, ішектерді шырышты жне шырыш асты абаттарын тесіп тіп ішек кктамырларына тседі. Ары арай дернсіл апа жне тменгі уысты веналары арылы жректі о жа бліктеріне жне кпе артериясы арылы альвеолаларды капиллярларына тседі. Дернсілдер бронхтар арылы трахеяа жне жтыншаа жылжиды. Ауыз уысынан сілекеймен бірге олар айта жтылып, ішекке тсуі ммкін, ал ащы ішекке тскен со 70-75 кннен кейін жынысты жетілген аскарида дамиды. Аскаридаларды дернсілдеріні миграция сатысы (аэробты саты) 14-15 кнге созылады. Аскарида кбіне (87%) ащы ішекте мір среді, біра ол бекімейді, ол зіні штары арылы ішек абырасында сталынып трады, сол себептен аскаридалар те озалмалы болып табылады, оларды ішек бойымен жоары жне тмен жылжып отыру абілеттері бар, олар асазана, т жолдарына, еш жне жтынша арылы тыныс алу жолдарына, тіпті мадай осалы уыстарына да ене алады. Баса мшелерге миграция кезінде бактериальді инфекцияны енуіне жне іріді асыныстарды дамуына олайлы жадай туындайды (абсцесс, холангит, панкреатит жне т.б.).
Клиникасы.
Аскаридозды клиникалы крінісі алуан трлі болып келеді. Негізінен екі фазаны ажыратады: 1) миграционды (ерте) жне 2) ішектік (кеш). Бірінші фазаны клиникалы кріністері дамып жатан дернсілдерді жне лген дернсілдерді зат алмасу німдеріні алдытарымен азаны сенсибилизациясына, ал интенсивті инвазия кезінде бауырды, сіресе кпені механикалы жараатына байланысты болып келеді. Аскариидозды бірінші фазасы келесі трле теді:
А) шеткері андаы эозинофилиямен крінетін, кпені траты емес ошаты инфильтрациясы;
Б) тыныс алу жолдарыны аурулары (пневмония, бронхит, кейде ан аралас аыры болатын тмау трізді аурулар);
В) теріні заымдануы (есекжем трізді полиморфты бртпе, ышыма, абыршатанумен аяталуы ммкін везикулярлы жне баса да бртпелер);
Г) бауырды лаюы жне ауырсынуы;
Д) ішті ауырсынуы;
Е) артериялы ысымны тсуімен тахикардия;
Рентгенологиялы зерттеген кезде кпеде бір немесе бірнеше р трлі клемді ошатарды анытауа болады, 3-5 кннен кейін айта зерттеген кезде бл ошатар жо болып кетуі немесе баса жерден пайда болуы ммкін. Бндай науастарды шеткері анына айын эозинофилия тн болып келеді. Типтік жадайларда теріде р трлі аллергиялы бртпелер пайда болуы ммкін. Жоарыда аталып кеткен сипмтомокомплексты алаш рет 1932ж. Леффлер сипаттап жазан болатын, сол себептен оны кейде Леффлер комплексы деп атайды. Кп клемді заымдалан кезде брохпневмониялар, бронхиттер дамуы ммкін. Бндай науастарды аырыынан аскаридалар дернсілдерін табуа болады.
Аскаридозды ішектік фазасыны клиникалы кріністері азадаы паразитирлеуші гельминттерді санына, азаны жалпы реактивтілігіне байланысты айын емес (немесе толы симптомсыз) трден те ауыр трге дейін ауысып отыруы ммкін. Науастарда тбетті тмендеуі, арытау, дене ызуыны ктеріліп отыруы, асазан-ішектік бзылыстар (іш ту, жрек айну, сирек жадайда су), ішті ауруы (те жиі жадайларда кіндік аймаында), кейде ішті блігіні клиникасын береді, тез шаршаышты, басты ауруы, мазасыз йы (тнгі орыныштар, тісті шыырлауы) байалады. Аскаридозды крінісі ретінде эпилептиформды жне менингеальді синдромдарды жатызуа болады. Аскаридоз нтижесінде перитонит, сараю, ішек тімсіздігі, механикалы тншыу, іріді плеврит боланы жайлы мліметтер бар.
Энтеробиоз
Энтеробиоз – нжіс ауыз механизмімен таралатын, созылмалы трде тетін, антопонозды, аса контагиозды инфекциялы инвазия.
Этиологиясымен эпидемиологиясы: мектепке дейінгі жастаы балалар арасында е жиі кездесетін гельминтоз болып табылады.
