Німді ткізуді маркетингтік жйелері

німді ткізуді маркетингтік жйелеріні трлері ткізу арналарыны рылымына байланысты болады.

І. Дстрлі – бан туелсіз ндіруші, бір немесе бірнеше ктерме немесе блшек сатушы кіреді. Жйені рбір мшесі з ызметін атарып, максималды табыс табуды кздейді. Жйе мшелері бір-біріні ызметін толы баылай алмайды. Таратуды дстрлі арналарыны басшылыы прменсіз жне тиімділігітмен болады. Мысалы, кптеген тамат німдерін ндіретін отанды ксіпорындарды ткізу жйесін зара іс-имыл жасау сипаты бойынша дстрлі жйеге жатызуа болады. Бл жйені рбір арнасы басалара туелсіз жне тек ана зіні пайдасын кбейтуге болады.

ІІ. Тік маркетингтік жйелер (ТМЖ). ТМЖ алдыы атарлы ткізу жйесі ретінде есептеледі. Дстрлі арнаа араанда, ТМЖ (ВМС) бір бтін жйе ретінде ызмет ететін ндірушілерден, бір немесе бірнеше, ктерме жне блшек саудагерлерден трады. Осы кезде арнаны бір мшесі алан фирмаларды меншік иесі болып келеді немесе олармен келісім-шарта отырады, сондай – а оны уаттылыы арнада белсенді орын алып, баса атысушылара ыпалы зор болады. ТМЖ-да басшы ретінде ндіруші немесе ктерме блшек фирмалары да болуы ммкін. ТМЖ ткізу арнасыны жмыс істеуін амтамасыз ету жне оан атысушыларды арасында болатын атыыстарды шешу шін рылады. АШ-ты ттыну нарыыны 70-80%-ында ТМЖ-ы алан. Мысалы, лтты ЖА «азмнайгаз» компаниясы мнай жне мнай німдерін ндіру, деу, тасымалдау жне ткізумен айналысады. Осы жадайда бл компания интегралды ТМЖ ретінде ызмет етеді.

ТМЖ-ны корпоративтік, келісімді, басарылатын деген негізгі ш типі бар.

Корпоративтік ТМЖ негізінде ндіріс пен ткізуді кезедері жне ткізу арналарыны атысушылары бір билікте болады. Тарату жйесінде иелік ететін ндіруші меншігіне осы жйедегі блшек сауда дкендері жатады. ндірушіні блшек сату желісіне меншігі ала баытталан интеграция деп аталады, йткені копания тарату тізбегіні ттынушыа жаын бір яшыын сатып алады. Мысалы, мнай компаниясы меншігіндегі жанармай ю стансалары арылы жанармай сатады. АШ-та Сиарс мбебап дкендер дйесінде сатылатын тауарларды 50%-ын оны толытай немесе жартылай меншігіндегі компаниялар ндіреді. Ктерме жне блшек фирмалар жабдытау кздерін баылай алатын болса, мндай жеке меншік нысаны, арта баытталан интеграция деп аталады.

Келісімді ТМЖ – лкен коммерциялы жетістікке жету масатында, арна атысушылары арасындаы келісімді атынастарды орнату жйесі. Келісімдер оларды ызмет крсету рісін толыымен амтиды. Келісімді ТМЖ ке таралан жне оны 3 трі бар:

1. Ктерме сатушы йымдастыран, блшек саудагерлерді з еркімен бірігуі. менеджментіТауарларды ірі партияларын сатып аланда аражаттарды немдеу масатында ктерме фирма блшек дкендерді біріктіреді.

2. Блшек саудагерлерді кооперативтері. Бл – ктерме сатып алу яшыын райтын, туелсіз дкендер тобы. Дкендер сатып алуды осы кооператив арылы жзеге асырады. Ал, кооператив з тарапынан баа белгілеу стратегиясын, орды сатау, дкендерге жарнама кмегін крсету ызметін орындайды.

