Ауылшаруашылыы ебек гигиенасыны негізгі мселелері.

Ауылшарушылыында р трлі ндіріс трлері іске асырылады: р трлі сімдік даылдарыны ндірісі, мал шаруашылыы, жндеу жмыстары, біріншілік деу, ал соы жылдары ауыл шаруашылы даылдарынан деу німдерін алуда іске асырылуда. Оларды кпшілігіне нерксіптік ндірістен згешелігі бар зіндік ерекшеліктер тн, атап айтанда далада жмыс істеу, негізгі жмыстарды мезгілдік сипатта болуы, ауыл шаруашылыы ндірісіні зіне тн ерекшелігіне баынатын жмыс кнні тртібі, жиі болатын лимиттелген жмыс уаыты, адама р трлі улы химикаттар мен топыраа енгізілетін минералды тыайтыштарды сер ету ммкіншілігі, р трлі биологиялы факторлар сер етуіні жоары ауіп-атері сияты ерекшеліктер.

Механизаторларды ебек гигиенасы. Егін егу алдындаы топыраты ндеу жне егу, егінге ктім жасау, німді жинау сияты сімдік даылдары ндірісіндегі барлы негізгі жмыс турлері механикаланан трде тракторларды жне р трлі комбайндарды (днді даылды, ызылша жинаушы, картоп жинаушы жне т.б.) кмегімен іске асырылады.

Далада таза ауада жргізілетін жмыстарды ебек іс рекетіні е таза зиянсыз тріне жатызанмен, механизатораа сер ететін негізгі ндірістік факторларды бірі олайсыз микроклимат болып табылады. Кабина ішіндегі микроклимат крсеткіштері метеорологиялы жадайлармен, жмыс істеп тран озалтыштан блінген жылумен, ауылшаруашылы машиналарыны атты ызан немесе суы метал беттері тріндегі баса да осымша жылу немес суы кздеріні болуымен аныталады. Жылды жылы мезгілінде сырты ауа температурасы 25-30ºС жне кабина тбесіні алдыы абырасы 50-60ºС дейін ызуы кезінде машиналарды кабиналарындаы температура 38-39ºС дейін жоарлайды, ал отстік айматарда одан да жоары шамалара жетеді, ол жмысшылара ысты туіне кеп соады. Жылды суы мезгілінде кктемгі жне кзгі алапты жмыстарды жргізу, ар тотату кезінде жылы жабдыталмаан кабиналарда жмыс істеу адам азасына тмен жне субнормальды ауа температурасыны сер етуіні себебі болуы ммкн, ол азаны атты салындау аупін туызады.

Механизаторлара траты сер ететін ндірістік ортаны баса факторларына шу мен діріл жатады. Негізгі шу кздері жмыс істеп тран озалтыш, жанан май газын шыаратын жйесі, жанармайлы аппаратура болып табылады. Шуды спектрлік рамында жоары жиіліктісі басым болады, ал кабинадаы шу дегейі жиі рсат етілген шамадан 20-25 дБ жоары болады. Соны нтижесінде механизаторларда жмыстан кейін есту ткірлігі нашарлайды, ажыышты, басы ауруы байалады, есту нервісі ауруларыны дегейі жоары болады.

Тракторшылар мен комбайншылар серіне шырайтын діріл аралас болып келеді: жалпы (транспортты) жне жергілікті. Ауыл шаруашылы машиналарды жргізушілерді жмыс орнына отырышы арылы, жмыс барысында машина тегіс емес жермен озалан стте (жалпы діріл) пайда болатын тмен жиілікті дмп (толчок) трізді реттсіз сипаттаы діріл сер етеді. Е лкен дмпулер машина саатына 11 км дейін жылдамды аланда пайда болады. Кбінесе тік бл дірілдерді жиіліктері резонанстыа сйкес келеді, жне де оны дегейлері рсат етілген шамалардан жоары болады. Бдан баса, жмыс орнына (жалпы діріл), сондай-а механизаторларды олдарына машина басару органдары арылы (жергілікті діріл) озалтыштар мен машиналарды озалыста жмыс атаратын тетіктеріні – трансмиссиялар мен транспортерлерді жмысы кезінде пайда болатын діріл беріледі. Бл діріл орташа жиілікті болып табылады. Оны дегейі детте, рсат етілген мндерінен аспай, нормативтік дегейлерді жоары шектеріне жетеді.