Энтеробиоз оздырышы – острица, Enterobius Vermicularis (сзбе сз аударатын болса, «ащы ішекте мір сретін рт»). Еркектері 2-5мм зындыа дейін седі, жне алызыл тсті болып келеді, рашылары ірірек, оларды зындыы 9-12мм, тсі ашыл-ср. рашынын йрыты блігі біз трізді шкірленген, сол себептен оны «острица» деп атайды.
Жынысты жетілген острицалар адамны ащы ішегіні дистальді блігінде, соыр ішекте, рт трізді сіндіде жне рлемелі ішекте паразитирлейді, олар ішек абырасына бекіп, ішекті рамындаы заттармен оректенеді. рашыларды рытандыраннан кейін еркектері ліп алады. рашылары адамны ішектерінде 3 айдан астам уаыт мір среді. Жетілген рашыны жатырында 5000-нан 17000-а дейін жмырта жетіледі. Жмырталар жетілген сайын жатыр керіліп, ртты ішек абырасына жабысып тру абілеті бзылады. Ішек перистальтикасы гельминттерді тік ішекке арай тез жылжуына серін тигізеді. Белсенді озала отырып жне тік ішекті абырасы бойымен жылжи отырып, рашылар анальді тесік арылы сырта шыады. Кбінесе бл тнгі уаытта, яни анальді сфинктер босансыан уаытта болады. Перианальді айматы ылалды терісіне острицалар жмырталарын салады, олар 3-4 сааттан кейін инвазионды сатыа дейін дамып жетіледі. (№2 Слайд. Энтеробиоз оздырышыны мір циклы.)
Инвацияны жалыз кзі – энтеробиозбен ауыратын науас адам.Жиі энтеробиозбен инвазирленген адамны олы арылы заымдалады. Тері бетіне жне саусатарды тырнаыны астына острицаларды инвазионды дернсілі бар жмырталар атты ышитын перианальді айматы асу нтижесінде тседі. Острица жмырталары іш киімге, тсек орына, унитаз абырасына, баса трмыс заттарына тседі.Жмырталарды тез дамуына байланысты зін-зіне жтыру аупі те жоары болады, жне балаларда бл те жиі тіркеледі. Инвазионды жмырта асорыту трактісіне тскен кезде, одан дернсіл шыып, ол 20-25 кннен кейін жынысты жетілген кйге ауысады.
Патогенезі
Энтеробиоз кезінде острицалар науас азасына жне ішекті шырышты абатына токсико-аллергиялы жне механикалы сер крсетеді. Острицаларды мір сруіні нтижесінде тзілген німдер, трлі ферменттер ішекті шырышты абатыны, тіпті шырыш асты абатыны лпасын бзып трлі іздер, жолдар тзілуі ммкін, ал бл іздерге тек ана острицалар ана емес, сонымен атар патогенді бактериялар да енуі ммкін. ыз балаларда острицалар миграция кезінде сырты жыныс мшелеріне, зр шыарушы жолдара еніп, вульвагинит, уретрит туындатуы ммкін.
Жтыру факторлары :
Жмырта тсек киім таам
Ойынша ыдыстар
Шыбын.
Таам жне трмысты жанасу.
Клиникасы
Энтеробиоз кезіндегі басты симптом перианальді айматаы ышу сезімі болып табылады. ышу сезімі сырта шыып отыран гельминттерді шырышты абатты тітіркендіруі нтижесінде жне острицаларды мір сруі барысында тзілген алды німдерді аллергиялы сері нтижесінде пайда болады. ышу сезімі кешкі жне тнгі уаытта пайда болады. Науас озыш болады, оны йысы бзылады, басты ауруы пайда болады, р трлі невротикалы реакциялар дамып, есте сатау абілеті тмендейді, ойлау абілеті жне физикалы жмыса деген абілеті тмендейді. Жоарыда аталан симптомдармен бірге ішті тменгі аймаында болатын ауырсыну, тбетті тмендеуі, сирек жадайларда диарея болады. 3-4 кннен кейін жоарыда аталан симптомдар жоалып, 2-3 аптадан кейін айтадан пайда болады. Острицаларды кптеп шыуы дене ызуы ктерілген кезде, кейбір антибиотиктерді олданан кезде, кнделікті мірде кп олданбайтын ерекше таамдарды кп млшерде олданан кезде (апельсин, мандарин, лимон) байалады.Брыны уаытта энтеробиозбен инвазиялану интенсивтілігі те жоары болан. Мысал шін, 1923ж. В.П.Подьяпольская деген дрігер айтыс болан баланы азасынан 2751 острицаны анытаан. азіргі уаытта инвазия интенсивтілігі 50-100 гельминттен аспайды.
Диогностика :
Паразитологиялы зерттеу перианальды ырыстан ырынды алу – 3 рет аралыы 2 3 кн.
