Тркі халытарыны баа жетпес байлыы
Азастанны кен байлытары
азастанны жері кенге бай. Ертеде алтын, мыс, алайы, тз жне ртрлі асыл тастар олмен азып алынатын. Геологтер азастан жерінен мыдаан пайдалы кен орындарын ашты. Осыларды негізінде кптеген шахта мен зауыт салынды. араанды, Балаш, Жезазан, Шымкент, скемен т.б. ірі нерксіп орталытары сті.
Орталы азастаннан кмір, мыс, орасын, мырыш, алтын, темір, марганец жне сирек кездесетін металдар шыады. Елімізді кмір ошаы – араанды, оны кмір оры 50 млрд тонна деп есептеледі.
Батыс азастаннан мнай, жанармай, трлі ас тздары шыады. Атбе облысынан никель шыады. останай облысында темір рудасыны аса ірі Соколов-Сарыбай кен орны бар.
Зергерлік нер
ткен заманда азаты халы олнеріні дамыан трі – зергерлік нер. Бл нерді трі лтты мдениет тарихында згеше орын алады. Баяы заманда азастан жерінде алтын, кміс, орасын, мыс, алайы, т.б. металдар ндірілген. Соларды соу, ю, алыпа салу арылы ебек ралдары, шекей заттар мен ртрлі бйымдар жасалан. Археологиялы зерттеу нтижелері осыны длелдейді. азастан аймаында жргізілген азба жмыстарыны нтижесінде ертедегі кшпенділер заманында кеінен тараан алтын мен кмістен жне баса тсті металдардан жасалан кптеген шекей бйымдары табылды. Мысалы, “аралы кмбесінен” табылан бйымдар. Есік оранынан табылып бкіл лемді тадандыран са алтыны кез келген тарихи азыналарды матанышы бола алады.
Отанды німдер форумы
Астана аласында «азамыс» корпорациясыны йымдастыруымен «азастанды нім жасаймыз!» атты форум тті. Форумды Индустрия жне жаа технологиялар министрлігі йымдастырды. Аталмыш жиында отанды нім ндірушілер арасында крме де халы назарына сынылды.
Форума халыаралы жне отанды ндіріс ксіпорындары мен профильдік мемлекеттік ведомстволар жне дамыту институттарыны кілдері, сондай-а, ндіруші ірі компаниялар атысты. Отанды жне шетелдік нім ндірушілер арасында тыыз байланыс жне арым-атынас алыптасты. Жиын барысында «азамыс» зіні здік деп таныан серіктестерін марапаттап, «азамыс» «АзияАвто» мен «АгроМашХолдинг» компанияларымен зара келісімге ол ойды. Бгінде отанды нім шыарушылара за мерзімді олдау крсету кзделіп отыр. Ксіпкерлер Елбасымызды жобасын негізгі баыта ала отырып, «Отанды німді дамытып, экспорта шыаруды басты масат»,– деп отыр.
Отанды тауар – ел экономикасыны озаушы кші. Туелсіз азастан бгінгі кні зіндік нім ндіруді алы шепке ойып, алыс-жаын шетелдер тжірибесі мен шикізатын пайдаа жарата отырып, лкен жобалар жасауда.
Маыстау
«Байлы тнан тбек» атанан ажап ір – Маыстау. Ол «мы ыстау» сзінен шыан. аратаудан араанда йел адамны слбасы кз алдыа елестейді. Академик аныш Стбаевты бл ірді «йыдаы аруа» тееуі тегін емес. Маыстау небір ажайыптармен ерекшеленеді. Мнда табии ескерткіштер, ежелгі лпытастар мен кшпенді ата-бабаларымызды олтабалары самсап тр.
Миллиондаан жылдар бойы тзілген ажайып жер реі белгісіз бір жмба планетаны елестетеді. Мндаы бір зі бір клді аумаындай алып азаншырларды, тередігі жздеген метрге жететін дытарды, айсбергтерге сайтын а шаан тауларды, жер астын жарып шыан ащы сарырамаларды, тиытаы зендерді лемні баса ткпірінен кездестіру иын.
Тркі халытарыны баа жетпес байлыы
Тркі халытарыны кне дуірдегі за асырлы мдени мраларыны бірі – Клтегін ескерткіші. Орхон-Енисей жазуына жататын маыздылыы жаынан баа жетпес нды дние. Бізге жеткен Тркi тарихы да осы VII-VIII асырларда жазылан Орхон-Енисей жазба ескерткіштері арылы белгiлi болды. Ескерткiш бiр заманда тркiлер мекендеген Енесей зенiнi бойы мен азiргi Монол Халы Республикасыны астанасы Улан-Баторды батысындаы 400 шаырым жердегi Орхон зенi бойындаы Кошо-Цайдам ойпатында орналасан. Оны алаш рет ылым лемiне млiмдеушi – орыс алымы Н.М. Ядринцев. Клтегiнге арналан ескерткiш пирамида трiздi. Биiктiгi – 3,15 метр, енi – 1,24 метр, алыдыы – 0,41 метр. Ескерткiштi жоары жаы бес брышты, ырларында айдаарды суреттерi мен аан табалары бейнеленген. Екiншi жаында ескерткiштi орнатылан кнi – «бiрiншi тамыз, 732 жыл» деп жазылан. Ескерткішті негізгі бетінде 40 жол жазу бар, ол ескерткішті сол жа бетіндегі 13 жол – жазуды жаласы. Ескерткiш негiзiнен табаш (ытай) жне кне тркi жазуымен толтырылан. Клтегін жыр жазуы 53 блімнен трса, соны 27-ден 53-ке дейінгі жазулары, Клтегінні батырлыын жне оны соыстарда мол табыстара жетіп отырандыынан малмат береді. Онда «Тркi халы жойылмасын, ел болсын» деген анатты сз бар. Клтегiн ескерткішіні кшiрмесi 2001 жылы 18 мамырда Астанадаы Л.Н. Гумилев атындаы Еуразия лтты университетiнде орнатылды.