Иммортализм мір сру затыын зарту ммкіндігі бола алатынын длелдеіз
Интернетте ештене жок таппадым!!!
Артты пен артаюды леуметтік-психологиялы теориялары: символикалы интеракционизм жне структурализм арасындаы байланысты крсетііз
Б-ны мліметтері бойынша, 1950 жылы лемде 200млн. шамасында 60 жне одан жоары жастаы адамдар болса, 1975 жыла дейін оларды саны 550 млн-а скен. Болжам бойынша, 2025 жылы 60-тан жоары жастаылар саны 1 млрд. 100млн. адама 5 есе седі, ол кезде планета трындарыны саны 3 есе седі.
Соны 10 жылда лемні дамыан елдерінде байалып отыран деріс бірі- бл халыты жалпы санында жне оны салмаында арт адамдарды жылдан жыла сіп отыруы [42].
Халыты жалпы санында балалармен жасспірімдермен лес салмаы азайып, арттарды лесі кбеюді тбегейлі процесі айтарлытай жоары шапшандылыпен жріп жатыр деп, толы негіз бар.
Халыты артаюды басты себептері – бала тууды кемуі,медицина прогресіні арасында жасы лкен адамдар топтарыны мір сруіні жаласуыны кбеюі, халыты мір сру дегейіні артуына байланысты орташа жасы затылыты суі.Экономикалы бірігіп ызмет істейтін жне дамушы елдерде орташа есеппен ерлерді мір сру затыы 30 жыл ішінде 6 жыла, йелдерде – 6,5 жыла скен. Ал Ресейде соы 10 жылда мір сру затыыны тмендегені байалады [36].
Экономикалы бірлесіп ызмет крсету жне даму елдерінде соы 30 жыл ішінде орташа мір сру затыы ерлерде 6 жыла йелдерде 6,5 жаса сті. Бізді елімізде соы 10 жылда ішінде бл крсеткіштерді траты трді су тенденциясы алыптасан.
арт адамдарды леуметтік- демографиялы категориялара леуметтік жмыстарды мамандары ртрлі трындаы кзарастан аныталады: хронологиялы, леуметтік, биологиялы, психологиялы, функционалды жне басалары.
Дние жзілік денсаулы сатау йымыны жіктеуі бойынша 60 жастаы жне одан да жоары адамдарды лкен егде жастаы адамдар деп есептейді. Бгінде іс жзінде осы мліметтер олданылады. Алайда кптеген елдерде зейнетке шыу 60 жастан іске асырылады.
Демографиялы артаю бізді елімізде балаларды туу саныны кемуіне байланысты болып отыр. Соы 10 жыл ішінде жас рпаты лес салмаы 24-44 %-а ысаран. Осыны нетижесінде зейнеткерлік жасты адамдарды лес салмаы 15 жаса дейінгі балаларды йлесінен асып тсіп отыр. Болашата бл жадай одан ары крделене тсіп, егде жастаы адамдарды саны арта тседі [24].
Халыаралы жіктеу крсетіп отырандай 2018 жылы зінде еліміздегі халыты рылымы демографиялы артаю кезеіне сйкес келетіндей болады. Балалар мен жасспірімдерді лесі 65 жне одан да жоары егдеадамдар лесіне сл ана артылуы ммкін.
Жетпістен жне одан да жоары адамдар аралы халыты 28,3 пайызын рады. Бл ебекке жарамды абілетті жастан біршама жоары. Кп жасайтындар саланы траты суіне байланысты. Жасы лкен егде жастаы адамдар шін мемлекетті жауапкершілігі сіресе жоарлай тседі.
арт адамдарды леуметтік-демографиялы категориясымен, оларды проблемаларыны анализін леуметтік жмыс теоретиктері мен практиктері ртрлі кзарас арылы анытайды – хронологиялы, социологиялы, биологиялы, психологиялы, функционалды жне таы баса. арт адамдарды жиынтыы айтарлытай ерекшеліктері мен сипатталады, онда 60-тан 100 жаса дейінгі адамдар жатады геронтологтар трындарды осы блігін «жастар» жне «арттар» (немесе «тередер») крілер деп блуді сынады, осыан сас Францияда «шінші», «тртінші» жас деген тсініктер бар. «шіншіден», «тртіншіден» шекараа ту жасы 75-80 жаста шекара сыртын жеіп шыаны болып есептеледі. «Жас» крілер «арт» крілерге аранда баса проблемалар сезімді ммкін, «арт» крілерге араанда – мысалы, ебекпен айналысу, жаняда басты болу, й міндеттеріні блінуі жне таы баса [37].
