Физика-химиялы анализ дістері

Кез келген анализ дісінде аналитикалы сигнал алынады жне ол лшенеді. Аналитикалы сигнал – бл затты химиялы немесе физикалы асиеттеріні пайда болуы жне байалуы. Химиялы анализде олданылатын дістерді аналитикалы сигналды тріне байланысты: 1) химиялы; 2) физика-химиялы; 3) физикалы деп бледі.

Химиялы дістер химиялы реакциялара негізделген, физика–химиялы – химиялы немесе электрохимиялы реакцияларды жруі нтижесінде заттарды физикалы асиеттеріні згеруін анытауа негізделген, ал физикалы дістер – аныталатын затты физикалы асиеттеріні згеруін анытауа негізделген дістер болып табылады.

Жалпы, заттарды ашу жне идентификациялау шін оларды санды млшеріне туелсіз асиеттері алынады. Затты бндай санды млшеріне туелсіз асиеттерін интенсивті асиеттер, ал затты санды млшеріне туелді асиеттерін экстенсивті асиеттер деп атайды. Экстенсивті асиеттерді ерекшелігі – олара аддитивтілік тн, яни жинаталу немесе бірігу (осынды). Интенсивті асиеттер олар бір-біріне осылып жинаталмайды, олар тееседі немесе орташаланады. Интенсивті асиеттерге – температура, ысым, потенциал, спектр сызытарыны жиілігі жатады. Экстенсивті асиеттерге – масса, клем, ток кші, спектральды сызытар анытыы жатады. Осылайша сапалы анализ интенсивті асиеттерге, ал санды анализ экстенсивті асиеттерге негізделетінін круге болады.

Аналитикалы сигнал з табиаты бойынша спецификалы, яни тек белгілі бір атома, не болмаса молекулаа немесе баса блшектерге ана тн болады. Біра практикада ртрлі заттарды аналитикалы сигналдары бір-біріне те жаын орналасан болады, сондытан оларды бліп ажырату иына соады. Сонымен атар белгілі бір затты аналитикалы сигналына еріткішті, баса да реагенттерді аналитикалы сигналдары абаттасады. Сондытан наыз шын сигнала жаыныра сигнал алу шін ртрлі тсілдер олданады. Мысалы, алдын ала блу дістерін олдану. рине кедергі келтіретін оспалардан толы арылу ммкін емес. Сондытан кедергі келтіретін сигналдарды ескеру шін бос сынама алынады. Бос сынамада барлы компоненттер болады, тек аныталатын компонент ана болмайды. Бос сынама анализді барлы стадиялары арылы ткізіледі, бос сынамадан алынан сигналды жалпы сигналдан шегеріп тастайды. Алайда практикада идеалды бос сынама алу ммкін емес. Оан еріткіш пен осылатын реагенттерді сигналдары з серін тигізеді.

Физика-химиялы дістерде аналитикалы сигнал сырты валенттік электрондарды атысуымен пайда болады. Бл аналитикалы сигнал затты табиаты жне концентрациясымен байланысты болады. Мысалы, тотыу-тотысыздану потенциалы концентрациямен Нернст тедігі, ал жтылан жарыты млшері Бугер-Ламберт-Бер заы арылы байланысты.

Сигнал затты энергияны р трімен (электр энергиясы, электромагниттік суле жне т.б.) рекеттесуі нтижесінде пайда болады. Физика-химиялы дісте ерітіндідегі сигнал затты энергиямен рекеттесуі нтижесінде пайда болады. Сондытан бндай жйелерді тек таза аналитикалы масатта ана емес, сонымен атар химиялы процестерді зерттеуде, ерітіндіде тетін химиялы тепе-тедіктерді зерттеуде олдануа болады. Физикалы дістерді ерекшелігі бларда аналитикалы сигнал ішкі электрондарды немесе атом ядроларыны атсуымен пайда болады. Анализді жргізілуі кп жадайда заттарды агрегатты кйіне байланыссыз болады. Физикалы анализ дістері мен физика-химиялы анализ дістеріні арасына дл шекара ойылмайды. Оларды біріктіріп инструментальды (ралды) дістер деп те атайды. Инструментальды дістерді зіндік ерекшеліктері бар: 1) рылы шкаласын эталондар немесе стандартты лгілер арылы калибровка жасау; 2) міндетті трде бос сынама олдану. йткені бл дісте затты те аз млшері аныталады, сондытан оспаны серін ескеру жне шудан тазарту ажет.

Физика-химиялы дістерге: электрохимиялы, спектральды (оптикалы), экстракция жне хроматографиялы дістер жатады.