Дірілді механизаторларды азасына дірілді сер етуі р трлі мшелер мен жйелерді функционалды жадайыны бзылуына себепші болады, тірек-имыл аппаратыны микрожарааттануына жадай жасайды, ол деформирлеуші остеоартроздар мен дискоздарды, омырта жотасыны бел-сегізкз блігіні остеохондроздарына алып келеді, блшыеттерді ажуын арттырады жне т.б. згерістерге кеп соады (берліген тарауды 5 блімін). йел-механизаторларда етеккір-ана без гормондары цикліні бзылыстары, йелді жыныс мшелеріні абыну ауруларыны асынуы байалуы ммкін.

Дала жмыстарына тн факторларды біріне ша мен машиналардан шыатын жанан жанармай газдары жатады. Ауаны шамен ластануы егін егу алдында жерді жыртанда, егін еккен кезде, топыра абаттарын аралстыру нтижесінде, культивациялауда, нім жинауда, оны деуде орын алады. Шаны рамы аралас, оны рамында минералды да, органикалыта рам бліктері, солай органикалы рамдастар, р трлі бактериялар, патогенді микрофлора, гельминт жмырталары, кгерткіш (зе) саыраулатарды споралары, сонымен атар агрохимиялы масатта арнайы енгізілетін минералды тыайтыштар мен улы химикаттар болуы ммкін. Егін шаруашылыындаы кптеген жмыстарды орындау кезінде кбінесе минералды ша тзіледі, днді даылдарды, матаны, зыырды жинау кезінде – кбінесе рамында сімдік тозадар бар, органикалы (симдік) ал матаны, зыырды, кенепті деу кезинде – оларды талшытары бар ша тзіледі. Ауаны шадануы детте жоары, ал ша блшектеріні басым кпшілігіні лшемі 5 мкм аз, бл оларды тыныс алатын ауамен тменгі тыныс жолдарына тменгі жне кпе кпіршіктеріне дейін туін амтамасыз етеді. Ебек тілі лкен жмысшыларда ауыл шаруашылы шаымен тыныс алу шанан болатын созылмалы бронхит дамуына, ал рамында бос кйіндегі кремнийді ос тотыы болса – кпеде айындылыы орташа диффузды-склерозды жне тйінді згерістерге кеп соуы ммкін. Шаданан атмосферада немі жмыс істеу жоары тыныс жолдарыны, кзді жне теріні абыну ауруларын туызады. сімдік текті рам бліктери аллергиялы ауруларды – поллиноздар дамуыны себебі болуы ммкін.

Тыныс алатын ауамен бірге азаа жанан жанармай газдар да енеді, оларды рамына кміртегі тотыы, азот тотытары, альдегидтер, кмірсутектер, кйе, бензапирен жне т.б. осылыстар кіреді (ІІІ тарау). Оларды ішінде кміртегі тотыыны маызы зор, оны орташа концентрециялары тракторларды кабиналарында 13-15 мг/м³ дейін жетеді. Пайдаланылан газдарын бензинді озалтыштар брінен де кп шыарады ал дизелді озалтыштар ауаны аз ластайды.

Механизаторларды ебегі, сондай-а нормаланбаан жмыс кнімен, сіресе егін егетін немесе нім жинайтын кндері орын алады, сондай-а жмысты жоары арындылыымен, дене жмысыны статикалы жктемелерімен, жйкелік-эмоционалды зорланумен ерекшеленеді.

Механизаторларды ебегіндегі факторларды олайсыз серлеріні алдын алу жніндегі шараларды кешенінде автоматты турде басарылатын, шу мен діріл дегейі тмендетілген машиналарды растыруа, кабиналарда камфортты жадайлар жасауа айрыша кіл блінеді. Тракторларды кабиналары жабы типті, беттері жылу ошаулаыш, сынбайтын йнектен жасалан 4 арайтын терезесі болуы керек. Олар жылытатын рылыларымен, сондай-а ауаны салындататын жне ылалдайтын жйелерімен жабдыталан болуы тиіс. Шадану мен газдануды тмендетуге баытталан е тиімді шара кабиналарды герметизациялау, енбелі желдету трін йымдастыру болып табылады. Бдан баса, жанармай жануынан шыан газдармен ауаны ластануыны алдын-алу шін тракторлар мен комбайндардан жанан жанармай газдары шыатын бырын кабинаны тбесінен жоары етіп шыарады, озалтыштарды уатылы жндеп трады. Шуды дегейін тмендету масатында жанан жанармай газдары шыатын бырлара шу сндіргіш орнатады, кабиналара дыбыстан оашалау жргізеді, ал дірілді тмендету шін отырыштарды жмса амортизаторлара орнатады. Отырыш жмса, жартылай жмса жылжымалы аралыы жне шынта тіректері болуы керек. Сондай-а кдімгі теріден жасалан жастытарды немесе киіз тсеніштерді олданады.

