Су тімін лшеуді интеграциялы дістері.

Бл діс сынама тіктемені барлы тередігі бойынша алынады. Бл кезде батометр бутылкасы олданады.Яни батометр бутылкасы суды бетінен тбіне арай кейін тбінен бетіне арай ктеріледі. Бл тсілді длдігі тмен. Бл тсіл суды озалысы біралыпсыз болан жадайда олданылады,яни таулы зендерде олданылады.

37.Су тімін беттік алытылармен анытау.Су тiмiн беттiк алтылармен лшеу гидрометриялы зырылдауытар ааулынемесе жо болан жадайда, сондай-а гидрометриялы зырылдауытарды олдануаболмайтын жадайларда, мысалы арынды се жру, зеннен сал аызу кезiнде,гидрометриялы ткел жарамсыз боланда жне т.б. жадайларда жзеге асырылады.алтылар су тiмiн аэродiс бойынша лшеу кезiнде кеiнен олданылады.Су тiмiн беттiк алтылармен лшеу кезiнде 3 тстама алынады: жоары, ортаы(негiзгi) жне тменгi. Жоары тстамадан зен аысы бойынша жоарыдан аыстыжылдамдыын лшеу кезiнде алтылар жiберiлетiн жiберу тстамасы тадалып алынады.Тменгi тстаманы тменгi жаынан алтыларды баалы болан жадайда аулау шiнтаы бiр тстама тадалады. Жоары жне тменгi тстамаларды ара ашытыымиат лшенедi. Бл ашыты алтылар жрiсiнi затыы 20 секундтан кемболмайтындай болуы тиiс. Су тiмiн беттiк алтылармен лшеудi су аысыны жылдамдыын лшеуге желдi серi тигiзбеу шiн тымырсы немесе желбаяу соып тран кезде жргiзедi. Беттiк алтылармен лшенген су аысыны жылдамдыы бойынша есептелген су тiмi, су аысыны беттiк жылдамдыы тiктемедегi орташа жылдамдыа араанда арты боландытан, жалан су тiмi деп аталады.

