Химиялы анализді маызы жне олданылу аясы
Аналитикалы химия баса ылым салалары сияты ылыми жне олданбалы деп блінеді. олданбалы аналитикалы химия – химиялы анализ немесе аналитикалы ызмет деп те аталады. Бл екі сфера арасында оларды генетикалы байланыстарымен атар оларды зерттеу аудандары да тыыз байланысты, яни оларды орта мселелері мен зара орта сратары да бар.
Кптеген мемлекеттерде аналитикалы ызмет жекелеген мекемелерді аналитикалы ызметіні жиынтыын райды, мысалы: нерксіп саласында, геологияда, ауыл шаруашылыында, табиатты орау мен денсаулы сатау мекемелерінде жне т.б. Америка рама Штаттарында мемлекеттік дегейдегі аналитикалы ызметтер бар, мысалы оршаан ортаны орау агенттіктерінде, аэронавтика мен космосты кеістікті зерттеу бойынша; одан рі олар блімдерге, ызмет крсетуші корпорациялара блінеді: кейде ызмет крсетуші аналитикалы орталытар жоары оу орындарында ашылады.
нерксіпте аналитикалы ызметті технологиялы дерістерді баылау жне шикізат пен дайын німді баылау деп екіге бледі. Біріншісі, детте міндетті трде жедел болуы керек, кп жадайда здіксіз болуы жне ммкіндігінше автоматтандырылан болуы керек. Екіншісі, кейде здіксіз бола отырып (мысалы, шикізатты транспортер лентасында оны рылысын бзбай ядролы-физикалы дістермен анализдеу), кп жадайда рине дискретті, тадамалы, біра длдікті жне бірнеше компонентті анытауды ажет етеді, рі лабораторияда орындалады.
Ксіпорындарды аналитикалы лабораторияларыны ызметі мемлекет шін те маызды.
ндірістік лабораторияларды басты масаты – ндіріске кнделікті ызмет крсету. Кптеген лабораториялар дістемелік жмыстарды да атарады. Тиімді жмыс атару шін аналитикалы-баылау лабораториялары жаа дістер, реактивтер жне ртрлі ралдар алып, немі толытырылып отыруы ажет. Білікті мамандар мен заманауи жабдытары бар кптеген олданбалы лабораториялар ылыми жмыстара да араласады. Ірі лабораторияларда негізгі масаты ксіпорынны талаптарына немесе дістерді йымдастыру мен анализдеу тсілдеріне сйкестендірілген дістерді жасау, іздеу, жасарту болып табылатын арнайы дістемелік топтар рылады. Осындай ылыми базаларды ксіпорындарда жетілдіруді, ндірістік лабораторияларды аналитикалы химия саласындаы зерттеу орталытарына айналдыруды азіргі кезде маызы те зор.
Зауыттар лабораторияларындаы ылыми зерттеулерге кмек крсету шін е алдымен ылыми-зерттеу институттарыны осы сияты лабораториялары, сонымен бірге жоары оу орындары мен академиялы ылыми мекемелері жмылдырылуы ажет. Лабораториялар арасында, сіресе р сала бойынша тжірибе алмасу те маызды. Зерттеулерді йымдастыру жне жргізу – лаборатория ызметкерлеріні біліктілігін арттыруды е жасы жолы екенін мытпау керек.
нерксіптегі барлы химиялы анализдерді нтижені жазып-тіркеуші жне оперативті немесе экспресті анализ деп блуге болады. Нтижені жазып-тіркеуші анализдерді мліметтерін технологиялы деріске тікелей тзету енгізуге олдануа болмайды, дегенмен мндай анализдерді нтижелерін жинатау технологияны «созылмалы» кемшіліктерін анытауа ммкіндік береді. Нтижені жазып-тіркеуші анализдерді мліметтерін, анализденетін лгі сияты, сатауа, деуге, айта тексеруге болады. Экспресс анализдерді жні баса. детте мндай анализді айталау ммкін емес, біра, е бастысы, нтижелі мліметтер ажет болан жадайда, технологиялы деріске згеріс енгізу шін олдануа болатындай тез алынуы керек. ндірістік баылауды, сіресе экспресті баылауды маызды масаты – оны автоматтандыру.
ндірістік аналитикалы баылауды таы да бір маызды аспектісі бар, ол оны экономикасы. Аналитикалы баылауды ны детте те лкен емес. Металлургияда ол нім ныны 1%-нан аспайды, кбіне 0,3-0,7%-ды райды. Химиялы баылауа кететін осымша шыын нім сапасын арттырумен, технологиялы дерістерді жоары тратылыына жетумен теледі.
Аналитикалы баылауды йымдастырудаы кемшіліктерді бірі – анализ нтижелері бойынша абылдануы ажет болатын шешімдерді екі шты жне аны болмауы, осыан байланысты анализдерді айда жне ашан, аншалыты міндетті екендігі де толыымен аны болмайды. Аналитикалы баылау жаа ндірісті ашу мен оны игеру кезінде ке клемде ажет болады. Технологиялы дерістер игеріліп жне траталан сайын сынама алу нктелеріні саны мен анализ жиілігі ысару керек. Негізінде, баылау андайда бір себептерге байланысты заттарды рамында ауытулар болан нктелерде саталуы керек.
ТАРАУ
Аналитикалы анытауларды
Жалпы схемасы