Б жне халыаралы ебек организация жаттарына сйкес егде жастаылар кісілерді 60 жастаы жне одан да лкендер. Дл осы берілгендер, ереже бойынша, кптеген дамыан елдерде зейнетке шыу жасы 65 жас болса, тжірибе жетекші болады (Ресейде зейнетке шыу жасы йелдермен ерлерге 60 жне 55 жас) [42].
арт адамдара — дені сауа жататындар,мыты арттар, ауру ауыртпалыы тскен ртрлі леуметтік абаттардан шыан жне ртрлі білім дегейін квалификация жне ртрлі ызыушылытар игерген адамдар жатады. Оларды кбі артайанда зейнетаы ала отырып жмыс істемейді [28].
Бкіл лемде арт адамдар арасында ерлерге араанда йелдер лде айда кп. Бкілресейлік трындарды 1999 жыл санаы бойынша 60-64 жас арасындаы 1000 йелге 633 ерден келген, 35-69 жастаы йелдерге 455 ер, ал 80 жне одан лкен жастаылара 236 ер сйкес келген. Он жыл ткен со бл тенденция згермеген.
Сонымен, лкен жастаы топтара йелдер саны кп. Мндай лкен айырмашылы ерлерді ерте айтыс болатынымен, йелдерді за уаыт мір сретіндігімен тсіндіріледі. Ресейде, екінші дниежзілік соыстан зардап шеккен, бл диаспораныны соншалыты лкен лшемге жеткен скери лімдер, сондай-а ерлерді табии емес себептермен ту дегейлеріні жоарылыы зерттелінуде.
за жасауды леуметтік-медициналы аспектілері. 1995 жылы мемлекетті думада «Ресей Федерациясында мгедектерді леуметтік орау туралы», «Ресей Федерациясында трындара ызмет крсету негізі туралы» за абылдады.
жаттармен бірге «арт адамдар мен мгедектерге ызмет крсету туралы» федералды за абылданды.
Аталан задар арт азаматтар мен мгедектерге леуметтік (соны ішінде медициналы) ызмет крсетуге мамандандырылан органдар шін ылы база болып табылады. Солай бола тра, Ресей за абылдаушы рылымдарыны тсінігінше е жоары дегейде «арт азамат», «Мгедекпен атар трады. леуметтік жадайда осындай ресми рылым екі тіпті басаша трын топтары». «артайан азаматтар» тіпті формальді трде мгедектермен те болмайды (барлы арттар мгедек емес; барлы мгедектер крі емес; бл екі категория азаматтарыны оамдаы жадайы да, леуметтік маызы да тіпті жне тіпті басаша). Осыдан келіп бл задарды болуы кптеген ыайсыздытар келеді [29].
за жасау жне психикалы денсаулы р за жасаушы (сирек жадай болмаса) соматикалы хронологиялы аурумен атар аурады (жрек ттікшелері, асазан-ішектік, геникологиялы, урологиялы, тірек-имыл аппараты ауруларымен жне таы баса). Егер орталы жйке жйесімен байланысты ауруларды былай ойсата, бны зі кптеген артайан адамдарды «шекарадаы» ауруа жатызуа жеткілікті. Осыдан келіп, олар психиатрды не психтерапевті баылауын не емдеу коррекциясын керек етеді. Психожмысты психотерапия – бл арт алдамды лімге моральды трыда дайындау, бл жас зірге психиатрия блігі. йткені, тіпті бір-а хроникалы ауруды зі (ол ай кезде пайда болатынын маызды емес) невроза сас аурулара жне мінезді ауру деформациясына, тіпті психопатияа дейін келеді. арттыты бл былыстарын арнайы блім геронтология зерттейді.
за жасаушыларды (артаюшы, егде, арт) леуметтік-медициналы проблемалары е алдымен, те — леуметтік жне медициналы болып блінеді. Біра, бл нрсе бойынша блу емес, форма бойынша блу. Екі проблема да цивилизация мен мдениет басталып келе жатанда пайда болды. Соы дамыан онжылдыта дамыан елдерде баыланып келе жатан тенденцияларды бірі – трылыты жердегі арт адамдарды саныны абсолютті суі. Трылыты жерді жалпы санында балалар мен жастар саныны лесі азайып, арт кісілерді саныны лесі су процесі айнымай жріп жатыр [21, 56б.].