Кабиналары жо ауыл шарушылы машиналарыны (тіркемелі агрегаттар, топыра деуші, егін егетін жне отырызатын тіркемелер) басару алаайларында ыайлы жартылай жмса, аралыы мен амортизациясы бар, стіне кн кзінен жне жауын-шашыннан орауа арналан шатыр орнатылан, жмысты орындытары болуы тиіс. Жмыс орныны алдынан жылжымалы млдір аланша орналастырылуы керек. нім жинайтын машиналарды жмысы істеуі ша шыарумен жретін барлы бліктерін жабу керек.

Механизаторлар шаа арсы комбинезондармен, ораайтын кзілдіріктермен жне респираторлармен жабдыталуы керек.

Механизаторларды ебегін отайлы етуді, жмыс кні нормаланан екі ауысымда жмыс істеуді йымдастыруды, кнні атты ысты уаытында осымша зілістер жасауды, рационалды таматандыруды йымдастыруды лкен маызы бар.

Мал шаруашылыы мен с шаруашылыындаы ебек гигиенасы. Жеке саталып аланмен де шаруашылытарда мал шаруашылыыны дстрлі трі саталып азіргі заманы мал шаруашылыы (сн ндірісі, ірі ара малды бордаылау ндірісі, жылы шаруашылыы, шоша, ой шаруашылытары) жне с шаруашылыы нерксіптік негізге ауыстырылан. Малдарды ірі нерксіптік мал шаруашылыы кешендерінде стайды, оларда автоматтандыратын жне механикаландыратын р трлі ралдары кеінен олданылады.

Ірі ара мал кешендерінде малдара тікелей ктім жасайтындар сауыншылар, бзау баушылар, малшылар, жем дайындайтын цехтарыны жмысшылары. Олар жмыстарын орындау кезінде ндірістік орта мен жмыс рдісіні р трлі факторларыны серіне, атап айтанда, ауаны жне ортаны баса да нысандарыны химиялы жне биологиялы ластануыны, олайсыз микроклиматы дегейі, жоары шуды, дене жмысыны жне жйкелік-эмоционалды жктемелерді серіне шырауы ммкін. Дегенмен де, сиырларды сауу, жем зірлеу, ора жайларды тазалау сияты рдістерді механикаландыру малшыларды ебегін кп олайлы еткенін айта кету керек. Мысалы, кезінде малды олмен сауу е иын рдіс болатын, ол басыны жйке-блшыет аппаратыны арынды динамикалы жмысын ана емес, сондай-а олармен бірге білек пен иыты лкен блшыет топтарыны статикалы зорлануын ажет ететін жне оларда тендовагиниттер, нейромиалгиялар, шынта жне орталы жйкелерді невриттері, саусатарды бгілмелі контрактуралары жне т.б. дамуыны жиі себебі болан. азіргі уаытта негізінен машинамен сауу олданылады, ол сауыншылара тсетін дене жмысыны жктемесін тмендететін.

Сонымен бірге, сауатын ондырылармен сауу кезінде бір оператор 80-100 бас сиырды сауады жмысты трегеп трып орындайды, сиырды желінін жуумен, уалаумен, сауатын аппаратыны стаандарын кигізумен, шешумен байланысты жиі айталанатын біркелкі, имылдар жасауды ажет етеді, соны салдарынан едуір динамикалы жне жйкелік эмоционалды зорланумен жреді. Бдан баса, операторлар жргізілетін сауу аппаратураны тазалау, жануарларды тазалау, ора-жайларды тазалау, бзаулату жне бзауларды сіру ауыр ол ебегіні лесін елеулі дрежеде арттырады.

