Р жерге меншік ыы мен баса да ытыр.

Жер ыыны тсінігі, пні, жйесі.

 

Жер - бл кеістікпен, рельефпен, климатпен, топыра абатымен, сімдіктер лемі мен жер ойнауымен, су кздерімен сипатталатын, ауыл жне орман шаруашылыында ндірісті басты ралы рі халы шаруашылыыны барлы салаларыны ксіпорындары мен йымдары шін негізгі базис болып табылатын оршаан ортаны маызды блігі.

ыты жне жер ыыны жалпы теориясына сйкес жер ыыны пні болып объектісі жер болып табылатын ерікті оамды жер атынастары табылады.

Жерді айырыша ерекшеліктері болып оны клеміні шектелгендігін, орналасу орныны тратылыы, ауыспайтындыы жне жылжымайтындыы табылады. Сонымен атар, жер з рамы, нарлыы, ландшафттыы, сіп-ну ммкіндігі, экологиялы, рекреакциялы жне шаруашылы масаттары бойынша біртектес емес.

Жерді баса да табии ресурстарымен, сіресе, су ресурстарымен, жер ойнауымен, сімдіктер лемімен, соны ішінде, орманмен, байланысыны мні ерекше. Олар шін де жер орналасан орны жне мір сру жадайы болып табылады.

Оларды барлыы жер атынастарыны ыты реттеуді мазмнына сер етеді.

діс дегеніміз пнді райтын оамды атынастара ыты сер ету ралы. Жер ыында ыты реттеу дісі ретінде Р-ны жер задарыны масаттары мен міндеттерін ескере отырып, реттелген оамды атынастара мемлекеттік ыты сер етуді экологиялы, императивтік жне диспозитивтік тсілдері.

Жер атынастарын мемлекеттік басару функцияларын (есеп, кадастр, мониторинг жргізу) жзеге асыру шін жер атынастарын реттеуді императивтік дісі олданылады.

Жерге меншік ыын жне жер пайдалану ыын жзеге асыру шін диспозитивтік (латын сзі «диспоноре» - «тандаймын») діс олданылады, ол меншік иесіне немесе жер пайдаланушыа жер учаскілерін пайдаланумен байланысты шаруашылы мселелерін дербес шешуге ммкіндік береді.

Жерге табии объект ретінде экономикалы діс олданылады, ол ыты реттеу пніні, яни, жерді табии асиеттерін есепке алуды білдіреді.

Жер ыы дістеріні трлері:

1) диспозитивтік;

2) императивтік;

Диспозитивтік дісті трлері:

1) сынушы;

2) санкциялаушы;

3) ы беруші;

Императивтік дісті трлері:

1) ыты атынастар субъектілеріні ытары мен міндеттерін орнытырушы;

2) тыим салушы (шекараларды, жер ыы атынастары атысушыларыны тиісті жріс-трысын анытау);

3) экологиялы діс.

Жер ыы зіні жйесі бар ы саласы ретінде жалпы жне ерекше блімдерден ралады.

Жалпы ережелерден тратын, рекеті реттелетін жер атынастарыны барлыына немесе басым кпшілігіне таралатын институттарды жиынтыы жер ыыны жалпы блімін райды.

Жер ыыны жалпы блімі келесі институттардан (тараулардан) трады:

1) Жер ыыны тсінігі, пні, дісі жне жйесі. Жер ыыны сабатас ы салалармен ара атынасы;

2) Р жер задарыны міндеттері, масаттары жне аидалары;

3) Жер ыыны тарихы;

4) Жер ыыны айнар кздері;

5) Жер ыы атынастары;

6) Жерге меншік ыы;

7) Жер пайдалану ыы;

8) Жеке меншік ыы мен пайдалану ыындаы жер учаскілеріні ыты режимі;

9) Жерге жеке меншік ыы жер пайдалану ыын орау жне зияндарды лтіру;

10)Жер шін тленетін тлем;

11)Сервитуттар;

12)Жер ыы атынастары саласындаы басару органдарыны зіреті жне мемлекеттік басаруды жалпы мселелері;

13)Жерді орау, мемлекеттік баылау, жерге орналастыру, мониторинг жне жер кадастры;