арт адамдарды мірлеріні леуметтік шарттары е алдымен оларды денсаулы жадайымен аныталады. Денсаулы жадайыны крсеткіштері сапасында зіндік баалу кеінен олданылады. артаю процесі жеке топтармен индивидтерде бірдей бола бермейді. зіндік баалаулары атты ерекшеленеді.
Денсаулыты жадайымен таы бір крсеткіші – белсенді мір ызметтілігі арт адамдарда хронологиялы аурулар кшінде тмендейді, естуді, круді нашарлауы, ортопедикалы проблемалар бар болады.
арт адамдарды ауру дегейі , жастара араанда 6 есе жоары.
Ресейде бір арт адама 2-ден 4 ауруа дейін келеді, ал арт адамдарда емдеу, жастарды емдеуге араанда 1,5 – 1,7 есе жоары. Жасерекшелік ажеттіліктері крілерге за уаыт араандаы шыынды кбейтеді, бл фактіге ерекше назар аудару керек.
Денсаулыпен таласа алатын жалыз проблема – материалды жадай. арта адамдар здеріні материалды жадайларымен, инфекция дегейіне, медициналы кмекті жоары тратынына иналады. 2008 жылы леуметтік-экономикалы кризис нтижесінде зейнетаыны кбейту мселесі зекті болды. Симокованы мліметтері бойынша зейнеткерлерді рбір бесінші жанясы киім мен ая киім алуа келгенде иынды сезіледі екен. Дл осы топтара ашты-тоты мір срушілер жатады. Кптеген арт адамдар материалды тсініктерімен жмыс істеуді жаластырады. ткізілген леуметтік зерттеуге сйкес, зейнектерлерді 60%-ы жмыс істегісі келеді екен. арт адамдарды й жадайында тратындара араанда арттар йінде айтарлытай ртрлілік байалады.
Кейбір баалаулар бойынша арттар йінде тратындарды 56%-ыны психикасында хронологиялы тежелулер болса, 16%-ы психикалы аурулардан зардап шегеді. й жадайында мір сретіндерді 5-6%-ы артайандаы аыл лсіздігімен ауырады, стационарлы мекемелерде оларды лесі лде айда жоары. Сонымен бірге, арт адамдара арналан интернат йлерінде психиатр, психолог, леуметтік педагог леуметтік жмыспен тегін ызмет крсетеді.
артайан адамны ерекше жадайы, оны «дайа жаындылыымен» трады. арт адамны маызды жаы, оны біртіндеп лімге жаындап алан лім туралы уайым болатынын длелдеді. Бл адаммен бірге туатын психологиялы оранышыны жасына сай образбен згеруі жне з лімі туралы ес кіретін бадарламалармен тсіндіріледі. Психологиялы ораныш адама жне жазылмайтын аурумен аурушыа лімнен ашып тыла алмайтындыы туралы ойларды жеуге кмектеседі. Автор, рине, «лім турады ойлар» психологиялы, патологияны (психотикалы депрессиялар, суицидальды рылымдар, сандыра жне таы баса) симптомы болып табыланша атысты.
Халыты артаю кееюіне енген кейбір елдерді тжірбиесі мыналар крсетеді. Зейнетаыа шыан жеке адамдарды оамда бейімделуі иын жне крделі жадайда тіп отырады. Бізді елімізде ебекке абілетті жастаы адамдарды жне жасы бойынша ебекке абілетсіз адамдарды ара атыннасы, балалармен егде адамдарды жру арынынан наты айындалып отыр. Соы он жыл кезегінде демографиялы жктеме коэфициентті уаытша тмендеп, кемуі ебекке абілетті адамдар жктемесіні азаюымен атар тіп жатыр. Бл ситуация рамында арт адамдар бас отбасылара мемлекетті олдауды маыздылыын кшейте тседі.
Сонымен бірге елімізде кптеген отбасылар леуметтік- экономикалы иындытарды бастан кешіруде:
— кедейшілік;
— жмыссызды;
— кп балалы болу;
— ауру- сырат болу т.б
Брінен брын жалызбасты трып жатан арт адамдарды су рдісі алыптасып барады.
арт адамдара леуметтік кмек крсету р трлі леуметтік теорияларды олдана білу талап етеді. Оларды ішінде:
леуметтік рлдерден айырылу теориясы;
Халыты аз блігін рау теориясы;
Адамдарды жастары бойынша стратификация теориясын негіздеу.
