Жалпы білім беретін мекемелеріні (ЖББМ) жоспарлануына ойылатын гигиеналы талаптар.

Жалпы білім беретін мекемелеріні жоспарлануына жне жобалануына ойылатын гигиеналы талаптар келесі аидаларды орындауа негізделеді:

1. оу-трбие рдісін, сондай-а ебек жне жан-жаты дене шынытыру трбиесін жргізу шін отайлы жадайлар жасау

2. бастауыш сыныптардаы оушылар шін оранысты режимін амтамасыз ету жне жпалы аурулар таралуыны алдын алу масатында оушыларды жасына арай ошаулау

3. оршаан ортаны жадайларын - ауа жылу режимін, табии жне жасанды жарытандыруды, ауа ортасыны сапасын, жер телімі мен блмелерде санитарлы жадайын олайлы ету

4. таматандыруды йымдастыру шін жадайлар амтамасыз ету

5. балаларды зартылан кн топтарында болуы, демалу жне жаппай-мдени жмыстары шін олайлы жадай жасау.

Оу-трбие рдісін толынды йымдастыру шін ЖББМ жер телімдеріні ауданын жне оны рамдас бліктерін дрыс орналастыруды лкен маызы бар. ЖББМ жер теліміні ауданы оушыларды санына байланысты есептеліп, 1 оушыа 35-тен 72 шаршы метрге дейін райды. Жер телімі бірнеше айматара блінеді: оу-тжірибе, дене шынытыру – спорт, демалу жне шаруашылы.

Оу-тжірибе аймаына р трлі бліктер: бастауыш сыныптарды блігі, саяба жне тлімба, егін жне ккніс даылдары, глді–сндік сімдіктер, зообрышпен жылыжай, кшетхана, географиялы ала жне т.б. жатады. Бл айматы ауданы жер телімні 25% аспауы керек. Ол жер теліміні ткпірінде, шаруашылы жне демалу айматарыны арасында орналасуы тиіс.

Дене шынытыру – спорт алаы жер телімні шамамен 35-45% райды. Ол сынып блмелеріні терезелері шыпайтын, имараттан 25 м кем емес ашытыта отырызылан егілген ааштар жолаыны сырт жаына орналастырылады. Бл аймата, айналмалы жгіретін жолы бар, жеіл атлетикалы спорт ядросын, баскетбол, волейбол жне теннис аладарын, спортты ойындара, зындыа жне биіктікке секіруге, доп латыруа арналан рама аладарын орналастыру арастырылады.

Демалу аймаы жер теліміні 6-8% райды, мнда имылды ойындар мен тыныш демалатын аладар болуы тиіс. Тыныш демалыс аладарын спорт жне имылды ойындар аладарынан белгілі бір ашытыта, жасы кгалдандырылан аймата орналастыраны дрыс. Ал, имылды ойындара арналан аладар зіліс уаытында белсенді ойнау шін имаратты кіре берісіне орналастырылады. имылды ойындар алаы бастауыш жне орта сыныпта оитын оушылар шін жеке болуы тиіс. Белсенді демалыс шін жоары сыныпты оушыларына дене-шынытыру – спорт аймаы аладарын олдану арастырылады. Шаруашылы аймаын оу-тжірибе аймаына жаын жне асхананы ндірістік блмелері жаына орналастырады. Оны зіні жеке автоклік кіретін жолы болуы тиіс. Бл аймата р трлі шаруашылы блмелері мен оыс жинаыштар болуы ммкін.

ЖББМ имараттары, оларды жоспарлы сыйымдылыын ескеріп, жобаланады, ол гигиеналы талаптар бойынша 1000 оушыдан (33-40 сынып) аспауы тиіс. Оушылар саныны жоарылауы жпалы ауруларды суіне, оу рдісін йымдастыруды иындауына, бір блмеден баса блмеге ауысуларыны саны мен затыыны суіне, барлы оу блмелеріне тиімді кн сулесіні тсу режимін жне ауа ортасыны тиісті сапасын атамасыз етуге ммкіншілік болмауына, шу дегейіні жоарлауына, мекемені санитарлы тртібіні нашарлауына себеп болады. ЖББМ композициясыны е тиімдісі, жылы тпе жолдармен осылан, жеке оу секциялы-блоктардан тратын, топтастырылан имарат болып табылады.