Мал шаруашылыы кешендеріндегі микроклиматты жадайлар зоогигиеналы талаптара сйкес йымдастырылады, олар рашан да санитарлы-гигиеналы талаптара сйкес келе бермейді. Мысалы, сиыр ораларда жылды суы мезгілінде ауа температурасы 8-10ºС дегейінде жне одан да тмен болады, ал ауаны салыстырмалы ылалдыы детте 45-85% шамасында ауытып трады, сіресе, мобильді жем тарату кезінде, жемді транспортпен келген кезде апаларды жиі ашылып –жабылуы салдарынан тпе желдер байалады. Жазда, ылалдылыы жоары жадайда ауаны температурасы 35ºС жне одан да жоары болуы ммкін. Мндай жадайлар азаны арсылы кшіні тмендеуіне жне жылды сауы мезгілінде жмысшыларды суы тиіп жиі ауыруына, миозиттерге, ал жылы мезгілінде ысты туіне жне т.б. ммкіндік туызады.

Мал шаруашылыы ора-жайларыны ауасы жиі жануарларды тіршілік німдерімен - аммиакпен, ккіртсутекпен, кмірышыл газымен, шыш май ышылдарымен ластанады, ал тиісті желдету жйесі болмаан жадайда оларды концентрациялары орнатылан нормативтерден бірнеше жоары болуы ммкін. Бл осылыстар киімге, адамны шашына, терісіне жеіл сіетін жне за саталатын боландытан, олар адамда жаымсыз иістер пайда болуына себепші болады. Зиянды газ трізді заттарды концентрациясыны суі жоары тыныс жолдарыны, кзді, шырышты абыыны тітіркенуіне, бронхоспазм былысына, сілекей кп шыуына алып келеді, жрек айнуына жнебасы ауыруын оздырады.

Ауа мен оршаан нысандар шамен жне р трлі шартты патогенді жне патогенді бактериялармен, вирустармен, микроскопиялы саыраулатармен ластанады. Олармен ластайтын кздері сйы тезек, аынды сулар, жем, тсеніш, су, санитарлы киім, ыдыстар жне т.б. Шаны рамында 0,5-тен 8%-а дейін бос кйіндегі кремнийді ос тотыы бар топыра элементтері, мал азыты антибиотиктер мен малды р трлі ауруларын емдеу жне алдын алу шін олданылатын антибиотиктер, мал азыты шптерді егісін деуге олданылан улы химикаттар мен гербицидтер, микробиологиялы синтез німі болып табылатын малы азыыны рамдастары (ашытылар, друмендік заттар, антиоксиданттар жне т.б.) болуы ммкін. Малшылар зооантропоноздарды: туберкулезді, сарыпты, сальмонеллезді, сібір жарасын, листериозды, лептоспирозды, аспергилезді, актиномикозды, кандидозды, токсоплазмозды, кокцидиозды, эхинококкозды, трансмиссивті инфекцияларды жне басаларын жтыру жнінде ауіп-атер тобына жатады.

Мал сауатын ондырыларыны мал азыын дайындауа жне млшерлеуге арналан агрегаттарды, тракторлара жаланан жылжымалы жем таратып беретін жабдытарды жмысы трасыз сипаттаы рсат етілген дегейлерден едуір арты, жоары жиілікті, шу шыарады. Жмыс ауысымында 1 саата дейінгі заа созылмайтын шу, жануарларды айайынан шыады, біра ол зіні психо-эмоционалды сері бойынша те жаымсыз.

с шаруашылыында жмыс істейтіндерге сер ететін ндірістік факторлар мал шаруашылы кешендеріндегі факторлара сас болып келеді, оан жататындар рдайым олайлы бола бермейтін микроклимат жадайлары, ауа мен оршаан орта нысандарыны ластануы, жыымсыз зіндік иісі, физикалы жне жйкелік-эмоционалды жктемелер. Дегенмен де, с шаруашылыы технологиясымен байланысты оларды біратар ерекшеліктері бар. с сіретін кешендерде старды біріні стіне бірі орнатылан бірнеше абат торларда стайды немесе ауыстырылатын тсеніш стінде еденде стау дісін олданады. Торда стау дісінде негізгі рдістер механикаландырылан жне с сірушіні ебегі кбінесе операторлы сипатта болады. Дегенмен де жмыртаны абыын жарып шыан балапандарды тадап алу жне срыптау, жмырталарды срыптау жне инкубаторлара салу, жас балапандарды алашы 10-15 кнінде сіру, жне асапханады конвейерлерінде старды сою, ішек-арындарын атару жне срыптау олмен атарылады. Жмыс тез арындылыымен, бір сарындылыымен, жмыс кезінде мжбр дене трысы болуымен, динамикалы дене жмысы жктемесімен сипатталады.

