Аналитикалы химия пні жне оны алатын орны
Аналитикалы химия затты химиялы рамы мен рылымын анытау дістері туралы ылым. рине бл анытама оны мнін толы ашып крсетеді деуге болмайды. Аналитикалы химияны масаты – анализдеу дістерін жасау жне оны тжірибе жзінде олдану, сонымен бірге аналитикалы дістерді теориялы негіздерін кеінен зерттеу болып табылады. Атап айтанда, ртрлі орталарда жне трлі агрегатты кйлерде болатын элементтер мен оларды осылыстарын зерттеу, координациялы осылыстарды рамы мен тратылыын, затты оптикалы, электрохимиялы жне баса да сипаттамаларын анытау, химиялы реакцияларды жылдамдытарын зерттеу, дістерді метрологиялы сипаттамаларын анытау жне т.б. кптеген сратар. сіресе анализді жаа дістерін іздеу жне ылым мен техниканы заманауи жетістіктерін аналитикалы масаттарда олдануа азіргі кезде атты кіл блінеді.
Практикалы масаттарда рдайым толы химиялы анализ жргізу ажет бола бермейді. Кп жадайда материалды сапасын, технологиялы сипаттамаларын, эксплуатациялы асиеттерін, кейде екі-ш немесе трт-бес аса маызды компоненттерді ана анытаумен шектеледі.
ойылан масаттара, талданатын затты асиеттеріне жне таы да баса шарттара байланысты заттарды рамы ртрлі рнектеледі. Затты химиялы рамы элементтерді немесе оларды оксидтеріні, болмаса баса да осылыстарыны массалы лесімен (%), сонымен бірге лгіде шын мнінде кездесетін химиялы осылыстарды немесе фазаларды, изотоптарды жне т.б. болуымен сипатталады. ймаларды рамы детте рамдас элементтерді массалы лесімен (%) сипатталады; тау жыныстарыны, рудаларды, минералдарды жне т.б. рамы оларды андай да бір осылыстарына, кбінесе оксидтеріне шаандаы элементтерді рамымен аныталады. Талданатын лгіде кездесетін андайда бір элементті жеке химиялы осылыстар, формалар трінде сыната болуын анытау масатындаы фазалы немесе затты анализ лдеайда крделі. Органикалы осылыстарды анализдеу кезінде жеке элементтерді (кміртегі, сутегі, азот жне т.б.) анытаумен атар молекулярлы жне функционалды анализ жиі жргізіледі (яни жеке химиялы осылыстар, функционалды топтар жне т.б. аныталады).
Аналитикалы химияны теориялы негізін Д.И. Менделеевті периодты заы, зат массасы мен энергияны саталу задары, зат рамыны тратылыы, рекеттесуші массалар задары сияты жаратылыстануды негізгі задары райды. Аналитикалы химия физикамен, бейорганикалы, органикалы, физикалы жне коллоидты химиямен, электрохимиямен, химиялы термодинамикамен, ерітінділер теориясымен, метрологиямен, апарат теориясымен жне баса кптеген ылымдармен тыыз байланысты. Мысалы, анализді спектралды дістері физикалы теориялар негізінде арынды дамуда, электроаналитикалы дістерде теориялы электрохимия мен ерітінділер термодинамикасыны станымдары негізге алынады. Заманауи аналитикалы химияны координациялы осылыстар, квантты-химиялы дістер жне зат рылысы теориясы, реакциялар кинетикасы жне т.б. негізгі ілімдерсіз елестету ммкін емес. Осындай ылымдарды жетістіктерін олдану арылы аналитикалы химияны теориялы негізі байып, оны ммкіндіктері кеейіп, жаа міндеттерді шешуге ммкіндік алады. Сонымен атар аналитикалы химияда жоарыда айтылан ылымдарды жне ндірісті ттас бір салаларыны дамуына маызды серін тигізеді, олара анализді жетілдірілген дістерін сынып, дамуды жаа ммкіндіктерін ашады.
Аналитикалы химияны баса ылымдармен, сіресе ндіріс салаларымен тыыз байланысты болуы оны маызды ерекшеліктеріні бірі болып табылады. Аналитикалы химиядаы анализ бен синтезді бір-бірімен тыыз байланысты екенінде айта кеткен дрыс. Анализ тсінігі детте заттарды рамдас бліктерге блумен ассоциацияланады, біра химиялы анализ бл кбінесе зіне тн бояуы бар, нашар еритін жне кристалдарыны зіне тн пішіні бар осылыстарды синтезіне негізделеді. Сонымен бірге, синтезді нтижесі детте анализ арылы баыланатындыы да анализ бен синтезді бірлігін крсетеді.
Аналитикалы химияны ылыми жне тжірибелік маызы те зор. Негізгі химиялы задарды барлыы дерлік осы аналитикалы химияны дістеріні кмегімен ашылан. р трлі материалдарды, бйымдарды, рудаларды, минералдарды, ай топыраыны, алыс планеталар мен баса да аспан денелеріні рамы аналитикалы химия дістерімен аныталан. Периодты жйені толы бір атарыны ашылуы аналитикалы химияны наты дістерін олдану арылы ана ммкін боландыы белгілі.
Заманауи химиялы зерттеулерді ешайсысы, жаа заттарды синтездеу, жаа технологиялы тізбекті жасау немесе ндірісті интенсивтендіру болсын, німні сапасын арттыру жне т.б. болсын, аналитикалы химия дістерінсіз оларды іске асуы ммкін емес.