имаратты биіктігі 2-3 абаттан аспауы тиіс, тек маайындаы рылысты кптігінен жер телімі тар болан жадайда ана 4 абатты имаратты салу рсат етіледі (жоары сейсмикалы аудандардан баса жерлерде). имаратты тртінші абатында оушылар сирек баратын блмелер орналастырылуы тиіс. Оу блмелерін жоары абатта орналастыру мектеп учаскесінде белсенді демалу ммкіндігіне кедергі жасайды, себебі зілісті кп уаыты баспалдапен тсіп, шыуына кетеді. Одан баса, оу блмелеріне, спорт залына, асханаа баратын жол зарады, арама-арсы оушылар аымынан баспалдата кептеліс дамиды, абаттара ктерілу кезінде жрек-ан тамырлар мен тыныс алу жйелеріне жктеме тседі.

Блмелерді рамы мен ауданы жалпы білім беретін мекемені трлері мен типтеріне байланысты, себебі бл мекемелер оушыларды жасына байланысты топтарыны араатынасымен де, сонымен бірге, оу рдісіні мазмнымен, трлерімен, йымдастырылу дістерімен де жне профильдік оытуды баытымен де ерекшеленеді. азіргі кезде білім беру 3 сатыа блінеді: 1-сатысы – бастауыш жалпы білім беру (1-4 сыныптар), 2-сатысы – негізгі жалпы білім беру (5-9 сыныптары) жне 3-сатысы – толы жалпы орта білім беру (10-11 немесе 8-11 сыныптар). Білім беру рдісі р трлі мекемелерде жргізіледі: бастауыш, негізгі жне толы жалпы орта білім беретін мектептерде, жеке пндерді тередетіп оытатын орта мектептерде, профильдік мектептерде, гимназияларда, лицейлерде. Жалпы білім беретін мектептерге араанда, гимназиялар мен лицейлерде білім беруді 2-ші жне 3-ші сатылары бойынша, ал профильдік мектептерде 3-ші сатысы бойынша дайынды жргізіледі. Гимназия 2-3 шетел тілін білетін, орта гуманитарлы білім береді. Лицей, біратар пндерді тередете оытып жне сол пндер бойынша мамандыа дайындай отырып, зіліссіз жргізілетін орта жне жоары білім беруді бірінші сатысы болып табылады.

имаратты рылымындаы блмелер 2 негізгі топа блінеді: оу жне жалпы мектептік. Оу тобына – сынып блмелері, оу кабинеттері, зертханалар, шеберханалар, спорт залдары, ебек блмелері жатады. Жалпы мектептік блмелерді рамында рекреация залдары, гардеробы бар вестибюль, мжіліс залы, кітапхана, кімшілік-шаруашылы блмелері, медициналы пункт, асхана жне буфет, спорт залындаы киініп-шешінетін жне душ абылдау орны, санитарлы жйе жне т.б. кіреді.

Оу блмелері 1-ші, 2-4-ші жне 5-11 сыныптары шін блек секциялара топтастырылады. 1-саты оушылары 2- жне 3- саты блмелерінен ошау, блокты жеке секцияларында орналасан здеріне бекітілген сынып блмелерінде оуа тиісті. Бірінші сыныптаыларды рбір секциясына 3 сынып блмелері, сонымен атар, йы-ойын блмелері, рекреация жне санжйесі кіреді. 2-4 сыныптар оушылары секцияларына, саны 6-дан аспайтын, сынып блмелерінен баса, тыныш ойындара арналан блмелер, зартылан кн топтары шін, компьютер залы, дістемелік блме, малімдер блмесі, рекреация, санитарлы жйелер болуы тиіс.

