Ксіпорындарды жмысшыларына емдеу- ауруды алдын-алу кмегін йымдастыру.

Жмысшыларды денсаулыын сатау жне ныайту, ксіптік зияндылытарды олайсыз серіні алдын алу шін, баыты бойынша сас, біра р трлі ндірістерде зіндік ерекшеліктері бар, сауытыру шараларыны ттас кешенін жргізеді. Бл шараларды мазмны ебек жадайын сауытыру жне медициналы жолмен жмысшыларды денсаулыы бзылуыны алдын алу болып табылады. Алдын алу шараларыны кешеніне кіретіндер:

1. Задылы;

2. Технологиялы

3. Техникалы жне санитарлы-техникалы;

4. йымдастыру;

5. Емдеу-алдын алу.

Задылы шаралара ндірістік факторларды гигиеналы нормалау, стандарттарды, ебек жадайын сауытыру бойынша санитарлы ережелер мен сыныстарды дайындау, сонымен атар ыпен бекітілген жмысшыларды ебегін орау жатады.

Бл шараларды ыты негізін ебекті орау жніндегі задылы жаттар жне, ебек гигиенасы жніндегі нормативтік ыты актілер, дістемелік жаттар мен стандарттар райды.

Ебекті орау бойынша негізгі ережелер Р Конституциясында, «Р Ебек Кодексінде» (15.05.2007ж.), «Халыты санитарлы-эпидемиологиялы саулыы туралы» Заында (04.12.2002ж.), Р ДМ № 243 «Зиянды, ауіпті жне олайсыз ндірістік факторларды серіне шырайтын жмысшылара алдын ала жне кезедік медициналы тексерулер ткізу тртібі жне ксіп тріне жарамдылыын анытау туралы» бйрыында жне басаларында крсетілген. Бл жаттармен жмыс уаытыны затыы, осымша демалыстар, зейнеткерлікке ерте шыу, арнайы киіммен жне жеке басты орайтын заттармен амтамасыз ету, жмыса абылдауа арсы крсетілімдер тізімі, зиянды жадайлары бар жмыстара балалар мен жасспірімдерді, жкті жне бала емізетін йелдерді жібермеу, емдеу-алдын алу жніндегі таматандыруды тегін беру жне т.с.с. реттеледі.

Ебек гигиенасы жніндегі нормативтік ыты актілерге санитарлы ережелер, санитарлы нормалар мен гигиеналы нормативтер жатады. Ксіптік зияндылытар шін орнатылатын гигиеналы нормативтер алдын алу жмысыны негізі болып табылады, себебі адамны денсаулыына сер ететін факторларды ауіпсіз дегейін білмей, ндірістік ортаны жадайын дайы баылау жне олайлы жмыс жадайларын жасау ммкін емес.

Технологиялы шаралар барлы сауытыру шараларыны ішіндегі е тиімдісі болып саналады. ндіріс технологиясын згерте отырып, зиянды факторды толы жоюа немесе оны дегейін ауіпсіз дегейге дейін тмендетуге болады. Технологиялы шаралара, мысалы, келесілер жатады: ра брылауды, шадануды едуір тмендететін, ылалды брылаумен алмастыру; пневмобалалармен шегелеуді нктелік днекерлеумен алмастыру шу дегейін тмендетуге ммкіндік береді; алдытарды айталап олдануды енгізу; технологиялы рдістегі ауіпті жне зиянды химиялы осылыстарды ауіптілігі аз осылыстармен ауыстыру жне т.с.с. жатады.

Техникалы жне санитарлы-техникалы шаралара, ндіріс технологиясын згертпей,техникалы ралдарды кмегімен ндірістік ортаны зиянды факторларыны серін азайтуа ммкіндік беретін, шараларды жатызады. Шараларды бл тобына ндірістік рдістерді механикаландыру жне автоматтандыру, улы немесе шаданатын материалдарды дейтін жабдытарды саылаусыз етіп бекіту (герметизация), дыбыс ткізбейтін аптамаларды олдану, шулы блмелерде акустикалы экрандар олдану, тиімді жергілікті жне жалпы ауа алмастыратын желдету трлері жне т.с.с. жатады.