Шаны рамы блмелерді таайындалуына байланысты болады. Мысалы, инкубаторлы цехтарда ша негізінен балапандарды ауырсындарынан трады. сіп келе жатан жне ересек старды стайтын жайларда шаны рамында азыты оспалар, антибиотиктер, ауырсындар, мамытар, р трлі микрофлора болады. Оны стіне, с сіретін фабрикалардаы ауаны бактериалды ластануы мал шаруашылыы кешендерімен салыстыранда аса жоары болып келеді. с шаруашылыында жмыс істейтіндерде биологиялы белсенді заттардан аллергияа шырау дегейі жоары, себебі стара берілетін жем биологиялы белсенді оспалара бай болып келеді. Аллергиялы ринопатиялар, созылмалы демікпелі бронхит, бронх демікпесі, аллергиялы конъюктивиттер жиі кездеседі, ал сирекірек дерматиттер мен экземалар кездеседі.

ой сіретін шаруашылытарда ойды мал бауды отарлы жйесін олданылады. Мндай жйеде шабандар за уаыта траты мекен жайынан за уаыта шыып кетеді. Бкіл жмыс кнін, олар ашы ауада ткізеді, р трлі ауа райы жне климат жадайларыны серіне шырайды. ойларды жнін ыру, оздату кезінде ойшылар сарыпты, аса ауіпті жне трансмиссивті жпалы ауруларды жне басаларды жтыру аупіне шырайды. Теріні іріді заымдалулары мен шеткері жйке жйесіні абыну рдістері жиі кездеседі. ой баумен айналысатын йел адамдарда ынап пен жатырды тмен тсуі, жыныс мшелеріні абыну аурулары кездеседі.

Мал шаруашылыы мен с шаруашылыындаы ебек жадайын сауытыруды негізгі жолдарына ндірістік рдістерді, сіресе ауыр дене ебегі олданылатын жерлерде: малдарды суару, оректендіру, сауу, ора-опсыларды жайларды тазалау сияты жмыстарды автоматтандыру жне механикаландыру жатады. Ауаны ластануын тмендету шін ораларды тезектен, жем науаларын – отын-отын зарасыздандырып жемні алдытарынан мият тазалап отыру керек. Микробтармен ластануын азайту шін, сондай-а бактерицидті шамдарды сулесімен сер етіп тазартуа ол жеткізу керек. Жасанды желдетуді йымдастыру жне фрамугалар мен баса да рылылар кмегімен табии ауа алмасуын кшейтуді маызы зор. Ша пайда болатын кздері, мысалы, жем дайындайтын цехтарда жергілікті сормалы желдету рылысы бар алалармен жабдыталуы тиіс, ал технологиялы рдіс механикаландырылан жне автоматтандырылан болуы керек. Жылжымалы жем тартып беретіндер ретінде, ауаны тракторлар сияты жанан жанар май (выхлопной) газдармен ластамайтын жне арынды шуыл шыармайтын электрокарларды олдану керек.

Антибиотиктерді олдану мен оны млшерлеуді ораларды уытты жне биологиялы белсенді заттарды аэрозольдерімен деуді, пестицидтер олданылуын ата гигиеналы баылау ажет. Олармен жмыс істегенде респираторлар, кзілдіріктер жне арнайы киімдер кию керек. Дисбактериозды алдын алу шін биологиялы белсенді заттармен жмыс істейтіндер, ашытылан ст німдерін алып труы тиіс.

Малшыларды жмыс режимі мен демалу режимі жымды йымдастырылуы тиіс. Жмыс кініні затыы 8 сааттан аспауы керек, ал тскі зіліс 40 минуттан кем болмааны дрыс. Мал шаруашылыы кешендерінде, жмысшылар душ абылдауа, демалуа, таматануа ммкіншілігі болатын санитарлы-трмысты блмелер (жайлар) жайлар жабдыталынуы тиіс.

Пестицидтермен жмыс істеу кезіндегі ебек гигиенасы. Пестицидтер – ауыл шаруашылыында кеінен олданылатын химиялы жне биологиялы заттар. Оларды бірі сімдіктерді жндіктерден (инсектицидтер), кенелерден (акарацидтер), микроскопиялы саыраулатардан (фунгицидтер), рттардан (нематицидтер), бактериялардан (бактерицидтер) ораса, басалары арам шптерді (гербицидтер), са жануарларды (зооцидтер) жояды, шіншілері жапыратарыны тсуін ынталандыру шін (дефолианттар) олданылады.