2- жне 3- сатыдаы оушыларды оыту сынып - кабинет жйесі бойынша жзеге асырылады, мнда пндер арнайы жабдыталан сынып –кабинеттерде немесе мамандандырылан кабинеттерде (физика, химия, биология, информатика, сызу жне т.б.), сонымен атар, профильдік оытуа арналан (гуманитарлы, физика-математикалы, химия-биологиялы жне т.б.) мамандандырылан блмелер тобыны кабинеттерінде жргізіледі. Сыныптар мен кабинеттерді саны оу топтарыны санынан аз болмауы ажет. ЖББМ сыныптарыны балалар санымен толуы 25 оушыдан аспауы ажет, ал мектептерді жоары сыныптарында, профильдік мектептерде, гимназияларда жне лицейлерде оушыларды санын 20-а дейін азайтуа рсат етіледі.

Фронтальды трде жргізілетін саба кезінде оу сыныптары мен абинеттеріні 1 оушыа келетін ауданы 2,5м², топтар бойынша жне баланы жеке оыту тріндегі саба кезінде - 3,5м², аралас тріндегі оыту кезінде, сондай-а, жаратылыс пндері бойынша мамандырылан кабинеттерде – 3м² кем болмауы тиіс. Фронтальды сабатар кезінде барлы оушылар тата мен малім жаа арап отырады, ал топты сабатар кезінде сынып оушыларын, 4-8 адамнан тратын, кіші топтара бледі, олар бір-біріне арама-арсы отырып, жымды тапсырманы орындайды, соан сйкес оушыларды оу стелдері орналастырылады.. Баланы жеке оыту тріндегі саба кезінде тапсырманы з беттерімен орындауы шін, оушылар бкіл оу блмесі ішіне жеке-жеке отырызылуы ммкін.Осыан сйкес, сынып блмелері мен оу кабинеттеріні ауданы – 62,5-87,5м² болуы ажет. Блме биіктігі 3 м кем болмауы керек, одан аз биіктігі бір оушыа ажетті ауа текшесін жне ауа алмасу есесін амтамасыз ете алмайды.

Сынып блмелеріні тік брышты, абыралары 3:4 атынасында болуы жне терезелері оушыларды сол жаында орналасуы гигиеналы трыдан е дрысы болып табылады. Сол жатан тскен жары кезінде жмыс стеліні беті олды клекесімен клекеленбейді, ал тік брышты оу блмесінде оушыларды стелдерн 3 атар етіп орналастыран кезде, сынып татасыны ажетті кз крерлік брышы - кру сызыы мен татаны жазытыы арасындаы клдене брыш жеткілікті дрежеде (бірінші сыныптаы балалар шін 45º кем емес жне 2-3 сатыдаы оушылар шін 35º кем емес) амтамасыз етіледі. Егер блме шаршы немесе клдене баытта созылыы болса, онда стелдерді 4 атара орналастырады, бл кезде шеткі атарлардаы оушыларды кз крерлік брышы крт тмендейді, нтижесінде круді зорлануы, дене мсіні бзылуы, омыртаны исаюы дамиды.

Оу сыныптары мен кабинеттерінде оушылар жне оытушылар шін, оушыларды топпен жне жеке жмыс істеуі шін, белсенді жмыстар шін блінген жмыс зоналары, сондай-а, оу - крнекі ралдарын, техникалы оу ралдарын жне оушыларды жеке заттарын орналастыруа арналан осымша орын болуы керек.

Физика, химия, биология пндеріні оу кабинеттері, сонымен атар профильдік оуа арналаан мамандырылан блоктарды рамында зертхана, жаттытыру сабатар ткізілетін екі блме жне зертханалы блме болуы тиіс. Информатика жне есептеу техникасы, техникалы сызу, компьютерлік сынып кабинеттерін 10-12 орына есептейді. Бір орына белгілінген ауданы информатика кабинетінде 7,5м², ал баса 2 кабинетте 6м².