Бірінші теорияларыны мазмнына лкен егде жастаы адамдар жатады. артаю кезеінде жас адамдармен араласыпай арым- атынастарда болмайды. Оларды леуметтік рлдердегі рлдерден босатады. Бл рлдер негізінде ебек ызметіне байланысты болан, сонда- а басару жне жауапкершілік рлдері де атарласа жрген. Рлдерден босату теориясы лкен, егде жастаы адамдарды зейнетке шыару арылы зады трде іске асырылатын процесс ретінде аралады. Оларды ызмет орндары белгілі бір ызметтегі жас адама туі керек. Біратар сыншылар, бл теорияларына адамгершілік сезімді астерлемейтін деп пікір айтады. Ал айсібір рлдерден босату, бл процесс универсалды жан- жатан тбінде іске асырылатын шара ретінде длелдейді.
азіргі уаытта бан арсы леуметтік рісте олдануын шектейтін белседілік теориясы тжырымдалып кеінен олданылатын болады.
Бл теорияны жатаушылар длелдеп крсеткендей арт адамдар игерген рлдерден айырылан кезде олар оамда керексіз екендігін сезінетін сезім туындайды. Жеке басыны асиетін жоалту деп тсінеді, зіні рухани ндылытарын іске асыру шін, олар белсенді мірден бес тартпау керек. Керісінше, жаа ызметпен айналысып жаа рлдерді орындауды леуметтік ажеттілік деп санайды [15, 89б.].
леуметтік рлі бар мндерде белседі орындауды жаластырып, ебек ортасымен араласып, арт адамдар здеріні психологиялы тратылыын алыптасан байсалдылыын сатап ала алады.
Адамны артаю кезеінде бейімделу дрежесі орталытай дегейде алашы сатыларды ызметі байланысты болып келеді.
Енді артаю кезеі жаындаан сайын адам кптеген рлдерді игерсе, онда оларды жоалтып айырылан уаытта ол онша инала оймайды. Жаа жмыс орны табуа жеіл соады. Отыз жастаы эмоционалды, психологиялы тратылыы жне белседілігі бар адамдар жетпіс жастан асан кезеде з бойындаы энергиясын сатай алады. Отыз жастаы орыныш жне консерватизм сапасындаы адамдар міріні аяына дейін, біралыпты тратылыты бола алмай, сенімсіздікпен рейлене арайды.
оам оларды кемсітіп, олара арсы болып крінеді. Егер лкен егде жастаы адамдар жаа жолды тауып, алыптасан байланысты сатап алса, олар мдени дегейді жаа трін рып, зіні психологиялы тратылыын сезінеді.
Осы жастаы топа жататын адамдарды арасында психологиялы жаындасты, бірін- бірі абылдап, тез тіл табысып кету;
Халыты бтен топтармен іс- рекет жасаудан оларды алып тастауы.
Сонымен лкен егде жастаы адамды кемсіту, оларды бірлігі артаю кезіде арым-атынастарыны зіне тн жаа трі туындайды [7, 65б.].
Осы трі, яни теорияны пайымдауынша бл адамдара арналан мамандандырылан мекемелеріні кбеюі, зіндік мдени дегейді кбеюдегі алыптастыруа ммкіндік берер еді. арттар здеріне лайыты маынада мір сргісі келеді. Бл олар здеріні проблемаларын шешуге белседі трде алыптасан жадайда ана ммкіндік болады.
Кейбір мамандар адамдарды жастары бойынша стратификация теорияларын тиімді болып санайды. Бл теорияа сйкес адамдарды р буыны зінше нды жне тек ана зіне тн тжірбиесі бар деп тжырымдалан.
азіргі уаыт адамны табиатына сйкес келетін артаю теориялары ралып , бл процесс жетілдіруге факторлар ытимал.
Адамдарды арт адамдар тобына осылуы оны оаммен арым-атынасын жне мірді мні мен масаты, жасылы пен баыт деген сияты нды нормативтік тсініктерге атынасын тбегейлі згертеді. Адамны мір сру салты да згереді. Бан дейін олар оаммен, ндіріспен, оамды ызметпен тыыз байланыста болады. Ал зейнеткер ретінде олар ндіріс орнымен жрген арым-атынасты жоалтады. Біра оамны мшесі ретінде олар оамды мірді кез келген бір аясына атысты болып ала береді.
