Иондаушы сулеленуді жабы кздеріні олданылуы

 

олдану саласы олданылатын жабы кздеріні трі
Металлургия   рылыс индустриясы     Химия нерксібі     Жеіл нерксіп   Тама нерксібі   Геология   Медицина жне биология   Ауылшаруашылы   ылыми зерттеулер Зарядталан блшектерді деткіштері, рентген аппараттары, -дефектоскопияа арналан аппараттар, радиоизотопты аспаптар (дегей лшегіштер)   Зарядталан блшектерді деткіштері, рентген аппараттары, -дефектоскопияа арналан аппараттар   уатты -ондырылар, радиоизотопты аспаптар (дегей лшегіштер, алыды лшегіштер, электростатикалы зарядтарды жоюа арналан аспаптар) радиоизотопты аспаптар (дегей лшегіштер, алыды лшегіштер, электростатикалы зарядтарды жоюа арналан аспаптар)   уатты -ондырылар, радиоизотопты аспаптар (дегей лшегіштер) Нейтронды жне -кздері, радиоизотопты аспаптар (дегей лшегіштер) Зарядталан блшектерді деткіштері, рентген жне -аппараттары, - и -кздері уатты ондырылар   Зарядталан блшектерді деткіштері, рентген аппараттары, уатты -ондырылар, нейтронды, - жне -кздері

 

–сулелендіргіштер ретінде, кбінесе, негізінен нта трінде немесе атты кйінде герметикалы болат ампулалара салынан, жасанды белсенді элементтер олданылады. - сулелендіргіштер ретінде е жиі олданылатын белсенді элементтер – 60Со, 127Те, 134Cs, 137Cs жне басалар.

Нейтронды кздерін, детте, радийді, полонийді немесе плутонийді бериллиймен немесе бормен араластыру арылы дайындайды (оспа герметикалы болат ампулалара салынады). -кздері ретінде 32Р, 90Sr, 198Au жне басалар сияты - сулесін сулелендіретін жасанды белсенді изотоптар олданылады.

р трлі масатта олданылатын иондаушы сулеленуді жабы кздеріні белсенділігі ке аралыта ауытиды. Мысалы, азіргі кезде, бізді елімізде де, шет елдерде де, нерксіпке арналан (полимерлік материалдар алу, медицина практикасында бір рет олданылатын заттарды стерильдеу, резекені сапасын жасарту жне т.б. шін) уатты -ондырыларды салу практикасы жзеге асырылуда. Арналуына жне олдану жадайына байланысты сулелендіргішті жалпы заряды (кбінесе, бл ондырыларда 60Со олданылады) 5,5 ПБк (150000 Ки) дейін жетуі жне одан да арты болуы ммкін. Жоарыда крсетілгендей, халыты алыпты мір сру жадайындаы жалпы сулеленуге шырауыны жиынтыында медициналы масатта сулеленуге шалдыуы екінші орын (29%) алады.

р трлі зерттеушілерді мліметтері бойынша, иондаушы сулелену кздерін олданумен жргізілетін медициналы тексерулер мен емдеу кезінде, халыты алатын дозаларыны дегейі, жылына 0,4 мЗв-ден 1,4 мЗв дейін (О.И. Василенко, 2004; Л.А.Ильин жне басалар, 1999) райды.

азіргі кезде медицинада біратар ауруларды диагнозын анытау жне оларды емдеу масатында иондаушы сулеленуді р трлі (ашы та жне жабы та) кздерін олданады. Диагноз ою масатында олданылан жне лі де олданылып жрген 80-нен астам (60Со, 75Se, 170Tu, 192Ir жне басалар) g- жне b- сулелендіргіш радионуклидтер белгілі, алайда азіргі кезде тек 99mTc (технеций), 123I (иод), индий (In) жне таллийді (TI) радиоизотоптары зіні практикалы маызын жоалтан жо. Барлы мшелер мен жйелерді ызметін баалауа, атерлі ісіктерді жне оларды метастазаларын, абыну рдістерін анытауа ммкіндік беретін, радиофармпрепараттарды (РФП) рамына кіретін, химиялы осылыстар синтезделген (Труфанов Г.Е. жне басалар, 2004). р трлі масатта рентген аппараттары мен сызыты жне циклдік деткіштер олданылады.

· Аталан иондаушы сулелену кздеріні кмегімен орындалатын емдеу жне диагностикалы шараларды тізімі те ке жне алуан трлі.

Шараларды орындау технологиясына, оларды техникалы амтамасыз ету дістеріне жне орану жйесіні йымдастырылуына байланысты радиацияны ызметкер шін потенциалды ауіптілік дрежесін баалау кезінде, барлы олданылатын дістерді гигиеналы кзарас трысынан шартты трде келесі топтара блуге болады:

· рентгендиагностика;

· дистанциялы рентген- жне -терапия;

· жоары энергиялы сулеленулерді кмегімен жргізілетін терапия;

· жабы тріндегі белсенді заттарды кмегімен жргізілетін уыс ішілік, тін ішілік жне аппликациялы (жапсыру) терапия;

· ашы тріндегі белсенді заттарды кмегімен жргізілетін сулелік терапия жне диагностикалы зерттеулер.

Рентген сулелері асырдан астам уаыт бойы р трлі салаларда, оларды ішінде, е алдымен, медицинада кеінен олданылып келеді. XX асырды басында Кронштадт госпиталында жмыс істеген бірінші рентген аппаратын ресейді радио жасампазы – А.С. Попов жасап шыарды. азіргі уаытта медицинада жне нерксіпте олданылатын рентген аппараттары энергиясы 25-60 кэВ-тен (рентгенмен рылымды талдауда олданылады ) 60-250 кэВ – ке (ауруларды диагнозын анытау мен емдеуде олданылады) жне 200 кэВ - 35 МэВ-ке дейін (дефектоскопияда олданылады) рентген сулелерін генерациялауа ммкіндік береді.

Дамыан елдерде, тістерді тексеру мен жаппай жргізілетін флюрографияны оспаанда, рбір 1000 адама 300-ден 900-ге дейін рентгенологиялы тексерулер келеді (Ушаков И.Б., 2004). Кейбір медициналы процедураларды жргізу кезінде халыты шамамен алатын дозалары 12.3- кестеде берілген.

Кесте