XIII -ТАРАУ. ЖЕКЕ БАС ГИГИЕНАСЫ

Жеке бас гигиенасы гигиеналы ылымны ерекше блігі болып табылады, себебі, ол,оамды гигиенадаы сияты орындауа міндетті трде мжбр ететін мемлекеттік механизмдерсіз, адамны з еркімен зіні жеке мірі мен рекеттері рдісіндегигиеналы нормалар мен ережелерді сатау арылы зіні денсаулыын сатауы мен ныайтуы жніндегі, мселелерді зерттейді.

«мірді зарту нері - оны ысарту емес» деген ертеде. азіргі кездегі адамны аурулары, е алдымен, оны алыптасан мір сру сипаты мен мінез-лына байланысты.ркениет адама олайлы жадайлар тудырып ана оймай, сонымен бірге, оршаан ортаа тсетін техногенді жктемелеріні лайуына, адама тсетін апаратты жктемелеріні жоарлауына, шектен арты психоэмоционалды зорлануына, озалыс белсенділігіні азайуына, арты немесе жеткіліксіз таматануына, маскнемдікті, темекі шегуді, нашаорлыты, соз аурулары, ЖИТС суіне жне т.б жаымсыз былыстарды туындауына себеп болды. Бл факторларды кпшілігі, таралуы бойынша, халыты ебекке абілеттілігіні нашарлауы мен лім-жітімі жаынан алдыы орындарды бірін алатын, жрек-ан тамырлары аурулар дамуыны ауіп-атер факторлары болып табылады.

Оларды баса да ке таралан ауруларды: бауыр, ас орыту мшелері, йы асты безі ауруларыны, семіздік, сусамыр ауруы, атерлі ісіктер, невроздар, т.б. дамуында рлі аз емес. Ішімдікке салыну мен есірткі заттарды пайдалану, бдан баса, жеке тланы деградациясына, суицида, мір сру затыыны едуір ысаруына, денсаулыында ааулары бар рпаты дниеге келуіне, АИВ (ВИЧ), соз аурулары, С гепатитін, т.б. ауруларды жтыру дегейіні суіне кеп соады.

Мндай жадайда, жеке бас гигиенасыны негізі болып табылатын салауатты мір салты жеке бас адамны денсаулыын алыптастыру шін мір сруді негізгі стилі болып табылады. Академик Н.М. Амосов: «Дені сау болу шін, адам едуір жне немі з кшін салу тиіс. Оларды ешнрсемен алмастыруа болмайды» деген. Салауатты мір салты бір-бірімен зара байланысты бірнеше элементтерден ралады: таматану мдениетінен, озалыс мдениетінен жне эмоция мдениетінен. .Жеке бас гигиенасы салауатты мір салтыны барлы аспектілерін амтитын ке ауымды сратарды арастырады. Оны сферасына дене жне ауыз уысы гигиенасы, дене шынытыру жне шыныу, киім жне ая киім гигиенасы, жынысты гигиенасы, жеке таматануды гигиенасы, зиянды деттерді алдын алу, психогигиена, ебек жне демалу гигиенасы, трын й гигиенасы кіреді.Жеке бас гигиенасы сынатын ережелер мен нормативтері, оларды адам ынып олданан кезде, гипокинезиямен, арты таматанумен, семіздікпен, жйке-психикалы жне аыл-ой жктемелеріні шамадан тыс болуымен тиімді кресуге; сондай-а, аутоагрессивті серлерді жне кптеген ауруларды дамуыны алдын алуа ммкіндік береді. Сонымен бірге, жеке бас гигиенасыны ережелерін орындау жеке аландаы адамны зі шін ана емес, оны айналасындаы адамдар мен бкіл оам шін де маызды болып табылады. Мысалы, жеке бас гигиена ережелерін орындамау, жпалы жне паразиттік ауруларды, соны ішінде, соз ауруы мен ЖИТС-ті таралуына себеп болатын негізгі факторларды бірі болып табылады. Темекі шегу темекі шеккен адамны ана емес, кбінесе оны жанында болан, біра темекі шекпейтін адамдарды кпесінде атерлі ісіктерді даму аупін тудырады.

Салауатты мір салтын стаудаы мотивация, жеке бас гигиенасын білу жне оан дадылану адамны жас кезінен бастап алыптасуы тиіс жне р трлі тіршілік жадайлара байланысты болмай, бкіл мірі бойына саталып тру ажет. Тек осы жадайда ана олар, ауруларды тиімді трде бірінші жне екінші реттік алдын алуды, з денсаулыын ныайтуды, азаны пайдаланылмаан ммкіншіліктерін жетілдіруді иінтірегі (рычагы) болады.

Жеке бас гигиенасыны жекелеген аспектілері оулыты баса да тарауларында келтірілген. Бл тарауда тек, тері жне ауыз уыс гигиенасы, киім мен ая киім гигиенасы сияты, жеке бас гигиенасыны негізгі сратары арастырылады.