Ала рылысы мен алаларды сауытыруды гигиеналы аидалары. Елді мекендерді орналастыруа жер тадау.

ала рылысыны негізгі гигиеналы аидалары:

1. Елді мекендерді рылысы немесе айта руы кезінде трындарды материалды, рухани жне гигиеналы ажеттіліктерін анаатттандыру шін барлы ммкіндіктерді жасау ажет.

2. ала мен ауыл арасындаы лкен айырмашылытарды жою масатында шаралар олданылуы ажет.

3. Жеке алаларды, ауылдарды жне поселкелерді ана емес, сонымен бірге бтіндей экономикалы аудандарды да жобалары жасалуы ажет, яни табии факторларды (суаттарды, жер асты су кздерін, жасыл желектерді жне т.б.) е тиімді пайдалануа жне елді мекендер мен ндіріс нысандарын дрыс орналастыруа ммкіндік беретін ауданды жоспарлау жмыстары жргізілуі ажет.

4. те лкен жне лкен алаларды суін, оларды жанынан 80000-100000 трындары бар, серіктес алалар салу арылы шектеуі тиіс.

5. аланы кеейту немесе жаа рылыс салу шін, ол жерде труа салауатты мір сру жадайларын барынша амтамасыз ететін айматарды тадап алу керек, сонымен бірге, бл айматы функционалды зоналара блінуі жргізілуі керек.

6. Трын аймата рылыс салуда, оны е олайлы тріне – микроаудандара ерекше назар аударылуы ажет.

7. Селитебті аймата трындара ызмет крсететін трмысты, мдени, медициналы жне дене шынытыруа баытталан мекемелерді дамыан жйесі мен жасыл желектер отырызу арастырылуы керек.

8. Санитарлы абаттандыруды барлы трлері, яни су быры, канализация, атты алдытарды жинау, жою жне залалсыздандыруды бас сызбасы мен тиісті жабдытар, орталы жылыту, газ жне электрмен жабдытау арастырылуы ажет.

9. Клік озалысы трлерімен амтамасыз етуді йымдастыруда кліктерді оамды трлеріне, оларды ішінде кбінесе шуды аз шыарып, ауаны ластамайтын жне ауіпсіз трлеріне берілуі керек.

10. Елді мекендерді жобаларын жасау кезінде, атмосфералы ауа, суаттар мен топыраты санитарлы орау жніндегі шаралар, сонымен атар, шуды, сілкіністерді, радиожиіліктер диапазонындаы электромагниттік рістерді жне біратар баса да факторларды зиянды серлеріні алдын алуа баытталан шаралар арастырылуы ажет.

Жаа елді мекен рылысын салу немесе оны кеейту шін айматы тадау те маызды, йткені, елді мекендерді жоспарлау шешімдері, аладаы болашата болатын микроклимат жадайлары, жеткілікті ауа алмасуы, сумен амтамасыз етілуі, эпидемиялы ауіпсіздігі, алдытарды айта деу мселелерін шешуі осыан байланысты болып табылады. Территория батпаты болмауы жне зен, кл сулары тасыанда, атты жауын-шашын кезінде су алмайтын болуы керек. Топыраы ра, таза, грунт суларыны дегейі тмен болуы ажет. Тадалан жер атмосфералы сулар тез аып кетуі шін, біршама еіс болуы керек (1-6%). Грунтты рамына, жер астында апа балшытарды болуына, кшкін болу ммкіндігіне, ауданны сейсмикалы жадайына назар аударылады.

Микроклимат жадайларын, шуды жне баса да физикалы факторларды таралу жадайларын жасауда, сонымен атар, атмосфералы ауада химиялы жне биологиялы ластаушыларды жинаталуында немесе таралуында жер бедеріні маызы зор. Мысалы, шырлар мен алаптар, оларды, сіресе, температуралы инверсиялар кезінде нашар желдетілуі нтижесінде, атмосфералы ластаушы заттарды резервуары болып табылады, осыан байланысты мндай жерлерде трын йлер мен ндірістік аудандарды атар орналастыруа болмайды. Солтстік аудандарда ойпа жерлеріні ауасы суы боландытан, оларды рылыста пайдалану ммкіндігі нашарлайды. Ысты климатты аймата, керісінше, алаптарда анарлым олайлы микроклимат жадайлары алыптасады. Айматар отстік-батыса, отстік жне отстік-шыыса баытталан беткейлерде орналасан кезде, жары тсуіні олайлы режимі жне жоарыра ауа температурасы амтамасыз етіледі. Айматарда ырат жерлерді (таулар, тбелер, шоылар) болуы, жерді желден орайды. Сонымен атар, таулы айматарда орналасан, жан жаынан таулармен оршалан, желдетілуіне жадайлары жо, сол сияты таудан тмен тсетін суы ауа есебінен, температура инверсиясы жиі байалатын елді мекендерде ластаушы заттарды атмосфералы ауада едуір жне немі жинаталуы жреді. Мысал ретінде, азастанны е лкен жне те сем аласы, азіргі кезде индустрияландыру мен тауларды зіндік «кепілдігіне» айналан –Алматыны алуа болады.

Айматы тадау кезінде ауа температурасы мен ылалдылыы, желді озалу жылдамдыы мен соу баыты, температуралы инверсияларды болуы сияты табии-климатты факторлар да ескеріледі. Басым болатын желдерді ескере отырып, елді мекендерді, желді баыты олардан ластаушы кздерге арай соатын етіп, орналастырады. сіресе, аланы аэрациялану ммкіндіктеріне ерекше кіл блінеді, ол шін жасы желдетілетін жерлер тадап алынады. Сонымен атар, температура мен ылалдылыты жне жел режимдерін білуі барынша олайлы архитектуралы-жоспарлау жне санитарлы-техникалы шешімдерді: имараттарды баытталуын, оларды орналасуын, кварталдарды жоспарлануын, кшелерді орналасуын, имараттар абыраларыны алыдыын, су бырлары, жылыту, канализация жйелеріні орналасу тередігін, т.б.- тадауда ажет.

Барлы айматарды рылыс салынуа жоспарланан территорияларында микроклимат жадайларын жасартатын, ауаны тазалыын жоарылататын, оны оттекпен байытатын жне жалпы эстетикалы, рекреациялы маызы бар, табии жасыл желектерді болуы те олайлы фактор болып табылады.

Аймата суаттар мен жер асты су кздеріні болуыны маызы лкен. Бл, бір жаынан, сумен амтамасыз ету кзі, ал екінші жаынан, маызды сауытырушы фактор болып табылады. Елді мекенді зен аысыны жоары жаына арай, ластаушы кздерден жоары орналастыру ажет. Жоарыда аталан факторларды барлыын ескеру, елді мекен шін территория тадау кезеінде болаша аладаы ала ішілік ортаны олайлы жадайларын амтамасыз етуге ммкіндік береді.