Махатма Гандиді пацифизміні мні
«Мені е басты сенімім мен раным кш олданбай кресуде»
М.К.Ганди
Махатма (Гандиді отандастары осылай атады; «лы рух иесі» деген маына білдірді) зіні ркениеттік жобасында кшолданбау жне пацифистік принциптер станды.Ганди пацифизіміні крінісі сіресе, ндістан жерінде 1946 жылы нді мемлекетімен осарланып рылан Пакистан елі рылан кезде айрыша сипата ие болды.
Аылшын импералистері здеріні ндістандаы отарлы бауын сатап алуды соы ммкіндігі ретінде екі дербес мемлекетті руа келісті.Пакистан рыланнан бастап ндістан мен арадаы дінаралы, жер шін даулы-мселелер шыа бастады.Мсылмандар нділерді лтіре бастады, з кезегінде нділер де мсылман ыстатары мен ауылдарын ттастай ртып жіберіп отырды.Сондытан да Махатма Ганди бейбіт трындар арасындаы анды атыыстар мен тртіпсіздіктерді тотату шін лкен, маызды ебектер атарды.Ол туелсіздік пен жарын келешекке арулы крес арылы жету ммкін емес, керісінше, адамдар бірін-бірі з бауырындай кріп, тсіністікпен арап, келіссздерге ерік берсе ана сол халыты, сол мемлекетті келешегі зор деп млімдеді.
«Мен шін кш олданбау бл жай ана философиялы категория емес, бл мені мірімні заы.Ахимса аылмен емес рухпен тарайды.мірде ахимсаа ие болу шін жоары дегейдегі батылды пен жеттік міндетті трде керек.Мен з ммкіндіктерімні шекарасын сеземін.Біра мендегі суле снбейді жне ол жап-жары.Бізді барлыымызды тек аиат пен кшолданбаушылы аидалары ана тарма.
Адам жне оны іс-рекеттері- ртрлі.Ахимса – аиатты іздеуді негізі болып табылады дейді «лы рух иесі»Махатма ганди кез-келген ушыан мселені дипломатиялы жолмен шешу нсаларын алдыы орына ойды.Нацизммен кшолданбай кресу ммкін бе? Барлы нрсені жо ылуа даяр осындай кшке кшолданбаушылыты арсы оярлытай андай аспектілері бар?
Гандиді зі бл сраа жауап беруден бас тартан.Біра, Екінші дниежзілік соыс жылдарында, кптеген елдерде кш олданбай кресу халыты рухын ктеріп ана оймай, адамдарды мірлерін де сатап алды.Сондытан да Мохандас Карамчанд Ганди ойлап тапан злымдыпен кресуде кш олданбай арсыласу тактикасы лі кнге дейін адамзат тарихында з маызын жоалтар емес.
Гандиді адамзат тарихындаы тамаша рліне кпшілік ауым азіргі тада зор баа беруде.Кезінде ндістанны халы жазушысы) Нобель сыйлыыны лауреаты – Рабиндранд тагор Гандиді Буддамен (Сидарта Гаутама) салыстыра келіп былай деген еді: «Ол зі орташа отбасыдан шыса да, мыдаан адамдарды жырты баспаналарыны асында трды, дл солар секілді киінді, ол сол трмысы ауыр бараа соларды тілінде, кптен кткендей, кітаптардаы цитаталар емес, ащы шындыты айтып сйледі.Гандиді сздерінен желпінген ндістан ежелдегі трпайы халы арасынан шыып, шынайы аиатты еш тайсалмастан айтан Буддадан кем тспеді»
Сатьяграха – бл Ганди айтандай, бейбіт арсыласу, атыс-шабыссыз ымыраа келмейтін соыс.Яни бл соыста адамдарда з мірлерінен баса арулары жо.
Ганди рашанда кшолданбай арсыласу тактикасы лсіздік пен оратыты білдірмейтіндігін айтып, длелдеумен болды: «ауіп-атермен бетпе-бет жолыан адам зін тура тышан сияты кейіпте стайды,яни,ора болуы да задылы сияты крінеді, біра та, ол кш олданбаушылыа млде жат нрсе» дейді Ганди.Ганди адами лсіздіктерге
шыдамдылыпен,тсіністікпен арады,біра,ораты ол шін жасырынып жатан кш секілді жиіркенішті болып крінді.
Кшолданбаушылы- тек кштілерді позициясы емес, сондай-а, кшті позиция.Отстік Африкада жрген уаытысында бір аылшын шенеунігі Гандиге келіп былай деген болатын: «Мен сіздерді кш олдану дісіне кшкендеріізді алаймын.Сонда ана біз сіздерді шаруаларыызбен алай айналысатындыымызды кретін едііздер».