Зейнетке шыу, сіресе, ебек ызметі жоары бааланан адамдара ауыр тиеді. Тжірибе крсетіп отырандай ебек ызметінен айырылу адамдарды психикасына, мірлік тонусына жне денсаулы жадайына кері серін тигізеді.
Адамдарды мір сру салты кбіне оларды бос уаытын йымдастырумен байланысты. оамды ызметке белсенді атыса отырып, арт адамдар здеріні мірлерін лде айда ызыыра етеді. Бл трыда егде жастаы адамдарды оамны трлі жмыстарына, жиналыстар йымдастыруа, арт адамдара арналан теле, радио бадарламаа атыстыру жн [8, 112б.].
ндірістегі ебегінен бос уаытында арт адамдар немерелерін трбиелеумен айналысады. Олар за жылдар бойы жинаан тжірибелері мен жасылытарын беруге тырысады.
Отбасымен тратын зейнеткерлер кбіне й шаруашылыымен айналысады. Таерте ерте трып, отбасындаы жмыс жасайтын адамдара таы асын дайындайды. Немерелерін мектепке аттандырады жне таы сол сияты ызметтер атарады. Бл кптеген зейнеткерлерді «демалыс» кні арт адамдарды денсаулы жадайы отбасындаы атмосфераа да байланысты болып келеді. арт адамдарды отбасындаы жадайы, азіргі кезде, лемде болып жатан згерістер жадайына да байланысты болып келеді. Мысала, сол кезге сай ылыми техникалы революция жадайында жоары рпаты жиналан тжірибесі брыны маыналыын жоалтады. Нерлым білімді жастар лкен жастаы арт кісілерге баса кзараспен арайды. Біра арттара кіл аудару, отбасындаы жадайды жасарту оамда алыптасан рылыммен аныталады.
Геронтология мен генетика арасында аны шекараны жасау иын боланымен, гериантрия (артты кезедерінде психикалы ауруларымен айналысатын) проблемалары маызды орын алады.
р арт адам оай мір срмейді. (60 жаса келіп, ешандай айы, ешандай стресс сезінбеген адамды елестету иын). Алайда, ерекше ауыр жадайда глобальды леуметтік патаклияциаларды бкіл атарын басынан кешірген Ресей арт адамдары. Адам шін е жаманы — зіні ішкі ндылытарын, баыттарын жоалтуды кйін басынан кешіру. арт адамдар ндылытарын айта баыттауа, яни капиталистік лемні ндылытарын абылдай алмайды. Осы арылы олар здеріні арттарынан социопаттарды лкен армиясын сынады. арт адамны мінез-лы артаю кшіне деформацияланады. Бл деформациядан со айтарлытай иын процесс болады. леуметтік жмысшылар біраз уаыта дейін тымуалаушылы арылы берілген шешуіні жатарын сатайды. Жас лайан сайын мінезді ксіби деформациясы пайда болады, басаша айтанда, мінезді белгілі жатарыны акцентуациясы кмнданышты, ашуланшаты, жараланышты, обалжушылы, толушылы, кпелегіштік, эмоционалды мобилділік, мінегіштік, долылы, ждеушілік, тйыты, зіні жне айналасындаыларды іс-рекетін ділетсіз баалау, стереотипті айталанатын «жаралайтын ситуацияларда» аыл-ой абілеттеріні реактивті регресі жне таы сол сияты.
Ал егер арт адама зіні жаын туыстарын, сіресе жаын немесе балаларын жерлеуге тура келген болса, оны психикасы мен мінезі «алыпты» бола оймас. артайанда жалыз алу проблемсы, сзсіз ерекше орын алады. Жалыз адамдарды психикасыны згеруі ешандай синдромды сыйымсыз, йткені зіні р жадайында ол бірігей жне комфортты. Сонда да жалызбасты арттарды жадайын «клиникалы», «геронтологиялы» леуметтік норма деп айтуа болмайды [20, 75б.].
Бл жерде таы да артайан азаматтарды зіні леуметтік-медициналы ерекшеліктері кйінде ерекше атар блінетін екі категориясын крсетуге болады. Біріншіден, бл артайан мгедектер (жас кезінде немесе кемелденген кезеде мгедек болып, сонда да жасында жасы бейімделіп; отбасы бала-шаасы, жмысы жне таы басасы бар). Екіншіден, бл артайан шаында мгедек боландар. арт адамдарды психикасы ксіби шаблондара жатпайтын ртрлі характерологиялы жынысымен, аффективті-эмоционалды ерекшеліктерімен зіндік болып табылады. Бл жерде индивидуалды дістеме керек.