Алдын алу шараларыны ішінде жеке басты орайтын ралдарды олдану міндетті болып табылады. Олара теріні, тыныс алу мшелерін, кзді жне т.б. орауа арналан р трлі ралдар кіреді.

йымдастыру шаралары ебек рдісін отайлы йымдастыруа, жмысшыларды жмыс орнын, жмыс істеу кезіндегі дене алпын, озалыстарын, ебек жне демалу тртіптерін отайландыруа, зиянды факторлармен атынаста болу уаытыны затыын шектеуге жне т.б. баытталан. Мысалы, рсат етілген шегінен аспайтын діріл дегейінде жмыс істеу кезінде, жмысшыны дірілмен байланыста болу уаыты жмыс ауысымы уаытыны блігінен арты болмауы тиіс. Бан демалу шін осымша регламенттелген зілістерді енгізу, сонымен атар, зара алмасып жмыс істей алатын мамандары бар кешенді бригадалар ру сияты, йымдастыру шараларымен ол жеткізеді. Мндай бригадаларда рбір жмысшы бірнеше мамандыты мегереді, бл оан бкіл жмыс ауысымы бойына, немі ауіпті діріл туызатын жабдытармен ана жмыс істемей, баса жмыс трлерін де орындауа ммкіндік береді.

Емдеу-алдын-алу шараларын цех дрігері жне нерксіп жмысшыларына ызмет крсететін медицина мекемелеріні баса да мамандары атарады. Бл мекемелерге медициналы-санитарлы блімдер, дрігерлік жне фельдшерлік денсаулы сатау пункттері сияты,нерксіп ксіпорындары жанындаы денсаулы сатау мекемелеріні арнайы жйесі жне де елді мекенні ауматы жйесіні медициналы мекемелері: емханалар, ауруханалар, диспансерлер - жатады.

Оларды жмысы цехтік аида (принцип) бойынша рылады. Бл дегеніміз, рбір цеха, емдеу-алдын алу жмысына жауапты, дрігер-терапевт (цехтік дрігер) бекітіледі. Цех участкелеріне бліп, ызмет крсетуді артышылыы ауруды алдын-алу мен емдеу шараларыны бірлігін амтамасыз ету болып табылады. Цехтік терапевттік учаске – жмысшылара ндірістік аида бойынша жргізілетін емдеу-алдын-алу кмегіні негізгі жне бастапы буыны: учаскеге ебек жадайы жне ндіріс технологиясы сас цехтар іріктеліп алынады.

Медициналы-санитарлы блім (МСБ) нерксіптік денсаулы сатау жйесіндегі негізгі буын болып табылады. Ол рылымында, жоары мамандандырылан арнайы медициналы жрдем крсететін жне клиникалы, биохимиялы, функционалды зерттеулерді толы кешені жргізілетін емханасы мен стационары бар кешенді медициналы бірлестік болып табылады. МСБ рамына, сондай-а ксіпорын цехтарында орналасан дрігерлік жне фельдшерлік денсаулы сатау пункттері, профилакториялар, ингаляция жргізетін орындар, фотарийлер кіреді. МСБ, жмыс істеушілеріні саны 4000-нан асатын ірі ксіпорындарда, ал химия, кмір жне мнай ерксіп ксіпорындарында жмыс істеушілер саны 2000 жне одан да арты боланда йымдастырылады.

Медициналы-санитарлы блімдері жо шаын нерксіп ксіпорындарына ауматы емханаларда ызмет крсетіледі. Бл кезде емхана дрігерлеріні бірі цех дрігері болып жмыс істейді.

Медициналы-санитарлы блімні жне жмысшылара ызмет крсететін баса да денсаулы сатау мекемелеріні негізгі міндеттері:

· жмысшылар мен ызметкерлерге жмыс орнына максимальды жаындатылан мамандандырылан жне арнайы медициналы кмек крсету;

· ксіптік жне жалпы аурушады себептерін талдау;

· ксіпорынны кімшілігімен, ксіпода жне оамды йымдарымен жне СЭБ-пен бірлесіп ебек жне трмыс жадайларын сауытыру, жалпы жне ксіптік аурушадыты, жарааттануларды, уаытша ебекке абілеттілігін жоалтан аурушадыты, мгедектікті алдын-алу жнінде шаралар дайындау жне жргізу;

· нерксіп ксіпорындарыны жмысшылары мен ызметкерлеріне алдын-алу масатында (алдын ала жне кезедік) медициналы тексерулер жргізу; диспансерлік есепке алу;

· санитарлы-аарту жмыстарын жргізу.