Контагнозды гельминтоздармен ауырандарды емдеу.
Балалар жымындаы топтарданбір рет тексерілген острицамен аныталан адамдар саны 15% жне одан жоары болан жадайда топты барлы балалары мен ызметкерлері емдеуге жатады.
Контагнозды гельминтоздарды алдын алу: Негізгі шаралар инфекциялы ауруларды анытау мен емдеу жне санитарлы индетке арсы іс шараларды йымдастыру. Мектепке дейінгі балалара білім беру йымдарында, мектеп интернаттары мен балалар йлерінде жеке жне оамды гигиенаны саталуына баытталан іс шаралар кешені орындалу тиіс.
Гельминтоздара зертханалы диагноз ою дістері.
Зертханалы зерттеулер науасты нжісінде дуоденальды сйытыына, аырыында, несебінде, анында, терісінде, блшы ет жне днекер тіндерінде оларды фрагменттерін, жмырталарын длнсілдерін іздеп табуа баытталан.
Нжісті копрологиялы зерттеу: е ке таралан діс болып табылады. йткені гельминттерді кпшілігі адамдарды ішек жолдарында паразиттік тіршілік етеді.
Санитарлы гельминтология
Трын жерлерде сырты орта объектілеріні гельминттер жмырталары жне дрнсілдерімен ластану дрежесін анытау шін зерттелінеді.
· Топыра
· Ауыз суы
· Ашы ойма сулары
· алды сулар
· Ккеніс жне жемістер
· Трмысты заттардан алынан шайындылар.
Санитарлы гельминтологияны міндеттері
1. Инвазияланан адам организмінен блініп щыан гельминттер элементі тсетін сырты ортаны зерттеу.
2. Адамдарда гельминттерді берілу жолдарын анытау
3. Сырты ортаны сйытыру арылы гельмитоздармен кресу шараларын йымдастыру.
Гельминттерді жмырталарымен дрнсілдерін зерттеу кезіндегі жалпы ережелер.
1- Жмырталарды табу шін микроскопты кіші лкейткішін олданады.
2- Тссіз абаты бар жмырталарды жіберіп алмау шін, кру айдынын шамалы кгірттейді
3- Дайындалан препараттарды абат йнекшемен жауып зертеген тиімді.
4- Кору рісіні ешайсысын жіберіп алмау шін, препаратты атал трде, ріс ретін сатап арайды.
5- Науасты бірнеше паразиттермен инвазиялануын ескере отырып жмырта рылысыны барлы бліктеріне кіл аударып арап шыу ажет.
6- Егер зерттелінетін затта гельминттер жмыртасы табылмаса, апта ткен с айталау керек.
Тест.
1. Гельминттер арасында .......... жне .......... личинкаларды ажратады?
А) бауырла, асазанды
Б) ішектік,ішектен тыс
С) кпелік бйректік
Д) паразиттік паразиттік емес
Е) арнайы жне арнайы емес
2. мірлік циклы адамны атысуынсыз аятала алмайтын гельминттер?
А) гельминтозооноздар
Б) гельминтоантропоноздар
С) гельминтология
Д) гельминтомия
Е) энтеробиотика
3. Жынысты жетілген рашы аскарида тулігіне ....мы-а жуы жмырта шыарады.?
А) 100
Б)300
С)150
Д)240
Е)500
4. ..........оздырышы – острица, Enterobius Vermicularis (сзбе сз аударатын болса, «ащы ішекте мір сретін рт»).?
А) аскаридоз
Б) тенниоз
С)тениархиноз
Д)энтеробиоз
Е)гельминолепидоз
5. ........острицалар науас азасына жне ішекті шырышты абатына токсико-аллергиялы жне механикалы сер крсетеді. Острицаларды мір сруіні нтижесінде тзілген німдер, трлі ферменттер ішекті шырышты абатыны, тіпті шырыш асты абатыны лпасын бзып трлі іздер, жолдар тзілуі ммкін ?
А) аскаридоз
Б) тенниоз
С)тениархиноз
Д)энтеробиоз
Е)гельминолепидоз
6. ...........кезіндегі басты симптом перианальді айматаы ышу сезімі болып табылады. ышу сезімі сырта шыып отыран гельминттерді шырышты абатты тітіркендіруі нтижесінде жне острицаларды мір сруі барысында тзілген алды німдерді аллергиялы сері нтижесінде пайда болады. ышу сезімі кешкі жне тнгі уаытта пайда болады?
А) аскаридоз
Б) тенниоз
С)тениархиноз
Д)энтеробиоз
Е)гельминолепидоз
7. Брыны уаытта энтеробиозбен инвазиялану интенсивтілігі те жоары болан. Мысал шін, 1923ж. ......... деген дрігер айтыс болан баланы азасынан 2751 острицаны анытаан. азіргі уаытта инвазия интенсивтілігі 50-100 гельминттен аспайды.?