за жасаушы жне оны жанясы. за жасаушыларды отбасындаы атынасы алай рылатынын тсіну шін, екі негізгі стті абылдау керек, біреуі – микро-леуметтік; екіншісі – индивидуальды-психологиялы не дл сол медициналы. Бірінші фактор: за жасаушы жаня мшелеріні назарында , яни оны ядросы («атты» немесе «жмса» — бл енді баса сра), «статусы» (яни, оны жанясынан жне оны мінез лынан туелсіз) кшінде. Екінші фактор: за жасаушы шін «туан» те ке ым [21].
Автор Л.Н.Толстой артайанда айтан сзін есіне тсіреді: «Мен шін наты адам жо. Адам тіпті жо сияты. райсысы мен кей берліген типке орта жатары бойынша зіме жаын жне туысан адамдар типі деп абылдаймын. Сондытан мен шін бтен не жаын, таныс, алыс, жаын жне таы баса жо». Адамдарды «туыс типтері» деп абылдай отырып, арт адам олармен атынасты (жылдар бойы жасалынан стереотипті атынасты) оай рады, олара бейімделеді, оларды здеріні эмоционолды есіне туыс ретінде осады. Сондытан да арт адамдар сіресе за жасаушылар баса адамдармен олар шін бір-бірлеп оларды типологиялы статусына жоары эмоционалды атынасты жасаысы келмейді. Бл проблеманы баса да жатары бар: белгілі жаса дейін мір срген со, арт адамдар шін туыстар бтен бола бастайды, йткені бірінші жоспара дл сол арт адам баытталып отыратын «маызды орта» типологиялы жатар шыады. Жоары да автор мынаны айтады, егер за жасаушы жаняда мір срсе, ол детте оны ядросы болып табылады. Бл жаняны барлы «тогы» мен «кші» аылатын орталы (за жасаушы андай психикалы жне физикалы жадайда болатынын арамастан). Міне, сондытан да, за жасаушы айтыс боланда жанясы жетім болып алады жне айналасындаыларды брі жетім болан сияты. Жаняны «ядросы» бола отырып, за жасаушы оны моральды климатыны: оны тіл табысуы мен табыспаушылыыны бастауы болып табылады [29].
Зерттеулер крсеткіші бойынша за жасаушы тратын йде, я олар йлесімді (йді тарлыы, аражат иындыына, жаня мшелеріні ауруына, оларды жас ерекшеліктеріні ртрлі болуын немесе жынысына жн таы баса объективті факторлара арамастан), я болмаса, керісінше бл «себебі» кп боландытан, біра негізгі себеп за жасаушыны бар екендігін болып табылатындытан, бл жаняларда «наыз тоза».
Заттарды мндай жадайын леуметтік-экономикалы (материалды) немесе леуметтік-психологиялы (за жасаушыны жасы немесе жаман мінез-лыы) факторларымен тсіндіруге болмайды. Себептері одан да тере. Л.Н.Толстой жазандай жне леуметтік-геронтологиялы зерттеулер олданан за жасаушыны психикасындаы згерістерді тек медицина ана объективті интерпретациялай алар еді.
за жасаушы жне оны отбасы – жалпы бізді оамда жне леуметтік медицина блігіндегі зекті мселелерді бірі. Бл проблема оамды та, халыты леуметтік оранышын ныайтатын кіметтік шаралармен де, таы медициналы жолмен тіпті шешілмейтін сияты. Бізді елімізде пайда болан за жасаушылара арналан хоспистер біріншіден, жасы идеялары шін аншама аша талап ететіндіктен, екіншіден, батыса араанда баса концепция боландытан, зірге толы кмексіздікті демонстрациялауда. Италия мен Испаниядан баса Европалы елдерде алыптасан. Бл дстр АШ пен Францияда да бар. Ресейде ата-ана з баласыны біреуімен тратын боландай, яни отбасыларды біреуімен тратынындай, Израйльде блек тарды. «з йім» — орыс пен Европалы шін екі блек ым: Европалы шін – бл, оны бала-шаасы туылан й, орыс шін (Италиялы пен Испаниялы сияты) – бл, оны зі туылан й. Европалы шін хоспис – оны ата-анасыны жасы (жасы аша тлейтін) жадайа кшуі. Орыстар шін хоспис арттар йінен де жаман, йткені, бл табыт алдындаы аралы этап. айта ру кезінде бізді елде денсаулы жне ойылымды, здеріне арт адамдара арау ызметіні бір блігін алатын фондтар пайда бола бастады. Зерттеу барысында автордан, арт азаматтар топтарыны психикалы ерекшеліктеріне ана емес, сондай-а мірлері ткен жне тетін оларды леуметтік-экономиканы (трмысты, материалды) жадайларына туелді екендігі байалады [30].