Бл міндеттерді брі мамандыы, детте терапевт болып табылатын цехті учаскелік дрігеріні жмысына кіреді. Цех учаскесінде бір цех терапевті 2000-а жуы жмысшылара, ал таукен, химия жне мнайдеу ксіпорындарында 1000-а жуы жмысшылара ызмет крсетеді Цех дрігері цех медбикесімен бірге емдеу жмысын да жне ауруды алдын-алу жмысын жргізеді. Ол кнделікті емханада науастарды абылдайды, сонымен атар белгілі бір сааттарда цехті денсаулы сатау пунктінде жмыс істейді.

Цех дрігеріні жмысында келесі баыттарды ажыратады:

· емдеу-алдын-алу;

· санитарлы-гигиеналы;

· баралы -йымдастырушылы-

Емдеу-алдын-алу шараларына келесілер жатады:

· з учаскесіні терапевттік науастарын емханада емдеу, олара мамандарды кеіс беруі, стационарлы жне амбулаториялы арнайы емдеу трлеріне жолдама беру;

· цехта кенеттен ауыран, жарааттанан жне ксіби уланулар болан кезде алашы медициналы кмек йымдастыру;

· алдын ала жргізілетін жне кезедік медициналы тексерулерді йымдастыру жне оан тікелей атысу, блінген контингенттерді диспансерлік баылау ;

· шипажайларда емдеуді, емдмді жне емдеу-алдын-алу жніндегі таматануды, басажмыса орналастыруды (уаытша немесе траты), ажет ететін науастарды іріктеп алу;

· ксіптік аурулары аныталан кезде, 2 айа дейінгі мерзімге ауруды куландыратын аазын беріп, бір мезгілде аурухана жадайында емдеп, науасты ебек жадайы олайлыра жмыса уаытша ауыстыру;

· шипажайлара, профилакториялара жолдама беру;

· жмыстан за уаыта босатып, баса жмыса ауыстыру;

· емдеу-алдын-алу жніндегі таматануды жне баса да сауытыру емшараларды таайындау;

· жасспірімдер мен йелдерді ебегін орау жнінде шаралар жргізу;

· жалпы жне ксіптік аурушадыты немі есепке алу жне оларды талдау.Аурушадыты себептерін зерттеу негізінде емдеу-сауытыру шараларын дайындау, оларды орындалуын баылау .

Цех дрігеріні емдеу-алдын-алу жмысында диспансерлеу маызды орын алады. Диспансерлеу - бл, дені сау, ксіптік ауруа кдікті адамдарды, ксіптік аурулары жне ксіптік емес созылмалы аурулары бар, р трлі топтаы жмысшыларды денсаулы жадайын жйелі трде дрігерлік баылау дісі болып табылады. Диспансерлеуді масаты жмысшыларды денсаулыын сатау жне ныайту, сонымен атар, р трлі аурулармен ауыратын науастарды дер кезінде белсенді трде анытау жне емдеу. Диспансерлеуді жргізуде аурудын алдын алу жніндегі алдын ала жргізілетін жне кезедік медициналы тексерулер лкен рл атарады. Ауруды алдын алу жніндегі медициналы тексеруден тетіндерге ауіпті, зиянды заттарды жне олайсыз ндірістік факторларды серіне шырауы ммкін адамдар жатады.

Алдын ала жргізілетін медициналы тексерулерді масаты, ндірісті олайсыз факторларыны серінен кшеюі ммкін, денсаулыында згерістері бар адамдарды жмыса жібермеу болып табылады. Бдан баса, алдын ала жргізілетін медициналы тексерулер, олайсыз факторларды серінен кейін денсаулы жадайыны нашарлауына кеп сопайтын, біра, белгілі бір жмыс трлерін орындауа кедергі келтіруі ммкін ауруларды анытауа ммкіндік береді, мысалы, дальтонизм жргізуші жмысы кезінде жне т.б. Алдын ала жргізілетін медициналы тексерулер, жмыса жаадан тсетін, жмысшыны денсаулы жадайын ескеріп, жмыса отайлы орналастыруа ммкіндік береді.

