Ебек ауырлыы мен ауірттілігіне байланысты ндірістік шуды ШРЕД -і, дБА
Шуды оны таралу жолдарында тмендету шін, акустикалы экрандарды, тбе мен абыраларды деу шін дыбыс жтатын, аптайтын заттарды олданады, блмелер арасында дыбыс ошаулаушы (ткізбейтін) алаларды орналастырады, шуды берілуін дірілді ошаулаумен жне діріл жтумен лсіздендіреді. Дыбыс толындарыны шаылысуын азайту шін шулы цехтар созылыы пішінді жне тбесі едуір биіктеу (6-7 м) болуы керек. Шулы цехтарды шусыз цехтардан алыс орналастырады.
Шу дегейі жоары болан кезде жеке басты орайтын заттарды (ішпектер, лааптар, дулыалар) олдану керек, ызметкер шін ашытытан басарылатын дыбыс ошаулаыш кабиналарды жабдытау ажет. Шуды зиянды серін тмендетуге, сондай- а осымша регламенттелген зілістер енгізу жне баса да шу серіні затыын шектеу жніндегі йымдастыру шаралары ммкіндік береді.
Жмыса абылдауа арсы крсетілімдер болып табылатындар есту мшесіні аурулары, вестибулярлы аппаратты ызметіні бзылыстары, айын вегетативті дисфункция жне т.б.. Шулы жмыстара жасы 18-ге толмаандар жіберілмейді, йткені ксіби ла мкістігі лкендерге араанда жасспірімдерде тез дамиды.
Инфрадыбыс - 20 Гц жиілік диапазонындаы, адам лаымен естілмейтін акустикалы тербелістер жне оларды жиынтыы. ндірістік инфрадыбысты гигиеналы баалау шін орташагеометриялы жиіліктері 2,4,8, жне 16 Гц трт октава жолатарын амтитын 1,6-дан 20 Гц-а дейінгі жиілік диапазоны маызды болып табылады. Спектрі бойынша инфрадыбысты шулар тудыратын жолатарды біреуіндегі дегейі баса барлы жолатардаы дегейінен 10дБ жне одан да арты болатын тональды, жне жиілік спектрі бір немесе одан да кп инфрадыбысты октава жолатарындаы жиіліктерден тратын ке жолаты болып блінеді. Естілетін дыбыс пен инфрадыбысты серін ажырату ммкін емес, себебі олар жиі атар жреді. Инфрадыбысты табии кздеріне жерсілкінуі, жанартау атылауы, теіздегі дауылдар жне т.б. жатады.
Инфрадыбыс іштен жанатын озалтыштарда, желдеткіштерде, мнай тозадатыштарда, уатты компрессорларда, турбиналарда жне т.с.с. генерацияланатын (пайда болатын) болсада, ндірістік ортадаы инфрадыбысты сері аз зерттелген. Жмысшыларда бас айналу, бас ауруы, жрек айну, алтырап тоу, ауыз уысыны рауы, тадай мен бет терісіні йып алуы, жйкелік-психикалы бзылыстар жне р трлі вегетативті реакциялар пайда болады. Инфрадыбысты ндіріс жне трмыс жадайына арналан ШРЕД-і дайындалан. Инфрадыбысты атмосфера нашар сііруіне жне оны лкен ашытыа таралуына, йлерге жеіл енетіндігіне жне естілетін дыбыстарды ткізбейтін тосауылдарды айналып туіне, резонанс дамуын туызатын абілетіне байланысты, инфрадыбыспен кресу иына соады. Одан орану инфрадыбыс шыатын кзінде лсіздендіру, пайда болу себептерін жою, инфрадыбысты таратпау жне сііру, жеке басты орайтын заттарды олдану жолымен іске асырылады.
Ультрадыбыс – адам лаы естімейтін, жиілігі 20 кГц арты серпімді тербелістер мен толындар. Ультрадыбысты сері кезінде газ трізді жне сйы орталарды шекарасында газды немесе буды кпіршіктері пайда болады, олар жарыланда тіндерді бзылуына кеп соатын кп млшерде энергия блінеді (кавитация былысы). Ультрадыбысты атты денелерден туі кезіндегі сері жоары жиілікті дірілді пайда болуымен байланысты.
Ультрадыбыс халы шаруашылыында кеінен олданылады. Тмен жиілікті ультрадыбысты тербелістер (100 кГц дейінгі) жанаспалы жолмен жне ауа арылы таралады, материалдарды тазарту, зарарсыздандыру, днекерлеу, механикалы жне термиялы деуде, аэрозольдерды коагуляциялауда, медицинада (хирургияда, стерилдеу шін жне т.с.с) олданылады, тек жанасу жолымен таралатын жоары жиілікті ультрадыбыс (100 кГц- 100 мГц) затты бзбай ішіндегіні баылау жне лшеу шін, медицинада диагностика жне емдеу масатында олданылады.
арындылыы тмен (1,5 Вт/см2 дейінгі) жанаспалы ультрадыбыс азадаы зат алмасу рдістеріні жылдамдауына ммкіндік туызады, арындылыы орташасы (1,5-3 Вт/см2 ) айтымды бсе жретін реакциялар, брінен брын, кейіннен алпына келетін жйке тіндеріні реакцияларын туызады. олды вегетативтік полиневриті, парестезия былыстары, ол басы мен білекті парезі, фасцикулиттер, вегето-тамырлы дисфункция, астениялы синдром байалуы ммкін. арындылыы жоары ультрадыбыс (3-10 Вт/см2 ) тіндерді толы бзылуына алып келетін, айтымсыз рдістер тудырады.
Ультрадыбыс кздерімен жмыс істеу кезіндегі алдын алу шаралары ауа арылы сер ететін жне жанаспалы ультрадыбыстара орнатылан ШРЕД-ті сатауа, ашытытан басарылатын автоматтандырылан жабдытарды жасауа, дыбыс ткізбейтін рылыларды, экрандарды олдануа, діріл ткізбейтін тталары бар жмыс рал-саймандарын пайдалануа баытталуы керек.
Ультрадыбысты тербелістерден орауда жеке басты орайтын заттар маызды орын алады: тербелістер атты ортада таралуы кезінде тыыз мата-мата олаптарыны екі жбын олданады: тербелістер сйы ортада таралуы кезінде – ішкі олаптар мата-матадан, сыртысы – тыыз резинадан жасалан болуы керек. Жмыс режимі жне демалу режимі саталуы тиіс, мерзімді сааттан арты жмыс істеуге тыйым салынады. Ультрадыбыспен за уаыт атынас болан кезде рбір 1,5 саат сайын затыы 15 минутты зілістер жасалынуы керек. Сонымен атар, уалау, УК-сулемен емдеу, су емшараларын жргізу, друмендермен емдеу тиімді болып табылады.