Демографиялы артаюды негізгі сипаттамалары з бетіізше талдау жасаыз
Б-ны мліметтері бойынша, 1950 жылы лемде 200млн. шамасында 60 жне одан жоары жастаы адамдар болса, 1975 жыла дейін оларды саны 550 млн-а скен. Болжам бойынша, 2025 жылы 60-тан жоары жастаылар саны 1 млрд. 100млн. адама 5 есе седі, ол кезде планета трындарыны саны 3 есе седі. Соны 10 жылда лемні дамыан елдерінде байалып отыран деріс бірі- бл халыты жалпы санында жне оны салмаында арт адамдарды жылдан жыла сіп отыруы .Халыты жалпы санында балалармен жасспірімдермен лес салмаы азайып, арттарды лесі кбеюді тбегейлі процесі айтарлытай жоары шапшандылыпен жріп жатыр деп, толы негіз бар. Халыты артаюды басты себептері – бала тууды кемуі,медицина прогресіні арасында жасы лкен адамдар топтарыны мір сруіні жаласуыны кбеюі, халыты мір сру дегейіні артуына байланысты орташа жасы затылыты суі.Экономикалы бірігіп ызмет істейтін жне дамушы елдерде орташа есеппен ерлерді мір сру затыы 30 жыл ішінде 6 жыла, йелдерде – 6,5 жыла скен. Ал Ресейде соы 10 жылда мір сру затыыны тмендегені байалады. Экономикалы бірлесіп ызмет крсету жне даму елдерінде соы 30 жыл ішінде орташа мір сру затыы ерлерде 6 жыла йелдерде 6,5 жаса сті. Бізді елімізде соы 10 жылда ішінде бл крсеткіштерді траты трді су тенденциясы алыптасан. арт адамдарды леуметтік- демографиялы категориялара леуметтік жмыстарды мамандары ртрлі трындаы кзарастан аныталады: хронологиялы, леуметтік, биологиялы, психологиялы, функционалды жне басалары. Дние жзілік денсаулы сатау йымыны жіктеуі бойынша 60 жастаы жне одан да жоары адамдарды лкен егде жастаы адамдар деп есептейді. Бгінде іс жзінде осы мліметтер олданылады. Алайда кптеген елдерде зейнетке шыу 60 жастан іске асырылады. Демографиялы артаю бізді елімізде балаларды туу саныны кемуіне байланысты болып отыр. Соы 10 жыл ішінде жас рпаты лес салмаы 24-44 %-а ысаран. Осыны нетижесінде зейнеткерлік жасты адамдарды лес салмаы 15 жаса дейінгі балаларды йлесінен асып тсіп отыр. Болашата бл жадай одан ары крделене тсіп, егде жастаы адамдарды саны арта тседі .Халыаралы жіктеу крсетіп отырандай 2018 жылы зінде еліміздегі халыты рылымы демографиялы артаю кезеіне сйкес келетіндей болады. Балалар мен жасспірімдерді лесі 65 жне одан да жоары егдеадамдар лесіне сл ана артылуы ммкін. Жетпістен жне одан да жоары адамдар аралы халыты 28,3 пайызын рады. Бл ебекке жарамды абілетті жастан біршама жоары. Кп жасайтындар саланы траты суіне байланысты. Жасы лкен егде жастаы адамдар шін мемлекетті жауапкершілігі сіресе жоарлай тседі. арт адамдарды леуметтік-демографиялы категориясымен, оларды проблемаларыны анализін леуметтік жмыс теоретиктері мен практиктері ртрлі кзарас арылы анытайды – хронологиялы, социологиялы, биологиялы, психологиялы, функционалды жне таы баса. арт адамдарды жиынтыы айтарлытай ерекшеліктері мен сипатталады, онда 60-тан 100 жаса дейінгі адамдар жатады геронтологтар трындарды осы блігін «жастар» жне «арттар» (немесе «тередер») крілер деп блуді сынады, осыан сас Францияда «шінші», «тртінші» жас деген тсініктер бар. «шіншіден», «тртіншіден» шекараа ту жасы 75-80 жаста шекара сыртын жеіп шыаны болып есептеледі. «Жас» крілер «арт» крілерге аранда баса проблемалар сезімді ммкін, «арт» крілерге араанда – мысалы, ебекпен айналысу, жаняда басты болу, й міндеттеріні блінуі жне таы баса .
