Халыты р трлі жас топтары шін тыныс алатын ауаны жылды клемі

Ашы белсенді заттармен істелетін жмыс оларды оршаан ортаа тсірмеуі тиіс. Бан жмыс блмелерін тымды жоспарлау мен жабдытау, сйы, атты жне газ тріндегі белсенді алдытарды шыаратын жне дезактивациялайтын санитарлы-техникалы ондырылар, орындалатын жмыстарды максималды механикаландыру жне автоматтандыру арылы ол жеткізуге болады. ызметкерді олыны терісін, бетін, сондай-а заттарды жмыс беттерін белсенді заттармен ластандырмау ажет.

Медицина мекемелерінде диагнозды анытау жне емдеу масатында табалы атомдарды кеінен олданады. азіргі кезде радиодиагностикалы зерттеулерде ыса мір сретін радионуклидтерді генераторларын жиі олданады. Арнайы ерітінді (элюат) дайындайды, ол сзгіден ткізілгеннен кейін шприцке алынып, ауруа енгізіледі. Бл зерттеу трі ан айналымны бзылуларын анытау жне жрек уыстарын кру шін олданылады.

Коллоидты осылыстар (табалы желатин, альбумин, теміраскорбин кешені) ішкі мшелер мен ми ауруларыны диагнозын анытау шін олданылады. Генераторларды пайдалану кезіндегі дрігерлерді сулеленуге шалдыудан алатын дозасы, орта есеппен 1 мЗв/ай, ал медбикелерді алатын дозасы айына 2,5 мЗв дейін райды. Диагноз анытау масатында ерітінді немесе коллоидты оймалжы тріндегі йод-131, алтын-198, фосфор-32 жиі колданылады

Радиоактивті заттарды ашы кздерімен істелетін жмыс бірнеше кезедерде теді:

o ішінде белсенді заты бар тасымалдайтын контейнерді кліктен тсіру;

o белсенді затты сатайтын жерге апару;

· тасымалдайтын контейнерді ашу;

· белсенді зат алаш салынан ыдысты жмыс контейнеріне ауыстырып салу;

· жмыс контейнерін сатайтын жерден блшектеп лшейтін жне арнайы ыдыса салатын блмеге жеткізу;

· препаратты олдануа дайындау (блшектеп лшеу, ыдыса салу, стерильдеу);

· дайындалан препаратты блшектеп лшейтін жне арнайы ыдыса салатын блмеден процедура блмесіне жеткізу;

· препаратты ауруа енгізу.

Препаратты ауруа енгізгенен кейін, ауруды палатаа алып келеді. Палатада ауруа ызмет крсетеді, радиобелсенді биологиялы алдытарды шыарады, іш киімдері мен тсек орындарын ауыстырады (іш киім мен тсек орындарды радионуклидтті жартылау ыдырау кезеіне сйкес келетін белгілі бір уаыта дейін стауа арналан арнайы блмеге жеткізеді, содан кейін кір жуатын орына жібереді). ызметкер, сондай-а атты белсенді алдытарды жинайды, аспаптарды жне жмыс орнындаы жиаздар мен жабдытарды дезактивациялайды.

Бір онкологиялы ауруа енгізілетін радионуклидтерді млшері едуір болуы ммкін. р трлі блімдердегі (онкология, эндокринология, гематология) медицина ызметкеріні сулеленуге шалдыу дегейлері айтарлытай ауытиды, бл тек радионуклидті млшерімен ана емес, сонымен атар онымен жргізілетін жмыс операцияларыны трлерімен де аныталады. Дрігерлерді бкіл денесіні сулеленуге шыраудан алатын дозалары, ашы радионуклидтер блімдерінде айына 0,3-1,5 мЗв райды. ол шы сулеленуге шырауыны локальды дозалары, айына 14 мЗв дейін, ал кздері шін, белсенді алтынмен жмыс істеу кезінде бета-сулеленуі есебінен, айына 1,0 мЗв дейін рауы ммкін.

Кызметкер жмысты орануа ажетті барлы шараларды жне дозиметрлік баылауды олданып жргізеді.

Жалпы аланда, иондаыш сулеленулерді ашы кздерін олданан кезде негізгі орану аидалары згеріссіз алады.

Олара жататындар:

- сулеленуді жабы кздерімен жмыс істеу кезінде олданылатын орану аидаларын пайдалану;

- белсенді заттарды сырты ортаа тсетін кздері болуы ммкін рдістерді ошаулау масатында ндіріс рал-жабдытарын саылаусыз етіп бекіту (герметизация);

- жоспарлау сипатындаы шаралар;

- радиацияны ашы кздерімен жмыс істеу кезінде санитарлы-техникалы рылылар мен жабдытарды олдану;

- арнайы орайтын материалдарды пайдалану;

- жеке басты орайтын заттарды олдану жне ызметкерді санитарлы тазартудан ткізу;

- жеке бас гигиенасы ережелерін орындау;

- р трлі заттарды ластанан беттерін дезактивациялау (рылыс рылымдарыны, аппаратураны, жеке басты орайтын заттарды, ызметкерді олдарын жне басаларды).