А) В.П.Подьяпольская
Б) И.Ф.Гамалея
С)М.И.Квиский
Д)С.Э.Крупин
Е)В.А.Леванов
8. оздырышы – шоша цепені Taenia solium, рылысы бойынша сиыр цепеніне сас болып келеді, біра оны зындыы 1,5-2м ана, ал мшелер саны 800-ден 1000-а дейін. Заымдану кзі адам болып табылады.?
А) Бруцеллез
Б) гепатит
С) энтеробиоз
Д) тениоз
Е) гельминтоз
9. Ірі таспалы гельминт – жалпа лентец – Diphyllobotrium latum тудырады. Ересек паразитті зындыы 7-9м-ге дейін жетеді. Гельминт зіні дамуы барысында 3 иені ауыстырады.?
А)гельминтоз
Б)энтеробиоз
С) тенниоз
Д) Дифиллоботриоз.
Е)аскаридоз
10. ...... диагнозы перианальді ыру нтижесінде гельминтты анытау дісіне немесе жабыса млдір лентаны олдану дісіне, сонымен атар Рабинович (кз алашасына жаылан жабыса абатпен жабыстыру ізін жасау) дісіне негізделіп ойылады ?
А) аскаридоз
Б)дифиллоботроз
С)энтеробиоз
Д) тенниоз
Е)трихинеллез
11 . Аш ішекте жне т жолында тіршілік ететін паразит арапайым жндік:
A) ртамыш
B) антыша амебасы
C) безгек паразиті
D) трипоносома
E) лямблия
12. Егер тым тіршілігін жойса-
A) Тым тере егiлгені.
B) Топыра тыыз боланы.
C) оректiк зат жетiспегені.
D) Ауа, су жетiспегені.
E) Топыраы тыыз, ауа, су, оректiк зат жетiспегені.
13. Ысты елдерде йы ауруын таратушы
A) Лямблия
B) Трипаносома +
C) Лейшмания
D) Безгек
E) ртамыш.
14 . тыруда берілу жолын крсетііз
А)таам арылы
В)су арылы
С)жануар тістегенде, сілекейі тигенде
Д)ауа-тамшылы
Е)ауа-шады
15. Сальмонеллездерге таралу тн
А)региональді
В)зональді
С)барлы жерде
Д)табии ошатар
Е)синантропты ошатар
16. Балалар ауруханасыны медбикесінде кезекті дем алыстан кейін нжісті бактериологиялы тексергенде сальмонеллалар аныталан. Оны жмысы жайындаы сраты шешііз
А)жмыстан шектемеу
В)ксібін ауыстыру
С)науастармен атынаста болмайтын жмыса уаытша ауыстыру
Д)бактериологиялы тексеруді айталамау
Е)вакциндеу
17. 30 жастаы инженер, жедел ауырды. Емхана дрігеріні диагнозы "жедел дизентерия", стационарда сальмонеллез бактериологиялы тексеру арылы длелдеген. Эпидемиологиялы анамнез: ауырар алдында туыстарында арым-атынаста болып, салат, торт, уырылан аз етін жеген. арым-атынастаылар жне й иелері арасында 5 адамда осындай симптомдар пайда болан. Осы ошата ткізілетін эпидемияа арсы шараларды крсетііз
А)ошата дезинсекция жасау
В)барлы ауруларды госпитализациялау
С)аымды дезинфекция жргізу
Д)камералы дезинфекция жргізу
Е)барлы атынастаылара жедел профилактика жргізу.
18. Эпидемиологиялы адаалау - бл жйе
А)медициналы кмек
В)ошатаы эпидемияа арсы шаралар
С)эпидемиялы процесті баылау, талдау жне болжау
Д)трындарды эпидемияа арсы шаралар
Е)эпидемиялы ошатарды тексеру
19. ала ауданында, азан айында кп млшерде егеуйрытар пайда болды. МСБ дез. бліміні лабораториясына 5 лген егеуйры жеткізілген жне 10 тірі егеуйры сталынан. Лабораторияда 2 лген егеуйрытан туляремия оздырышын блген. Инфекция кзіне баытталан эпидеияа арсы шараларды таайындаыз
А)дератизация
В)дезинфекция
С)дезинсекция
Д)халыа иммунизация
Е)жедел профилактика.
20. Госпитальды сальмонеллездегі оздырыш кзін крсет
А)сау тасымалдааушы
В)ауру адам
С)кенелер
Д)созылмалы тасымалдаушы
Е)жануарлар