Кезедік медициналы тексерулер жалпы жне ксіптік ауруларды ерте кезедерін анытау шін жне патологиялы рдісті мнан блай дамуыны алдын алуа баытталан, ажетті шараларды дер кезінде жргізу шін іске асырылады.

Алдын ала жргізілетін жне кезедік медициналы тексерулерден тетін контингентті мемлекеттік санэпидызмет органдары анытайды. Олар сонымен атар, тексерумен толы амтыландыына, оны сапасына жне дер кезінде жргізілгендігіне баылау жасайды, кезедік медициналы тексерулерді нтижелерін жинатап орытуа атысады жне орытынды актілерге ол ояды.

Міндетті трдегі алдын ала жргізілетін жне кезедік медициналы тексерулер азастан Республикасыны Денсаулысатау Министрлігіні №243 «Зиянды, ауіпті жне олайсыз ндірістік факторларды серіне шырайтын жмысшыларды алдын ала жргізілетін жне кезедік медициналы тексерулерден ткізу жне маманды тріне жарамдылыын анытау тртібі туралы» деген бйрыына сйкес жргізіледі. Бл бйрыта келесілер келтірілген:

· жмыс істеу кезінде ауруды алдын алу жніндегі медициналы тексерулер міндетті трде жргізілуі тиіс ауіпті жне зиянды ндірістік факторларды тізімі;

· жмыс істеу шін алдын ала жргізілетін жне кезедік медициналы тексерулерден міндетті трде туі тиіс, ндірістер мен мамандытарды тізімі, олардан ту мерзімі;

· жмыса абылдауа арсы крсетілімдер тізімі;

· алдын алу масатындаы медициналы тексерулерді жргізуге атысатын дрігер-мамандарды тізімі;

· ажетті зертханалы жне функционалды зерттеулерді тізімі;

· медициналы тексерулерді жргізу бойынша жніндегі нсау.

Комиссияны рамы, ажетті зертханалы жне функционалды зерттеулер, жмысшылара сер ететін факторлармен аныталады. Медициналы тексерулерді кезеділігі ндірістік факторларды ауіптілік жне зияндылы дрежесіне байланысты белгіленеді. Медициналы тексерулерді цех дрігері йымдастырады. Ол Р ДМ №243 бйрыына сйкес, алдын ала жргізілетін жне кезедік медициналы тексерулерді жргізуі тиіс МСБ-ні салалы мамандарыны тізімін анытайды. йелдерді медициналы тексерулерден ткізу кезінде міндетті трде дрігер-гинеколог атысады.

Алдын алу жніндегі медициналы тексерулерден ту кезінде рбір жмысшыа жне ызметкерге диспансерлік адаалауды баылау картасы толтырылады, ал медицициналы тексеру жнінде толы мліметтер амбулаториялы науасты медициналы картасында крсетіледі. Тексеру нтижелерін талдау алдындаы жргізілген тексеруден алан мліметтермен салыстырып жргізілуі тиіс.

Кезедік медициналы тексерулерді нтижелеріне сйеніп, цех дрігері зиянды ксіптік факторларды серімен байланысы жо жмыса уаытша ауыстыра алады, шипажайлы-дауажайлы емдеуге, профилакторияларда емделуге жолдама бере алады, тиісті емдеу-алдын алу жніндегі таматануды жне т.с.с. таайындай алады.

Медициналы тексерулер жргізу кезінде ксіптік ауруды белгілері аныталан жадайда, диагнозын длелдеу, ауруды мамандыына байланысын анытау масатында жмысшылар ксіптік патология орталытарына жіберіледі.

Жедел ксіптік ауруды рбір жадайы ебек гигиенасы жніндегі санитарлы дрігерді, цех ординаторыны, ксіпорын басшылыы мен ксіпода йымыны кілдері атысатын комиссияны тексеруіне жатады. Тексеру рдісінде:

- ксіптік ауруды пайда болу жадайы мен себебі аныталады;

- ебек жадайы бааланады;

- ебек жадайын олайлы ету жніндегі шаралар дайындалады.

Жедел ксіптік ауру диагнозын – амбулаториялы-емханалы жне стационарлы медициналы кмек крсететін йымдар, созылмалы ксіптік ауру диагнозын – ксіптік патология орталытары немесе ксіптік аурулар клиникасы анытайды.