Жоспарлау шараларына маызды орын беріледі. Мысалы, I класа жататы жмыстарды орындауа арналан нысандарды жоспарлау негізіне, блмелерді болатын белсенді ластануы дрежесі бойынша, оларды 3 зонаа блу аидасы ойылан.

Бірінші зона – белсенді ластануды негізгі кздері болып табылатын жабдытар, камералар, бокстар, коммуникациялар жне басалар орналасан зона.

Екінші зона - адамдар кезе-кеземен жмыс істейтін жндеу - тасымалдау блмелері орналасан зона. Бл зонаны блмелерінде жабдытарды жндеу жне технологиялы жабдытарды ашумен, белсенді материалдарды тиеу жне тсірумен байланысты немесе осы сияты баса да жмыстар жне алдытарды уаытша сатау жне алып кету жргізіледі.

шінші зона – ызметкерді траты болатын блмелері (операторлы, басару пульттары орналасан, т.б.).

ш зонаа бліп жоспарлау, бірінші зонада міндетті трде болатын едуір белсенді ластануларды, екінші зонада заттарды беттері жне ауа ортасыны ластануы рсат етілген дегейлерден лсін-лсін арты болатынын жне шінші зонада – ШРЕД млшерлерінен аспайтынын болжамдайды.

I класа жататын жмыстар жргізілетін зертханалар мен мекемелерді блмелерінде жергілікті енбелі-сормалы жне жалпы ауа алмастыратын желдету жйесін орнату йарылады. Жергілікті енбелі-сормалы желдету жйесімен “ысты” камералар мен бокстар жабдыталады жне олара екі ыса быр орнатылады (ауа енгізетінінде енетін ауаны клемін реттеу шін, кері клапаны жне дросселі болады).

Радиоактивті ластануды бірінші зонадан шінші зонаа ауа арылы таралу ммкіншілігіні алдын алу масатында, енетін ауаны клемін сорып кететін ауаны клемінен басым етіп жасайды. Осылайша, бірінші класс жмыстарын орындау шін арналан зертхана йлерінде, жмыс істеушілерге потенциалды ауіптілік дрежесіні суіне арай ауаны зонадан зонаа (шіншіден біріншісіне) ыысуы ажет.

Ашы кздерімен II жне III кластара жататын жмыстар жргізілетін радиациялы нысандарды жоспарлауына соншалыты ата талаптар ойылмайды. Изотоптармен жргізілетін операцияларды сипатына байланысты, бл мекемелерді (зертханаларды) рамында белсенді заттарды сатайтын оймалар, блшектеп лшеуге арналан блме, белсенді препараттармен жмыс істеуге арналан блмелер болуы ммкін.

Крсетілген кластара жататын жмыстара арналып, азіргі кезге зірленген жоспарлау шешімдеріні варианттары зертханаларды ауасыны жне заттарыны беттері ластануыны ауіптілік дрежесі бірдей емес учаскелерін (зоналарын) айыруды йарады. Мысалы, блмесін шыны алалармен ш зонаа блген, зертханаларды ш зоналы етіп жоспарлауды е арапайым жадайы олданылуы ммкін. Бл е ауіпті жмыс операцияларын (боксты ашу жне жабдытарды жндеу) барлы блмелерден ошаулап жргізуге ммкіндік береді. «Типтік зертханалы яшы» деп аталатын блмелер кешені о санитарлы-гигиеналы баа алды. ¶шінші класа жататын жмыстар, потенциалды ластану ммкіншілігі бірдей емес зоналара шартты трде блінетін бір блмелі зертханаларда да орындалуы ммкін. Зертханаларды деттегі жоспарлануы жадайында (II жне III класс жмыстар) камералар мен бокстарды орналастыру кезінде лсін-лсін ашылатын форкамералар ойытарында ауаны озалу жылдамдыы 1 м/с-тен кем болмауы амтамасыз етілуі ажет. Ауаны сорып кететін шкафтарды жмыс тесіктерінде ауаны озалу жылдамдыы 1,5 м/сек кем болмауы тиіс. Ауа алмасуы II класа жататын жмыстарды орындауа арналан блмелерде - 5 есе, III класс шін - 3 есе болуы ажет.

I, II жне III класа жататын жмыстара арналан блмелер ысты сумен жабдыталады. Шылшаа (раковина) берілетін суа арналан крандарды араластырыштары болуы ажет жне олар аяпен басатын педальмен немесе шынтапен итеретін рылылар арылы ашылуы ажет. I жне II класа жататын жмыстарды жргізетін жадайларда канализацияны екі жйесі арастырылады: шаруашылы фекальды жне арнайы трлері.

Кніне клемі 200 л арты жне меншікті активтілігі рсат етілген концентрациясынан 10 есе жне одан да асатын сйы белсенді алдытар пайда болатын мекемелерде арнайы канализация орнатылады. Егер, тулік сайыны сйы белсенді алдытарды клемі 200 л аспаса, онда ол алдытарды кейін орталытандырып, кметін жерге жіберу шін пайда болан жерінде арнайы ыдыстара жинайды.