47. Сізді пайымдауыызша Р-ы соы онжылдыта трындарды артаю ерекшеліктері андай болма
азастандаы азіргі кездегі ахуал орныты рдіс – ересек жастаы адамдар лесіні серпінді лаюымен сипатталады, ол халыты артаюыны жалпылемдік дерісіне сйкестенеді. Егде жаста ы адамдар лесіні кбеюімен крінетін халы ты артаю дерісі бала тууды жиынты коэффициентіні тмендеуінен жне мір сру затыыны суінен туындайды: ол бгінгі тада жаппай дерлік байалып отыр. Б болжамдары бойынша, 2050 жыла арай егде жастаы адамдарды саны шамамен 1,5 миллиарда жетеді де, ол жалпы суді 14,7 %-ына сйкес болады. Ттас атардаы елдер мен айматарды болаша дамуына елеулі ыпал ететін халыты артаюы маызды деріс ретінде халыаралы йымдарды назарына алынып отыр. артаю проблемалары жніндегі е бірінші халыаралы жата артаю проблемалары жніндегі іс-рекеттерді Халыаралы жоспары жатады, осы жатты 1982 жылы Б Бас Ассамблеясы малдады жне ол халыты артаю проблемаларын тиімді шешу саласы мен егде жастаы адамдарды даму саласындаы ммкіндіктерін арауа атысты кіметтер мен азаматты оамны леуетін кшейтуге нысаналанан. Халыты артаюы жніндегі 2002 жылы суірдегі екінші Дниежзілік Ассамблеяда Б мше-елдері Саяси Декларация мен артаю проблемалары жніндегі Іс-рекеттерді Мадридтік Халыаралы Жоспарын абылдады, Жоспарда артаю проблемалары жніндегі стратегия мселелері леуметтік амсыздандыруды тар ауымдарымен салыстыранда анарлым ке маынада аралды жне жатта даму саласындаы саясат мселелерін талылау ажеттілігіне баса назар аударылады. Халыты артаю дерісі – азастан шін біршама жаа былыс жне ол зірше мемлекетті стратегиялы жаттары мен нормативтік-ыты актілерден жан-жаты сарапты баасын жне баламалы крінісін тапан жо. Сонымен атар, оамда егде жастаы адамдар саныны кбеюі азастандаы леуметтік-экономикалы ахуала серін тигізетін маызды факторларды біріне айналып келеді. Осы Есеп азастандаы адам дамуы трысында аа рпа кілдеріні ролі мен ажеттіліктерін тередеп зерттеген е бірінші ебек болып табылады. Есепте негізгі леуметтік жне экономикалы сипаттамалар мен елде егде жастаы адамдар саныны кбеюінен туындайтын салдарлара жне осы дерісті экономикаа, денсаулы сатау жйесіне, зейнетаы жйесіне, рпа буындары арасындаы, соны ішінде отбасындаы зара арым-атынастара тигізетін ыпалына талдау жасалады. Осы зерттеуді масаты – оамда орын алан леуметтік-экономикалы жадайды жнехалыты артаю призмасы арылы оны перспективаларын талдау мен азастандаы адам даму ммкіндіктерімен байланысты проблемаларды анытау. Есеп сондай-а халыты артаю жадайларындаы адам дамуыны зекті проблемалары туралы оамны хабардарлыын арттыруа, лтты жне жергілікті дегейлердегі арнайы бадарламалар/іс- рекеттер шін ажет сыныстар зірлеуге нысаналанады. Адам дамуы туралы лтты есеп кіріспені, алты тарау мен орытындыны амтып, келесі аспекттерді шолуы мен талдауын береді: адам дамуы жне егде жастаы адамдар; ебек рыногы, табыстар жне жмыспен амтылу; салауатты артаю жне сапалы медициналы ызметтерді амтамасыз ету, барлы буындаы рпатара арналан білім; егде жастаы адамдарды саяси жне оамды мірге атысулары.