Спорт залдары 2-ші абаттан жоары орналаспауы керек. Оу секцияларынан ошау, 1-ші абатта орналасуы е тиімдісі болып саналады. Бл спорт залдан ктерілетін ластанан ауамен жоары орналасан блмелерді ластанбауына жне сыныптар мен кабинеттерде шу дегейіні жоарыламауына ммкіндік береді. Спорт залына оу секциясы арылы туге рсат етілмейді. Спорт залдарындаы ауа алмасуы, дене жктемесі кезінде едуір сетін ттегіні оушылара ажеттілігін жне ауаны тазалыын тиісті дегейде сатау шін жеткілікті болуы ажет. Бл мселе бірінші кезекте залды лшемімен амтамасыз етіледі. Спорт залдарыны биіктігі 6 м кем болмауы ажет. Залды ауданы мен саны оушыларды жне мектептегі параллель сыныптарды сандарына байланысты аныталады. Спорт залдарыны е кіші ауданы – 270м² (18х30), е лкені – 1008м² (42х24м). Спорт залдары гимнастика сабатарымен атар, р трлі ойындарды жргізуге есептелуі ажет, сондытан ойындарды ткізу кезінде 1 адама блінетін аудан 15-20м², ал гимнастикалы жаттыуларды орындау кезінде – 6-8 м² кем болмауы керек. Спорт залдарыны жанында снарядты, ыздар шін жне лдар шін блек киім ілетін, душ блмесі жне санжйелер арастырылуы тиіс.

Ебекке баулу блмелері: ебек пен жмыс технологияларын зерттеу шеберханалары (металл, ааш, мата деу жніндегі жне оларды технологиясы, кулинария жне т.б.) жне мамандандырылан шеберханалар (электротехника, радиоэлектроника, авто іс жне т.б.) - оу секцияларынан ошау, 1 абатта орналасуы тиіс, здеріні учаскеге шыатын есігі болуы ажет. Жмысты жргізу кезіндегі ауіпсіздікті амтамасыз ету шін, шеберханада бір уаытта сыныпты жартысы ана жмыс жасайды, ал 1 оушыа есептелген ауданы, сынып блмелерімен салыстыранда, 2-3 есе лкен болып арастырылады. Мысалы, ебекті жне жмыс технологияларын зерттеу шеберханаларында бір балаа есептелген ауданы - 7,5м², ал мамандандырылан шеберханаларда - 9-15м ² райды.

Рекреациялы блмелерді 1 оушыа 2м² есебінен зал немесе дліз трінде жоспарлайды. Зал тріндегі блмелер тиімділеу болып келеді, себебі олар балаларды имыл белсенділігі шін лкен ммкіндіктер береді жне таза ауаны жасы резервуар болып табылады. Кабинеттерді бір жаты орналасуы кезіндегі длізді ені 4 м, ал екі жаты орналасан кезде – 6 м кем болмауы ажет.

Гардеробтар, мектепті бастауыш, негізгі жне жоары сыныптарына арналан зоналара блініп, ошау орналасуы ажет. Оларды оу блмелері мен рекреацияларда орналастыруа болмайды.

Медициналы пунктті кбінесе 1 абатта орналастырылады, оны рамына дрігер-педиатрды, тіс дрігеріні, психологты кабинеттері, егу жне ем-шаралар жргізілетін блмелер кіруі керек. Медициналы пунктті жеке санитарлы жйесі болуы тиіс.

Мектеп асханасын имаратты бірінші абатында, сырта шыатын есігі бар, жеке блігінде орналастырады. Блмелеріні рамы, асхана шикізатпен бе немесе жартылай дайындалан німмен жмыс істейді ме, соан байланысты. Асхананы тстенетін залыны ауданы рбір оушыа 0,8м², ал орындарды саны оушыларды жне оытушылар-кімшілік рамы саныны 1/3 кем болмауы ажет. Асхананы кіре берісінде міндетті трде ол жуыштар ойылуы ажет.

Мектеп имаратыны рбір абатында ыздар мен лдара блек, 30 ыз балаа бір унитаз жне бір ол жуыш, 30 л балаа – 1 унитаз жне бір ол жуыш есебінен, есіктері ілмексіз, кабина тріндегі санитарлы жйелер орнатылады.