Радиоактивті заттармен жмыс істеуге арналан блмелерді ішін деу шін арнайы материалдарды, жабатын (аптайтын) заттарды олдану ажеттілігі біратар жадайлара байланысты. Заттарды бетіні белсенді заттармен арынды ластануы ызметкерді осымша сырты жне ішкі сулеленуге шалдыуына себепші болуы ммкін. Сондытан, егер, заттарды беті, ластануы рсат етілген млшерден асатын болса, изотоптарды кетіру жнінде шаралар жргізу ажет. Оны табысты жргізу бірінші кезекте изотоптарды затты бетінде бекітіліп сталу (фиксация) дрежесіне байланысты. Радиоактивті заттарды затты бетіне жабысуы, детте, затты бетіні уысты, кедір-бдыр, тегіс емес болуымен байланысты блшектерді механикалы сталынуы, сондай а, затпен физико-химиялы (адсорбция) жне химиялы серлесу, беттерді ішіне диффузиялануы нтижесінде жреді. Кпшілік рылыс материалдары, мысалы, кірпіш, ааш, бетон, асфальт, т.б. уысыны кп болуына байланысты, белсенді заттарды зіне жасы жабыстырады жне олардын тазартылуы иына соады. Линолеумдерді р трлі маркаларыны жне метлах табашаларыны сорбциялайтын асиеттері жоары болуымен байланысты оларды олданылуы шектеулі, себебі, олар белсенді ластанудан жеткілікті дрежеде жасы тазартылмайды. Е жасы материалдар -тот баспайтын болат жне шыны болып табылады, біра ымбат боландытан, ол тек бокстарда, камераларда, т.б. жмыс беттерін жасау шін олданылады, ал шыны, сыныштыына байланысты, жарамдылыы нашар материал.

азіргі кезде біратар полимерлік материалдарды (поливинилхлорид, полиэтилен) негізінде санитарлы-гигиеналы талаптара жне ндіріс технологиясыны талаптарына сай келетін беттерді жабатын заттарды жаа трлері жасалды. Олара рецептурасы 57-48 поливинилхлоридті пластикат, полиэтилен пленкалар, т.б.жатады.

Радиоактивті заттармен жмыс істейтін зертханаларды жабдытары шін бетін жабатын (аптау) материалдарды тадау кезінде алдаы атарылатын жмыс класын ескеру ажет. I жне II класа жататын жмыстарды атаруа арналан блмелерді едені жне абыралары, ал жндеу зонасындаы жне жабдытар орналастырылатын блмелерді тбелері де арнайы, жуатын заттара тзімді, аз сорбциялаушы материалдармен апталуы ажет. III класа жататын жмыстара арналан блмелерді абыралары 2 м кем емес биіктікке дейін майлы сырлармен сырланады. абыраларыны алан блігі мен тбесі желім сырлармен сырланады. Бл блмелерді едені линолеуммен немесе пластикпен жабылады. I жне II класс жмыстары шін арналан блмелер шін едені жне абыралары, ал жндеу айматарында жне жабдытар орналасатын блмелерде тбесі де, жуыш заттара тзімді, арнайы аз сііретін материалдармен апталуы ажет.

I жне II класс жмыстарына арналан блмелерде, жуып алуа ыайлы болуы шін, брыштарын дгелек етіп жасау ажет. Еденге жабылан заттарды шеті ктеріліп, абыраа жаласып жабылады. Арнайы канализациясы бар кезде, еденде шамалы еістік жне трап болуы тиіс. Терезелерді профилі арапайым болуы ажет, терезені табанша татайы ия тскен немесе тіпті болмауы ажет. Есікті беті тегіс, алан рылысты болуы керек.

Ашы белсенді заттармен жмыс істейтін блмелердегі жабдытар мен жмыс жиаздарыны беті жне рылысы, оларды жуатын заттармен жеіл деуге ммкіндік беретіндей, тегіс болуы ажет. Сырты беттері нитроэмальдармен немесе майлы сырмен сырлануы тиіс. Радиациялы ауіпсіздік жадайын жасау жніндегі орану шараларыны кешенінде тыныс мшелерін жне теріні орауа арналан жеке басты орайтын заттар маызды орын алады. Тек жеке жадайларда, b-сулелендіргіштермен жне жмса рентген сулеленуін шыаратын кздермен жмыс істеген кезде, органикалы шыныдан жасалан аландар жне орасын араластырылан резекеден жасалан алжапыштар мен олаптар олданылады. Жргізілетін жмыс сипатына байланысты, жеке басты орайтын заттарды брін шартты трде кнделікті олдануа арналан жне ыса мерзімді олдануа арналан заттар деп бледі. Кнделікті олдануа арналан заттара халаттар, комбинезондар, костюмдер, арнайы ая киім, шаа арсы респираторлар, ал ыса мерзімді олдануа арналан заттара ошаулаушы шлангалы жне автономды костюмдер, пневмокостюмдер, противогаздар, т.б. жатады