38.Су тімін исытарын трызу. 1) Е алдымен бастапы деректерді талдаудан ткізу керек. Гидрометриялы зырылдауыпен толы дісі бойынша лшенген су тімдері анарлым сенімді болады, зырылдауыпен ысартылан діс бойынша немесе алытылармен лшенген, сонымен атар, аысты жылдамдыы баяу боланда лшенген су тімдеріні сенімділігі аздау болады. Талдау кезінде суды жайылмаа шыандыы жніндегі деректер аныталады жне зенде мзды тзілімдерді болатын кезеі айындалады.2) исытар лшемі 203×288; 288×407; немесе 407×576 милиметрлік аазды бетіне тікбрышты координаттар жйесінде трызылады. Осы форматта су тімдеріні Q=f(H) жне олармен байланысы бар су имасыны аудандарыны F=f(H), аысты орташа жылдамдытарыны Vорт= f(H) су дегейіне туелділігі исытары, зен еніні В=f(H) жне су бетіні еістіктеріне J=f(H) су дегейіне туелділіктері исытарын біріктіріп трызу жзеге асырылады. Шкаланы масштабы Q, F, V, B, J сипаттамаларыны згерісіні ауыту аралыына туелді жне 2,5 немесе 10 еселі болуы тиіс. Q=f(H) исыын оны шеткі нктелерін осатын доал сызы абцисса осіне 45ºС те клбеу брышпен орналасатындай ылып трызу абылданан, ал F=f(H) жне Vорт=f(H) исытары шін клбеу брышы 60º те болуы тиіс. Су дегейіні шкаласы барлы жадайларда бірдей (рет 1) В=f(H) жне J=f(H) исытары барлы жадайларда бірдей трыайды. Су тімі тербелісіні ауыту аралыы те лкен болан жадайда ( >20) исыты тменгі блігі, шамамен су дегейі тербелісіні ауыту аралыыны 20-30 % анарлым лкен масштаб (5-10 есе ірі) бойынша блек сызылады. исыта е кіші жне е лкен су дегейлеріні шамалары жне оларды байалан кні крсетілуі тиіс. Су тімдеріні нмірлері бір жолаты бойымен исытан 1-4 сантиметр ашытыта жазылады. Су тіміні нмері мен нктесі су тімі лшенген дегейді тсына ойылады. Егер андайда бір дегейге бірнеше су тімі сйкес келсе, онда бл дегейде нктелерді нмірлері су тіміні шамаларыны су ретіне арай солдан оа арай орналасады. Егер бір нктеге шамалары бірдей бірнеше су тімі сйкес келетін болса, онда оларды нмірлері тйыталан сызыпен оршалан, мысалы 14.17.20.Гидрометриялы зырылдауыпен лшенген су тімі – О белгісімен (днгелекті диаметрі – 2 мм), алытылармен лшенген су тімі - белгісімен белгіленеді. Егер су тімі кемермз болан жадайда лшенсе, онда днгелекті жарымы боялан, егер ол мз рсау жадайында лшенсе шебер толытай боялады.исыты экстраполяцияланан блігі зік-зік сызыпен жргізіледі.3) исыты жргізу кезінде исытан ±10% ауытитын зырылдау-ыпен лшенген су тімдерін жне ±12% ауытитын алытылармен лшенген су тімдерін есепке алуа болады. Бл жадайда исытан алынан су тімі 100% есебінде алынады. Ауданны су дегейіне туелділігі исыында нктелерді шашыраылыы су тімі исытарына араанда аздау болады.4) Q=f(H) исыы лекалмен біралыпты жргізілуі тиіс. Су дегейіні 1 сантиметр сйкес келетін су тіміні сімі су дегейі скен сайын суі немесе тзетілген лесілерде траты болып алуы тиіс, біра тмендемеуі керек, ол су тіміні сімі кестесін растыру арылы тексеріледі .5) Q=f(H) исыын лшенген су тімдеріні нктелері рісіні ортасынан жргізілуі тиіс. исытан о жне теріс ауытуларды осындыларыны айырмашылытары 5% арты болмауы керек (кесте 4). Ауытуларды есептеу кезінде исытан алынан су тімдері 100% ретінде алынады. Орташа ауытуы –0,081% болды, жмысты шарты бойынша исыты о жне теріс ауытуларыны осындыларыны айырмашылытары 5% арты болмауы керек. Бдан су тімі исыы дрыс жргізілді деп айтуа болады.Q=f(H), F=f(H), =f(H) исытары келесі формула бойынша зара тексерілуі (байланыстырылуы) тиіс:Q=F·V; мндаы Q, F, V – тиісінше су тімдеріні, су имасыны аудандарыны жне жылдамдыты исытарынан алынан су тімі.Су имасыны ауданы жне жылдамды Q жне (F·V) мндеріні арасындаы айырмашылы 1-1,5% арты болмауы тиіс. Егер бл шарт орындалмаса, нктелер рісі бойынша жеткілікті трде мият жргізілмеген жне ріс ортасынан ауытып кеткен исытар тзелуі керек.7) Сонымен, рбір исыты дрыс жргізілгендігін тексеру шін растырылады:а) су тімі сімдері кестесі ;б) лшенген су тімдеріні исытан проценттік есеппен ауытуы кестесі ;в) Q=f(H), F=f(H), =f(H) исытарын байланыстыру кестесі .Q=f(H) исыыны трызылуыны дрыстыын Лучшева А. А. /3/ исыты трызуды ытимал ателігін келесі формула бойынша анытау арылы баалауды сынады: = ±0,674 ; мндаы = ; n – Q=f(H) исыын трызу шін абылданан лшенген су тімдеріні саны.Формуладаы Q жне Q тиісінше андайда бір-берілген су дегейі бойынша лшенген жне исытан (немесе есептік кестеден алынан) алынан су тімдері. Егер ытималды ателік 2-4% шегінде жататын болса, онда алынан исы сенімді болып табылады.8) Аындыны есептеу ыайлы болу шін Q=f(H) исыыны координаттар исыы трызылады. Оны сондай-а есептік кесте деп атайды. (кесте 6). Бл кесте су тімдеріні су дегейіне туелділігіні исыын пайдаланбай (сурет 1), су дегейіні кез келген мні шін су тімін анытауа ммкіндік береді. Координаттар кестесін растыру кезіндегі Q=f(H) исыынан су дегейіні андай да бір шегінде исыты кесіндісін тзу сызыты деп абылдауа болатын су дегейіні белгілі бір аралыы бойынша су тіміні мндері алынады жне 6-шы кестедегі су тіміні тірек шамасы ретінде алынады. Су тіміні тірек шамаларыны арасындаы шамалары сім кестесін (кесте 3) интерполяциялау арылы аныталады. Q=f(H) біртекті исыы рашанда дес жаымен жоары арай баытталады, кей жадайларда тзу сызыты болуы ммкін. Су имасыны аудандарыны исыыны дестігі жоарыа де баытталады