3. Франчайзинг – келісімді ТМЖ-а кіреді. Ол ксіпкер з тауарларын сату ыын (лицензиясын) шектеулі сауда ксіпорындарына тік кооперация арылы сынатынткізу жйесі. Франчайзинг – фирманы за мерзімдік келісім-шартты атынастары. Жасалан келісім-шарт бойынша франшизер (франшиза сынушы) франшизианта (франшизаны сатып алушы) зіні тауарлы белгісін, шектеулі территорияда белгілі бір бизнесті жргізуге арналан технологияны пайдалану ыын сатып, ойылан шарттарды орындалуын адаалайды. Франшиздер франшизиатты бастапы капиталмен, технологияны, бухгалтерияны жне маркетинг йымдастыру туралы кееспен амтамасыз етеді. з тарапынан франшизер траты лицензиялы, рал-жабдытарды жала алу тлемдерін жне табысты белгілі бір лесін алады. Франшизиант франшизерге келісім бойынша бастапы жне сатудан тсетін тлемін тлеп, оны орнына франшизерді тауарлы белгісін жне тжірибесін траты олдану ыына ие болады.

Франшизаны алушы зады трде жне зіні іс-рекеті шін жауапты болады. Франшизерді сауда белгісіні йгілігі жне мол тжірибесі туекел мен шыындырды азайтып, сатуды жеілдетеді.

Франшизаны дамуы мынадай шарттарды талап етеді.

1. Ттынушы айталай алатын длелді бизнесті сттілігі;

2. Жоары сапалы тауарлар мен ызметті ткізу.

3. Ноу – хауды ттынушыа табыстау жне оны бизнес жргізу дісіне йрету.

4. Франчайзер мен франшизиант арасында за атынастарды болуы, бизнес жргізу дісін жасарту, жаа тауарлар мен ызмет крсету туралы идеялармен зара алмасу.

80-ші жылдардан бастап жеке сауда маркаларымен жалпылтты блшек сауда жйелеріні суіне байланысты, блшек саудагерлер де лидер рлін атара бастады. Мысалы, «Sears» дкендер жйелер.

ІІІ. азіргі замандаы ткізу стратегиясына тн згерістер болып клдене маркетингтік жйені дамуы табылады. Оны алыптасуыны мні былай – келешектегі зор трыда ксіпкерлікті дамыту шін бір немесе бірнеше фирма з кштерін біріктіріп, маркетингтік стратегияларды рады. Жеке фирма болуына байланысты капиталыны жне техникалы ммкіндіктеріні шектеулі, зіні жеке ткізу арнасын ру туекеліне бармайды. Ал, баса фирмамен кш-жігерін біріктіргенде, белгілі бір пайданы кздейді.

ІV. Фирма белгілі бір немесе р трлі нарыты амту, сату клемін лайту масатында кп арналы маркетингтік кйені (тікелей жне жанама) жиірек олданады.

азастанда кптеген компаниялар бірнеше жйеден тратын аралас ткізу жйесін олданады. ІВМ компаниясы жетпіс жыл бойы зіні німін бес мы адамнан тратын тауар ызметкерлері арылы сатты. Шаын ттынушыларды кбеюіне, дербес компьютерлер нарыыны лаюына байланысты компания з тауарларын дкендер арылы сата бастады, сонымен атар каталогтар, телефон жне поштп арылы тапсырыс алуды да олданады. Бірнеше жйеден тратын аралас тарату жйелерін «Филип Моррис», «Бахус», «Алматы шайы» компаниялары олданады.

азастанны «Рахат» ксіпорны зіні нары лесін молайту масатында кп арналы жне аралас жйелерді олдана отырып, арынды ткізу саясатын жргізеді.

Ндіріс шыындары

Тауар ндірісінде ндіріс факторларын (ебек, жер, капитал, ксіпкерлік абілеттілігі) сатып алуа шыатын шыындарды талдау ажеттілігі туындайды. Шыындар— нарыта н формасынан алынан ресурстар шыындары. Яни нім ндіріп ткізілетін ндірістік ресурстарды пайдалануды ашалай крінісі.

ндіріс шыындары дайы ндірісті нтижесі болып табылады. Бл ксіпорынны ндірісте ттынатын рал-жабдытары мен жалаы тлемдеріні шыындарын крсетеді.