Гандиді жатастарыны кпшілігі де дл осы кшолданбау тактикасы туелсіздікке апаратын бірден-бір жол екендігіне ны сенімді боланын айта кеткен жн.Ганди шін де кшолданбаушылы- е алдымен адамзат шін крес болып табылды.
Гандиді адамдарды зіне сендіре білуімен оларды келешектегі жарын мірге иландыру абілеттері жоарыдан берілген сый трізді болып та крінеді.Кптеген нділіктер шін ол дай болды, яни, нділер оны жоарыдан тсіп, ндістанды азат ету шін келген тір деп те санады.Кішкене ана, ары денелі балаша клкісі бар на осындай тла зіні ішкі кшімен, аылымен жне мгілік айырымдылыымен адамгершілік, ізгілік жолдарын насихаттады.Ол рашан да адамдара ны сенді, зі абсолютті трде адал адам болды.Ол адами лсіздіктерге – шыдамдылыпен арады, біра осыан зін жауапты, кіналы санайды.Ол рашан зіні тере сеніміне бір ст іледі, сол сенімі оан р уаытта дрыс, рі адал шешімдер шыаруына кмектеседі.Ганди адамдармен сйлескенде оларды орыныш пен рей, жалыздыпен араылы тастап кеткендей сер алдыратын.Ганди туралы «ол саз-балшытан батырлап жасайды» деген гімелер де тарады.
Сондай-а, нділерді з ішінде Гандиге аскйлік ойлайтын жаулары жетерлік еді.Олар е алдымен темірдей тртіпке баынан діни нді жне мсылман фанатиктері болатын.Оларды артында Конгресс жее алан жадайда здеріні орасан зор жер ауматарынан айрылып алатындарын сезген бай нді феодалдары трды.
Екінші дниежзілік соыс басталанда нділіктер бірдей фашизмді айыптады, алайда ндістанны кптеген сарбаздары Англия атарында соысты.Аылшын кіметі олара соыста жее алан жадайда, ндістан туелсіздігін алады деп жариялаан болатын.Ганди соыс жылдарында мірін трмеде ткізді.1946 жылы Бомбейді скери теізшілері ндістанны туелсіздігі шін бас ктерулер бастады.Жалпы халыты наразылы акцияларыны масштабы кн ткен сайын лая тсті.Репрессияа арамастан шерушілерді легі бкіл елді аптап кетті.
Аылшын отаршылдары біртіндеп ндістан жерін тастап кете бастады.Біра, ктпеген жерден туелсіздік жолындаы жеіс лкен трагедияа жаласа бастады.Ол жоарыда атап ткеніміздей нді-мсылмандар асабы.Мыдаан адамдар ліп, миллиондаан жандар ауыр трмысты тауіметіне тап болды.Аылшындар дайындаан «жеккрушілік бомбасы» жарылды.Англия ндістанды е алаш отарлаанынан бастап елдегі нділер мен мсылмандар арасындаы даулы мселелерді пайдаланып, оларды бір-біріне айдап салды, «бліп ал да, билей бер» тактикасымен басарды.Ганди жне оны ызу жатаушылары ел ішін жайлаан ызыл асапты тотату шін олдарынан келгенше рекеттер жасап баты.Алайда, отаршылар салып кеткен ла басыла оймады.
1947 жылы 15 тамызда брыны аылшын колониясыны территориясында бір емес, екі мемлекет; ндістан одаымен мсылманды Пакистан рылды.Миллиондаан адамдарды рейленген оныстанушылары басталды.анды атыыстарда ашты пен аурулардан жне оныс аударудан – 700 мыдай адам аза болды.
Ганди толы басылып аландай жадайа тап болды.Оны айналасындаыларды брі оны кшолданбау теориясы лдырауа алып келді деп есептеді.Ол лдырауды жеке зі бастан кешірді, ал кшолданбау баыты келешекті еншісінде деп тжырымдады.
ндістанны астанасы – Делиде анды асап пен ырын атыыстар орын алып жатты.Ганди екі жаты діни фанатиктеріне зіні міріндегі он алтыншы ашты жариялауын млімдейді.Ол астанада тынышты орнамаса, з мірін рбандыа шалатындыын ескертеді.Алайда, соы-таажайып, яни, Махатманы е соы ажайыбы орын алды.Атыс-шабыстар Ганди басшылыындаы ынтыматасан митингілер мен демонстрациялара айналады.
нділер мен мсылмандар бауыр болуа уделесіп, Гандиге ірі екі дінні жетекшілері бейбітшілікті сатау шін ант береді.Елде тынышты орнай бастады, біра та, сіресешіл нділік діни фанатиктер Гандиді «оларды асиетті мраттарына сатынды жасааны» шін кешірмеді олар з масаттарына жетіп, нді топыраыны ардаты лдарыны бірі болан – М.Гандиді айуандыпен лтіртті.