14)Жер задарын бзаны шін зады жауаптылы;

15)Жер даулары;

 

Жер ыыны ерекше блімі келесі институттардан трады:

1) Ауыл шаруашылы масатындаы жерді ыты режимі;

2) Елді мекен жерлеріні ыты режимі;

3) нерксіптік, клік, байланыс, ораныс жне ауыл шаруашылыынан зге масата арналан жерлерді ыты режимі;

4) Ерекше оралатын ауматар жерлеріні ыты режимі;

5) Су оры жерлеріні ыты режимі;

6) Орман орлары жерлеріні ыты режимі;

7) Босалы жне пайдалануа жарамсыз жерлерді ыты ремимі.

 

Р жерге меншік ыы мен баса да ытыр.

Жерге меншік ыыны тсінігі Р Жер кодексіні 3-бабында берілген. Р-да жер мемлекеттік меншікте болады. Жер учаскілері Жер кодексінде белгіленген негіздерде, шарттар мен шектерде жеке меншікте де болуы ммкін.

Жер, оны ойнауы, су кздері, сімдіктер жне жануарлар дниесі, баса да табии ресурстар мемлекеттік меншікте болады.

Жер учаскілеріне меншік ыы мына жолдар арылы туындайды:

1) меншік ыын табыстау;

2) меншік ыын беру;

3) меншік ыыны мбебап ыты мирасорлы (мраа алдыру, зады тланы айта йымдастырылуы) тртібі бойынша ауыстыру.

Меншік ыын табыстау, беру жне оны ауысуы жер учаскісіні нысаналы масаты ескеріле отырып жзеге асырылуа тиіс.

Жер учаскесіне меншік ыы келесі негіздерде туындайды:

1) мемлекеттік органдар актілер негізінде;

2) азаматты-ыты ммілелер негізінде;

3) Р-ны задарында кзделген зге де негіздерде (Р ЖК 22-бабы).

Р Жер кодексіні 27-бабына сйкес, мемлекеттік меншік ыын жзеге асыру мынаны білдіреді: мемлекеттік меншіктегі жерден жер учаскелері:

1) жеке меншікке сатылу немесе аысыз білдіру;

2) траты немесе уаытша жер пайдалануа берілуі;

3) Жер кодексінде, Р-ны зге де за актілерінде немесе халыаралы шарттарда кзделген жадайларда зге де ыты нысандарда жзеге асырылуы ммкін.

Мемлекеттік меншік ыыны объектілері болып жеке меншікке берілмеген жерлерді барлыы табылады. Бл мселені РК Жер кодексіні 26-бабы толыыра ашады. Оан сйкес, мемлекеттік билік органдарына, мемлекеттік йымдар мен мекемелерге берілген, ораныс ажеттіліктеріне пайдаланылатын, ерекше оралатын табии ауматар алып жатан, сауытыру жне тарихи-мдени масаттаы, орман жне су орларыны, елді мекен жеріндегі орта пайдаланудаы, босалы жер, оны ішінде арнайы жер орыны жер учаскелері, кенттер мен ауылды елді мекендерді маыздаы жайылымды жне шабынды алаптар, сондай-а, жеке меншікке берілмеген шалайдаы жайылымдар мен баса да жерлер меншікте болады.

Жеке меншіктегі объектілері болып Р Жер кодексінде кзделген тртіпке сйкес елді мекендер, ауыл шаруашылы масатындаы, орман жне су орларыны жерлері табылады.

Жер иелену ыы – жерді іс жзінде иеленуді жзеге асыруды замен амтамасыз етілген ммкіндігі.

Жер пайдалану ыы – тланы мемлекеттік меншіктегі жер учаскесін аылы жне аысыз негізге шектеусіз мерзімге немесе белгілі бір мерзім ішінде иелену жне пайдалану ыы.

Жерге билік ету ыы – мемлекетті Р аумаындаы жерді зады тадырын айындаудаы замен амтамасыз етілген ыы, сондай-а жерді жеке меншік иесіні з жер учаскесіне атысты Р-ны за актілерінде тыйым салынбаан ммілелер жасауа ыы.