Пестицидтерді кпшілігі зіні улыландыратын азада, жоары дрежеде жинаталатын абілетіне, азаа р трлі жолдармен тсетін жне ора жиналу абілетіне политропты сер етуіне, байланысты, сондай-а ауіпті мутагенді жне канцерогенді эффектілер дамытатын абілетіне байланысты адам денсаулыы шін те ауіпті болып табылады.

Пестицидтерді зиянды сер ету аупіне улы химикаттар сатайтын оймаларда жмыс істейтіндер, пестицидтерді суспензияларын дайындайтындар жне млшерлейтін сімдіктерге оларды тозадандыратын жне бркетін, дріленген тымдарды себумен (егумен) айналысатын, ауылшаруашылы даылдарын сіру кезіндегі механикаландырылан жне олмен атарылатын жмыстарды орындайтын адамдар, мал шаруашылы жне с шаруашылы кешендеріні жмысшылары жне басалары шырайды.

ндіріс жадайларда пестицидтер азаа кбінесе тынысалу жолдары арылы тседі, біра азаа тері арылы жне шырышты абытар мен асазан-ішек жолы арылы да енеуі ммкін.

Пестицидтер ретінде химиялы осылыстарды р трлі топтары олданылады: фосфорорганикалы осылыстар (ФО), хлорорганикалы (ХО), сынапорганикалы осылыстар (СО), карбамин, тио- жне дитикарбамин ышылдарыны туындылары жне т.б. олданылады. Оларды сер ету механизмі мен клиникалы кріністерін VIII блімні 9.2 тарауынан араыз.

Пестицидтермен жмыс істеу кезіндегі улануларды алдын алу біратар шаралар жргізуді арастырады. Оларды ішіндегі е тиімдісі аса улы заттарды улылыы аз жне тратылыы тмен заттармен алмастыру болып табылады. Жмыстарды толы автоматтандыру жне механикаландыру, сондай-а, атар тымдарды дрілеу кезінде жабдытарды герметизациялау мен сормалы желдетуді йымдастыру аса маызды. сімдіктерге пестицидтерді тозадандыру мен брікуді ранцтік дісінде жмысшыа алдын ала ауіпсіздік техникасы жнінде нсау беру жне оларды жеке басты орайтын заттарды: арнайы киімдерді, ая киімдерді, олаптарды кзілдіріктерді, респираторларды, ал ажет болан жадайларда-шыш пестицидтермен жмыс істеген кезде - противогаздарды олдану міндетті трде болып табылады. Улы химикаттарды тозадану радиусы мен жоары дегейде булануын шектеу масатында бркуді таертегі немесе кешкі сааттарда, желсіз немесе лсіз желді ауа райында, желді баытын ескере отырып жргізеді. Трактора орнатылан тозадатыштар мен бркіштерді олданан кезде тракторды кабинасы салаусыз болып жабылуы керек жне таза ауа берілуі амтамасыз етілуі тиіс. Е жасы нсасы бріккіштерді жмысын ашытан басару болып табылады

Аса улы заттармен жмыс істеу уаытыны затыы 4 сааттан аспауы тиіс, ал аз зиянды заттармен - 6 сааттан аспауы керек. Жасы 18-ге жаса толмаандар жне жкті йелдер мен бала емізетін йелдерді жмыс істеуіне рсат етілмеуі керек. Улану ммкіншілігін болдырмау шін пестицидтермен делген аладарда дала жмыстарын тек бірнеше кн ткеннен кейін ана жргізуге болады.

Улы химикаттар сатайтын оймалар ауаны сорып кететін шкафтармен жне енбелі-сормалы жалпы ауа алмастыратын желдету трімен жабдыталуы тиіс. Пестицидтерді сатау шін металлдан жасалан ыдыстарды пайдаланады. Мезгіл-мезгіл залалсыздандыратын жне дегазациялайтын заттарды олданып ылалды жуып-тазалау жргізілуі керек. оймаларда жеке басты орайтын заттарды олданып жмыс істейді.

Пестицидтермен жмыс істеуге арсы крсетілімдері жо адамдарды абылдайды. Ксіби патологияны алдын алу шін кезедік медициналы тексерулерді жргізеді, емдік-профилактикалы таматану жне баса да азаны тзімділігін жоарлататын заттарды таайындайды.