Эквивалентті нктені анытау жолдары

1)Индикаторсыз "те лайлану"(Гей-Люссак) дісі. Титрлеуді аяында титрлеп жатан ерітіндіні екі тамшысын алып оны біреуіне AgNO₃, екіншісіне NaCІ ерітінділеріні бір-бір тамшысын осады. ай жадайа дейін титрлеуіне байланысты мынадай згерістер болуы ммкін:

a) Эквивалентті нктеге дейін ерітіндіде арты СІ^- – иондары боландытан AgNO₃ йан тамшы лайланады. NaCІ йан тамшы згеріссіз алады;

б) Эквивалентті нктеден кейін керісінше NaCІ йан тамшы лайланады, себебі ерітіндіде СІ^- иондарымен тнба тзетін арты осылан Ag⁺ иондары бар.

в) Эквивалентті нктеде тнбаны стінде тек AgCІ тзыны аныан ерітіндісі боландытан AgNO₃ йан тамшы мен NaCІ йан тамшы біртектес иондарды AgCІ-ды ерігіштігін тмендетуіне байланысты бірдей лайланады. Сондытан титрлеуді алынан екі тамшы бірдей лайлананда тотатады.

2)Индикаторларды пайдаланып титрлеу:

a) Титрантпен (AgNO₃ ) тсті тнба беретін индикатор – K₂CrO₄ (Мор дісі). K₂CrO₄ бейтарап не лсіз негіздік ортада кміс ионымен ызыл тсті Ag₂CrO₄ тнбасын тзеді. . Хлорид ионын K₂CrO₄ индикаторын пайдаланып титрлегенде алашыда AgCІ тнбаа тседі де, эквивалентті нктеге жеткенде ызыл-оыр Ag₂CrO₄ тсе бастайды. Титрлеуді ерітіндіні рН 6,5 10,3 аралыында жргізеді. Себебі рН <6,5 болса Ag₂CrO₄ ериді, ал рН>10,3 болса AgOН тнуы ммкін. Бл тнба оыр тсті кміс оксидіне Ag₂O айналады.

Эквивалентті нктені дрыс анытау шін ерітіндідегі CrO₄^2- -ионыны концентрациясы кміс иондарымен Ag₂CrO₄ тнбасын дл эквивалентті нктеде тзетіндей жеткілікті болуы керек. 12,1 – кестеде крсетілгендей эквивалентті нктеде [Ag⁺]=1,33^.10^-5моль/л. Кміс ионыны осы концентрациясымен Ag₂CrO₄ тнбасын тндыруа ажет CrO₄^2- ионыны концентрациясы:

 

Мор дісі хлорид жне бромид иондарын анытауда олданылады.

б) Титрантпен (NH₄SCN) -пен тсті комплекс беретін индикатор [Fe(ІІІ)-тздары] – Фольгард дісі. Бл дісте кері титрлеу тсілі олданылады.

Кміс иондарыны тиоцианат – иондарымен рекеттесу реакциясы Ag⁺+SCNAgSCN галогенидтерді кері титрлеу тсілімен анытауа ммкіндік береді. Бл дісте анализдейтін ерітіндіге арты млшерде AgNO₃ –ті титрленген ерітіндісі йылады. Реакцияа атыспай алан кмісті млшері KSCN не NH₄SCN ерітіндісімен Fe³⁺ иондарыны атысында кері титрленеді. Кміс иондары тгел AgSCN трінде тнбаа тскеннен кейін арты йылан SCN^- ерітіндіде темірді ызыл тиоциантты комплекстерін тзеді: Fe(SCN)²⁺, Fe(SCN)⁺₂.........Fe(SCN)^3-₆. Fe³⁺ иондарыны гидролизденуін басу шін Фольгард дісімен титрлеу ышыл ортада [H₃O⁺]0,1М жргізіледі. Бл діспен СІ^- иондарын анытаанда эквивалентті нктеде пайда болан ерітіндіні ызыл бояуы біраз уаыттан кейін жойылып кетеді. Себебі AgСІ ерігіштігі AgSCN араанда кп (ЕК_AgСІ=1,78^.10^-10, ЕК_AgSСN=1,07^.10^-12), боландытан мына реакция жруі ммкін:

 

AgСІ + Fe(SCN)²⁺ AgSCN + СІ^- + Fe³⁺ (12.1)

Екі тнбамен (AgСІ жне AgSCN) ерітіндіні арасында тепе – тедік орнааннан кейін ерітіндіні ызыл тсті бояуы тссізденбей айта пайда болады, яни [Ag⁺]=(EK_AgCl/[Cl^-])=

=(EK _AgSCN /[SCN^-])

Осыдан тепе-тедік орнаанда:

 

[Cl^-] /[SCN^-]= EK_AgCl/ EK_AgSCN = =166.

 

Ерітндіні бояуы жойылмау шін 12,1 –реакция бойынша пайда болан Cl^- иондарыны концентрациясы SCN^- иондарыны концентрациясынан 166 есе кп болуы керек, яни 12,1 – реакцияны оа арай ыысуы керек. Бл титрлеу атесін кбейтеді.

Хлорид иондарын Фольгард дісімен анытау длдігін атртыруды ртрлі жолы бар, соны ішінде е сенімді жолы – AgCl тнбасын ерітіндіден сзіп бліп алып, алан ертіндідегі арты жрген Ag⁺ иондарын тиоцианатпен титрлеу. Фольгард дісімен Br^- жне I^- иондары лкен длдікпен титрленеді, себебі AgBr жне AgI тнбаларыны EК мндері кміс тиоцианатыны EK – нен тмен.

в) адсорбциялы индикаторлар (Фаянс дісі).

Адсорбциялы индикаторлар – белгілі жадайда тнбаны беткі абатында адсорбцияланып зіні тсін згертетін органикалы лсіз протолиттік (HInd) асиеті бар бояыштар.

Панет – Фаянс – Ган задылыы бойынша тнбаа бірінші болып тнбамен біртектес иондар адсорбцияланады. Мысалы, хлоридтерді кміс нитратымен титрлегенде AgCl тнбасы эквивалентті нктеге дейін Cl^- – иондарын адсорбциялайды. Теріс зарядты бейтараптау шін тнбаа ерітіндіден о зарядталан иондар тартылады: AgCl/nCl^- / nNa⁺. Эквивалентті нктеден кейін тнбаа арты йылан Ag⁺ иондары адсорбцияланады. Тнбаны о зарядын бейтараптау шін оан ерітіндіден теріс зарядталан иондар тартылады, соны ішінде индикаторды да аниондары бар: AgCl/nAg⁺ /nInd^-. Адсорбцияланан индикатор аниондары зіні тсін згертеді. Мысалы, индикатор ретінде сары – жасыл тсті флуоресцеин пайдаланылса, адсорбцияланан флуресцеин аниондарыны кміс ионыны серінен поляризациялануы нтижесінде тнбаны беті ызарады. Поляризациялау сері Ag⁺ жне Ind^- иондары тнбаны бетінде тыыз жанасанда пайда болады. Ал ерітіндіде жрген кміс иондары мен флуресцеин бір – біріне сер етпейді. Флуресцеин атысында титрлеуді ерітіндіні pН 7 10 арасында жргізеді, себебі флуресцеин лсіз ышыл боландытан (pК_а 8) Ind^- иондарыны ажетті млшері pН >6,5 пайда болады, ал pН>10,3 Ag₂О тнбасы тсе бастайды. pК_а=2 сйкес тетрабромфлуресцеинді (эозин) ышылды ортада да (pН=2) индикатор ретінде пайдалануа болады. Эозинді Cl^- иондарынан баса галогенидтерді – I^-, Br^-, SCN^- титрлеуде ойдаыдай олданады. Эозин AgCl тнбасымен Cl^- иондарынан брын адсорбцияланады, сондытан тнба титрлей бастааннан-а ызыл тске боялады.