Тері мен оны астында жаткан тіндерді толы некрозы немесе тіндердін кмірге айналуы.

Ысты температураны жергілікті сер ету жолдары тін нруызда- рыны юымен, жасушаларды гіршілігін жоалтуымен, тіндерді не- крозымен, абыну дамуымен байланысты.

Кйікті организмге сері блінген тері абатыны аумаына бай- ланысты. Денені 10—15%-нан астам аумаыны тере кйіктері ттас организмні бліністеріне, ішкі азалар мен жйелерді бзылыстарьша келетін ауру туындатады. Бл ауруды кйіктік аурудейді. Ол келесі сатыларда теді:

1. кйіктік сілейме (шок),

2. кйіктік уытгану,

3. кйіктік жпалар,

4. кйіктік азу,

Сауыу.

Кйіп алан жерден орталы жйке жйесіне атгы ауыру сезімі беріледі. Осыдан ан тамырларыны имылды жне тыныс алу орта- лытары адцымен атты озьш, артьшан лсірейді. ан ысымы тмен- деп, азалар мен тіндерде майда ан айналым бзылады, кйіктік сілейме (шок) дамиды. Оны дамуына блінген тідерде нруыздарды ыдыра- уынан пайда болан уытты заттарды ана тсуі, анны сйы блшектеріні тамыр сыртына шыьш кетуінен оюлануы мен аыш-

ты абілетіні бзылыстары олайлы ыпал етеді. Бл кезде су мен электролиттерді алмасуы бзылады. Кйгеннен кейін алашы саат- тарда блінген тіндерде натрий кптеп сталып алады, артынан на- трий мен су ан плазмасынан жасушаларга ауысады. Осыдан жасушалар ісінеді. Бл жадайды кйіктік сілеймені емдеу шін изотониялы сйы- тарды ана енгізу кездерінде есте сатау ажет. Олар тез жасушалара еніп кетуі ммкін.

Блінген жасушалардан калий кптеп ана тседі, гиперкалиемия дамиды. Ол жректі жиырылышты асиетін тмендетіп, жрек арит- миялары дамуына келеді. Кйік эритроциггерді атгы гемолизін туындатады. Осыдан ан плазмасыда гемоглобинні млшері артады, оны несеппен шыарылуы лаяды, бйрек ызметіні жіті жетюліксіздігі дамуы ммкін. Бл организмні уыттануын одан сайын кшейтеді.

Кйіктік ауру кезіде тіндерді нруыздары кптеп ьщьфатылады. Блінген жасушалардан протеолиздік ферменттерді ана тсуі тіндерді антигендік асиетін згертіп, аутоиммунды былыстарды дамуына келуі ммкін.

Бл ауру ртрлі жпалармен жиі асынады. Оларды уытгары организмді одан сайын уьитандырады. Бл жпалар организмге блінген тері арылы теді жне ішектерді микробтары ана тседі. Кйіктік ауру кезінде теріні блінуі оны тосауылды ызметін лсіретеді, бір ядролы фагоцитгер жйесіні ызметі бзылады жне ішек-арын жол- дарыны шырышты абытарыны оранысты абілеті азаяды.

Бл ауруды нтижесінде организмні атты демелі арьш-азуы, денені ісінуі, анемия, ішкі азатардьщ дистрофиялы згерістері, окпе мен бйректі абынуы, бйрек сті бездеріні сырты абатыны лсіреуі т.с.с. былыстар байалады.

Кйікіік ауру жеіл трде тсе аргынан организмні сауыуы бола- ды. Бл кезде блінген тін тольпынан аласталынып, оны орнына тыр- ты тін алыптасады.

Асын ызыну (гипертермия).Сырты ортада температура ктерілгенде теріні ан тамырлары кеіп, тер блінуі, тьшыс алуды жиілеуі арылы денеден жылуды сырта шыару артады. Ал, оршаан ортаны тем- пературасы мен ылалдыы жоары боланда немесе адамны стінде терді ткізбейтін киім боланда денеден жылуды сьфта шыару шекгеліп, ауаны температурасы тілті 33°С боланны зінде денені асьпг кызынуьша (ысты соуына) келуі ммкін. Бл кезде дене ызымын реттеу жолдары бзылады, денеде жылу ндірілу оны сырта шыарудан басым больш кетеді. Осыдан дене ызымы ктеріледі.

Асьш ызьшу (гипертермия) екі сатыда теді. Бірінші тегерілген сатысьшда дене ызымы алыпгы дегейде стальш трады. Жоары температура организмге ары арай сер ете беруінен асьш ызынудьщ екінші тегерілмеген сатысы дамиды, дене ызымы алышыдан ктеріліл кетеді. Бл кезде организмде зат алмасуларыны арыны артады, ты- ныс алу жене ан тамырларыны имылды орталытарыны, орта-

лы жйке жйесіні атты озуы байалады. Артынан оларды алжырауынан тыныс алуды, жрек ызметіні бзылыстары, артери- ялы ан ысымыны тмедеуі болады, организмде гипоксия дамиды.

Асьш ызыну кезінде терді кп блінуі организмні сусыздануы- на, сумен бірге хлоридтерді т.б. электролиттерді сырта кптеп шы- арылуына келеді. Бл кезде анны оюлануы оны ттырлыын жоарылатьш, журек ызметін иындатады, анайналым жеткіліксіздігі дамиды. Осыдан организмде оттегіш демелі жетіспеушілігінен адам- ньщ жан талсыруы болады. Дене ызымы тез ктерілуіне келетін ауырт ызынуды ысты соуы дейді.