Тнба мен ерітіндіні арасындаы тепе – тедік. Ерігіштік кбейтіндісі

Химиялы реакцияларды негізгі бір аналитикалы сері –тнбалар пайда болуы. Тнбалар, сіресе тсті болса, кзбен жасы крінеді. Тнба алу реакциялары заттарды блуге пайдаланылады. Тнба тсу процесін санды жолмен сипаттауа болады: тнбаны массасын анытау гравиметриялы анализ, не анытайтын затты тгел тнбаа тсіруге кеткен стандартты реактивті клемін анытау – титриметриялы анализ. Осыны брі тнба алу реакцияларын заттарды ашуа, анытауа жне блуге пайдалануа ммкіншілік береді.

Тнба тзілгенде гетерогенді екі фазалы «ерітінді – тнба» жйесі пайда болады. Негізгі задылытар кристалды торы иондардан тратын нашар еритін электролиттерге орытып шыарылан. Мндай жйедегі тепе тедікке:

еру

МА М n+ + A n- (11.1)

тнба тну аныан ерітінді

рекеттесуші массалар заы олданылады:

(11.2)

атты фазаны активтігін бірге те деп есептесе:

 

 

Тну жне еру жылдамдытары теескенде нашар еритін электролитті аныан ерітіндісіндегі иондарды концентрацияларыны (активтіктерініні ) кбейтіндісі белгілі температура мен ысымда траты мн. Бл константаны термодинамикалы ерігіштік кбетіндісі деп атайды – ЕКТ.

 

(11.3)

 

(11.3) тедігі тек арты млшердегі ерімеген атты затпен тепе – тедікте болан аныан ерітіндіге пайдаланылады.

 

(11.4)

ЕК К – концентрациялы ерігіштік кбейтіндісі Бл мнді тек 0, fMn+ = fAn-1 боланда ана пайдалануа болады.

Егер тнба тзілуімен атар бсекелес реакциялар жретін болса шартты ерігіштік кбейтіндісі орытылады:

 

(11.5)

 

Жалпы жадайда тнбаны рамы МmAn болса

 

(11.6)

 

; (11.7)

(11.4), (11.7) тедіктерінен ерігіштік кбейтіндісі мен затты молярлы ерігіштігіні () арасындаы байланысты табуа болады:

 

МАМп+п- ; = [Mn+]=[An-]

(11.4) тедігінен:

(11.8)

 

Тнбаны рамы МmAn боланда:

 

МmAn mМп++nАm-

m n

(11.9)

 

(11.8), (11.9) тедіктері тнбаны таза судаы ерігіштігін есептеуге ммкіншілік береді, яни табылан ерігіштік тек температура мен ысыма байланысты = (to, P). Бл жадайда активтік коэффициенттері бірге те, ал пайда болан иондар осымша реакциялара атыспайды деп есептеледі.

Мысалы, 25оС –да 500 мл суда неше грамм кальций фосфаты ериді?

EK (Ca3(PO4)2) = 2,010-29

 

Ca3(PO4)2 3 Ca2++2PO43-; EK=[ Ca2+]3[ PO43-]2

Тзды еріген моль млшерінен 3 моль Ca2+ жне 2 моль PO43- пайда болады:

 

[ Ca2+]=3; [ PO43-]=2 ; ЕК=(3)3(2)2=333222= 33225

Тнбаны ерігіштігі кшті электролитті ерітіндісінде артады. Бл былыс ерітіндіні ионды кшіні артуына байланысты, ол «тзды эффект» деп аталады. 0, <1, (11.3),(11.6) тедіктерінен:

 

,

 

Тнбаны ерігіштігіне ерітіндіні ионды кшіне байланысты иондарды активтік коэффициенті сер етеді = (t°, P,).

Мысалы, 25оС –да 500 мл 0,1М NaNO3 ерітіндісінде неше грамм кальций фосфаты ериді?

Алдымен NaNO3 ерітіндісіні ионды кшін тауып аламыз:

 

 

Кестеден осы ионды кшке сйкес Ca2+ жне PO43- иондарыны активтік коэффициенттері (Ca2+)=0,33,(PO43- )=0,08.

 

,

яни кальций фосфатыны 0,1М NaNO3 ерітіндісіндегі ерігіштігі таза судаымен салыстыранда 10 есе артады.

Егер ерітіндіде бсекелес бгде реакциялар жретін болса (а1, а<1), тнбаны ерігіштігі бсекелес реакцияны коэффициенттеріне де туелді болады = (t°, P, , ) :

 

(11.10)

 

Тнбаны ерігіштігіне бсекелес реакцияларды серін тменде арастырамыз.