Ауа ортасыны электрлік жадайы жне оны гигиеналы маызы.

Атмосфераны электрлік жадайы атмосфераны электрлік жне магниттік рістерімен, иондануымен жне нажаай электрімен сипатталады. Электр рісіні болуы келесімен байланысты: Жер, жалпы аланда, теріс зарядталан полюс болып табылады, ал атмосфера – о зарядталан, осыны нтижесінде атмосферада жерге тікелей баытталан то тзіледі.

Жер бетіндегі электр рісіні кернеулілігі 130 В/м, ал, адамны тран кездегі басы мен аяыны арасындаы градиенті 250 Вт райды.

Электр тоыны кернеулілігі жылды р трлі мезгілінде, тіпті тулік ішінде, бірдей емес. Жоары дегейдегі кернеулілікыс мезгілінде, ал аз дегейдегі - жаз мезгілінде байалады. Бір кнні ішінде рлытаыкернеулілікті е жоары дегейі - 10 нан 12 саата дейін жне 18 ден 22 саата дейін, ал е тменгі дегейі - 3-тен 5-ке дейін, 14-тен- 16 саата дейін байалады. Сонымен атар, электр ріс кернеулігіні ендікке де туелділігі бар: орта ендікте ол лкен, экватор мен полюске арай азая береді. Электр рісі кернеулілігіні кезе-кезе згеріп отыруы, кнні белсенділігі мен геомагниттік белсенділікті згеруімен тыыз байланысты. Ауа райы жадайына, атмосфералы ысымны шамасына, блттардаы зарядтара, ауаны ластануына байланысты ауаны электр ткізгіштігіні згеруі де кернеулілік шамасына сер етеді.

Мысалы, электр рісіні кернеулілігі, атмосфералы ысым жоарылаанда, тмандар, жауын-шашындар пайда болан кезде, бірнеше есегежоарылап отырады. Электр рісі кернеулілігіні е лкен згерістері, потенциал градиенті ондаан, жздеген есе жоарылайтын, кнні кркіреуі кезінде байалады. Атмосфераны электр жадайыны згерулері де адам азасына з серін тигізеді, себебі, адам азасыны ызмет атаруы биохимиялы ана емес, сонымен бірге, электрофизиологиялы рдістермен де амтамасыз етіледі. Барлы электромагниттік жйе трізді, тірі аза да атмосфералы электр параметрлеріні згерулеріне сезімтал болады. Бндай реакцияларды айын крінісіне ауа райыны згерісі жне кн белсенділігіні кшейуі кезіндегі сезімтал адамдар мен науастарда пайда болатын метеопатиялар жатады («Климат жне ауа райы» тарауын араыз).

Адамны азасына серін ететін ауаны асиеттеріні бірі, ауаны иондануы болып табылады. Иондану, яни ауаны рамындаы молекулалар мен атомдарды арама-арсы зарядталан иондара ыдырауы, негізінен арыштан жне кннен келетін сулеленулерді, ауа мен топыра радионуклидтері сулеленуіні серінен, сондай-а, суды тозадануыкезінде жреді. уелі атомнан электрон блініп шыады, осыны нтижесінде бейтарап атом о зарядталады, ал электрон, баса бейтарап атома осылып, теріс ион тзеді. Тзілген мономолекулярлы аэроиондар детте мірше емес. Олар здеріне газды 10-15 молекулаларын осып алып, тратылыы жоарылау болатын, жеіл иондара айналады. Біра, оларды мір сру уаыты 1-2 минуттан аспайды, себебі ауаа араласан ша блшектерімен, су тамшыларымен, микроб денелерімен жанасанда, олар орта жне ауыр иондар тзеді. Ауада иондану рдістерімен атар, кері рдіс – р трлі зарядталан иондарды зара серлесу нтижесінде бейтарап атомдарды тзілуі жреді.

Жеіл иондарды млшері белгілі бір дрежеде ауаны тазалы дегейін сипаттайды. Ауаны шадануы мен химиялы ластану дрежесі жне ылалдылыы нерлым жоары болса, сорлым, оны рамында жеіл аэроиондар аз болады. Жабы блмелерде жеіл иондарды млшері те сезімтал крсеткіш болып табылады, себебі бл блмелерде оларды млшері, деммен шыарылан кмірышыл газымен, адам азасыны метаболизм німдерімен, ша блшектерімен рекомбинациялануына байланысты, сонымен атар, тыныс алу рдісінде, тері мен киіммен сіірілуі нтижесінде тмендейді. 1 см³ ауда концентрациясы 200000 шамасындаы жеіл электр заряды теріс иондарды адам азасына олайлы сер ететіндігі крсетілген: орталы жйке жйесіні функционалды жадайы жасарады, жйке жйесіні парасимпатикалы блігіні тонусы жоарылайды, алмасу рдістері ынталандырылады, жарааттар жазылуы жылдамдайды. Электр заряды теріс иондармен аныан ортада болуы, ан ысымы жоарылаан, бронх демікпесі, аллергиялы аурулары, анемиялары, р трлі эндокриндік бзылыстары бар науастарды жалпы жадайларын жасартады. Бл иондар ажу кезінде де олайлы сер етеді. Керісінше, электр заряды о, ауыр иондарыны млшері ауада жоарылаан уаытта, адамдарда лсіздік, йышылды, бас ауруы, шаршау мен алжыраанын сезінуі пайда болады, ан ысымы жоарылайды. Ауа ортасыны олайлы иондану тртібін амтамасыз ету шін, атмосфералы ауа мен жабы блмелерді ауасыны ластануын тмендетуге баытталан шараларды жргізу ажет.

Ауаны иондануыны жасаруына ластаушы заттарды сііретін жасыл желектер жне тозадалып тран суды иондаушы серіні арасында ашы суаттар мен фонтандар да ыпал етеді.