Август Вейман (Германия) «артаю механизм эволюциясыны ескі з бетімен мір сруші организмін тазалауды бір жолы процесінде жасанды, яни заымдалан генетикалы материалы бар дербес организмді мірлендіреді». Біра, екінші жаынан артаю керек емес, себебі егер консулсия болмаанда дені сау дербес организмдер кп болар еді жне бл тиімді. Медицинаны барлы сттіліктері мір зарту рамкасын жасартуда, біра оны максиальды жаласуы брынша алуда [34].
азіргі арт адамдармен леуметтік жмыс Б 15 жыл брын 2001 жыла дейін есептеп жасаан крілер рекетіні жоспарлауымен сйкес келуі керек. Бан алы сзге лемні барлы елдері сапасы оны затыымен кем емес маызды, артаюшы адамдар жемісті дені сау, міріне анаат келетін жне оамны органикалы блігі болып саналатын здеріні отбасыларында траны дрыс. Берліген жаттан шыа отырып барлы ел кіметтеріне арт адамдара леуметтік олдау облысында келесі шараларды жасау сынылады:
1) арттара атысты лтты саясатты жасап, сол арылы заман арасындаы байланысты ныайту;
2) айырымдылы организацияларын мадатау;
3) арт адамдарды экономикалы кйзелістен орау;
4) арттара арналан арнайландыран мекемелерді мір санасы амтамасыз ету;
5) арт адамды оны трылыты жерінен – отбасында не баса елде екенін туелді толыымен амтамасыз ету.
Ресейде азіргі уаытта авторлары ойластыранны теоретикалы тазалын аз ойлайтын федералды леуметтік проблемалар абылданан. кінішке орай, кптеген леуметтік бадарламалара декларативтілік, жйесіздік, ішкі айшылытар тн. Сонымен, федералды бадарламалар жобаларында «жасы лкен заман» мына жатта Ресей тарихында алаш рет «арт адамдарды проблемасын саналы дегейде шешуді» сынатынын оимыз. Біра, арт адамдар – ртрлі леуметтік кмекті объектісі емес, шешімі абылдаушы субъект. арт адамдарды кп блігі жалпы леуметтік проблемалар сияты шешілмейтіндер разрядына жатады жне р келесі замана солай ауысады [36].
«Адамдарды зара кмекке бейімділігіні шыу тегіні алшатыы сонша, оны бастауы адамны эволюциялы тбірімен ріліп, тарихты былмалы кезедеріне арамастан азіргі уаыта дейін сатаан» — деп жазды П.Кропаткин. зара кмек тобы – бл белгілі бір жерге бауыр басан, мшелеріні проблемалары орта (бір-біріне айта отыратын ажеттіліктерді) бір-біріне кмектесетін кіші топ. Мндай топтар бір-біріне жаын тратын 5-7 адамнан трады. Мндай топтар кейде спонтанды пайда болады, біра кбіне оларды оны болаша белсенді мшесі немесе олара трмысты кмек крсететін леуметтік жмысшы йымдастырады. Топты р атысушысы зіні ресурстарыны дамыта жне зектелендіре отырып кмекті абылдап ана оймай, оны жасайды, мірді брыны нормаларын толыымен жоа шыару емес, позитивті мірге дадылануа аырындап йрету [4].
зара кмек топтарыны пайда болу себептері:
1) зіндік реализация жне жеке тланы дамуы;
2) кризисті ситуация немесе айы;
3) леуметтік жадайды нашарлыы, денсаулы жадайы, мгедек болуы;
4) аздаан жне таы баса топтар жататындыы.
Бір араанда, зара кмек терапевті топтара тн сияты. Біра, толыыра аланда оны ызметі азыра болады, зара кмек топтары шін баса жатан ксіби жмысшыны басараны емес, зін-зі басараны, зара кмекке тн.
.