Ауруды мамандыа байланысы туралы сраты шешуге негіз болатын жаттарды біріне, жмысшыны жмыс жадайыны санитарлы-гигиеналы сипаттамасы жатады. Санитарлы-гигиеналы сипаттаманы нерксіп ксіпорыны орналасан аланы немесе ауданны санитарлы-эпидемиологиялы басармасы ана растырады жне береді. Санитарлы-гигиеналы сипаттаманы , ауыран адам жмыс істейтін ксіпорынны медициналы-санитарлы бліміні бас дрігері, сондай-а, диагнозын анытау шін ауруды жіберген ксіптік патология орталытарыны мамандары срауа ыы бар.

Цехтік учаскеде жргізілетін емдеу-алдын алу жніндегі шаралара сонымен атар, зіне тн сер ету баыты бар емдеу-алдын алу жніндегі таматануды йымдастыру мен таайындау жне сауытыру шараларын жргізу де жатады. Жмысшылара жргізілетін сауытыру шаралары, кбінесе, тікелей цехтарды жанында орналасан денсаулы сатау пункттерінде жргізіледі. Оларды масаты р трлі факторларды азаа олайсыз серіні алдын-алу болып табылады. Мысалы, шады ндірістерде тыныс жолдарыны шырышты абышаларынан шады жуып тазалайтын сілтілі инголяциялар мен ауыз уысын шаюды олданады. Фотарийлерде, ультраклгін сулеге тсіреді, ол кпеде шаны серінен склероз рдістеріні дамуын тежейді. Дірілмен жмыс істейтін адамдара жмыс арасындаы зілістерде олдарын уалау, жылы процедуралар, гимнастикалы жаттыулар жне т.с.с. олданады.

ндірісте дрігерлерді жмысы тек жмысшыларды ебек жадайын жне зиянды ндірістік факторлар тудыратын ксіптік патологияны білген кезде ана тиімді болады. Цех дрігері ебек гигиенасы дрігерімен, ксіпорынны кімшілігімен, ксіпода жне оамды йымдармен бірге, ндірісті технологиялы жне санитарлы-гигиеналы ерекшеліктерін зерттеу негізінде ндірістегі сауытыру шараларыны кешенді жоспарын жасауа жне оны орындалуын баылауа атысады. Сондытан цех дрігеріні жмысы тек емдеу-алдын-алу шараларын ана емес, сонымен атар гигиеналы жне йымдастыру сипатындаы алдын-алу жмытарын да амтиды.

Санитарлы-гигиеналы шаралара жататындар:

· Денсаулы сатау пунктеріндегі медицина ызметкерлері мен цехті, трмысты блмелерді жалпы санитарлы жадайын, сумен амтамасыз етілуін, тазалартылуын жне жылытылуын баылайтын санитарлы активтерді жмысына басшылы ету;

· ндірістік жарааттанулар мен улануларды себептерін тексеруге атысу;

· ауіпсіздік техникасы ережелеріні саталуын баылау.

· Цехтаы ндіріс технологиясын жне жеке ксіби топтардаы ебек жадайыны ерекшеліктерін зерттеу.

· Жмысшылар мен ызметкерлерді ебек жадайына, ебекті отайлы болуына, жмыс орныны йымдастырылуына баылау жргізу.

Баралы-йымдастыру жмысы деп келесілерді тсінеді:

· Учаске бойынша жне бкіл ксіпорын бойынша сауытыру

шараларыны кешенді жоспарын жасауа жне оны орындауа атысуын.

· Санитарлы-аарту жмыстарын жргізуді.

Санитарлы-аарту жмыстарын жргізуге, дрігерлер де, орта медициналы ызметкерлер де міндетті трде атысуы тиіс. Оларды міндеттеріне кіретіндері:

· Берілген ксіпорында орын алатын зиянды ндірістік факторды сипатымен жне сер ету жадайларымен жмысшыларды таныстыру.

· Берілген ндірістегі ксіптік патология мен жарааттануларды алдын алу жніндегі негізгі шаралармен таныстыру жне оларды немі насихаттау.

· Жеке бас жне оам гигиенасы туралы аарту жмыстарын немі жргізу.