Formy dziaalnoci operacyjno-rozpoznawczej

Zadania, jakie ustawodawca powierzy Policji s bardzo zrónicowane, aby mona je byo skutecznie realizowa Policji musi posiada szeroki wachlarz prawnie dozwolonych czynnoci, które pozwol na utrzymanie satysfakcjonujcego dla spoeczestwa poziomu bezpieczestwa. Wyróniamy trzy grypy takich czynnoci. Do pierwszej nale czynnoci administracyjno-porzdkowe, do drugiej grupy zaliczamy dziaania o charakterze dochodzeniowo-ledczym. Trzecia grupa to wszelkie dziaania operacyjno – rozpoznawcze, do których wykonywania oprócz Policji ma prawo take, na podstawie odpowiednich ustaw:

· Agencja Bezpieczestwa Wewntrznego (art. 21 ust.1 ustawy z 24.05.2002r. o Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego oraz Agencji Wywiadu, (DzU. Nr 74, poz. 676))

· Centralne Biuro Antykorupcyjne (art. 13 ust.1 ustawy z dnia 09.06.2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (DzU. Nr 104, poz. 708))

· Suba Kontrwywiadu Wojskowego oraz Suba Wywiadu Wojskowego (art. 25 i 25 ustawy z dnia 09.06.2006r. o Subie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Subie Wywiadu Wojskowego (DzU. Nr 104, poz. 709))

· Stra Graniczna (art. 9 ustawy z dnia 12.10.1990r. o Stray Granicznej (DzU. Nr 79, poz. 462))

· andarmeria Wojskowa ( art. 4 ust. 2 pkt. 4 ustawy z dnia 24.08 2001r. o andarmerii Wojskowej i wojskowych organach porzdkowych (DzU. Nr 123, poz. 1353)) oraz funkcjonariusze kontroli skarbowej na podstawie artykuu 36 ustawy z dnia 29.08. 1991 r. o kontroli skarbowej (DzU. Nr 100, poz. 442)[7]

Kwestia ustawowej definicji czynnoci operacyjno- rozpoznawczych jest niejasna, poniewa w polskim ustawodawstwie niestety nie wystpuje, mimo e czynnoci takie posiadaj podstaw prawn. Mona, zatem przyj, e czynnoci operacyjno-rozpoznawcze to „wyodrbniony ustawowo i metodologicznie system poufnych danych bd tajnych dziaa organów pastwowych”[8] „realizowanych w celach informacyjnych, prewencyjnych, wykrywczych lub dowodowych (a w przypadku sub wywiadowczych majcych take due znaczenie polityczne, militarne lub gospodarcze)”[9]. Role czynnoci operacyjno rozpoznawczych wykonywanych przez Policj jest bardzo istotna z punktu widzenia czynnoci procesowych, poniewa w pewnym stopniu dopeniaj one postpowanie karne, i mog posuy póniej, jako dowody procesowe w rozumieniu kodeksu postpowania karnego. Najistotniejsz jednak rol takich czynnoci jest niedopuszczenie do rozpoczcia procesu karnego a take uatwienie funkcjonariuszom Policji w utrzymaniu bezpieczestwa i porzdku publicznego[10].

Czynnoci operacyjno- rozpoznawcze to m.in. rozpoznanie osobowe oraz problemowe oraz rozpracowanie operacyjne, – czyli zespó niejawnych oraz jawnych czynnoci wykonywanych w celu uzyskania informacji o danych osobach, zdarzeniach, rodowiskach i miejscach. Rozpracowanie operacyjne jest rozpoczynane w toku rozpoznania osobowego lub rozpoznania problemowego. Warunkiem koniecznym jest zgoda na przeprowadzenie tego typu dziaa przez bezporedniego przeoonego i plan dziaania tj. jasno postawione cele, terminy wykonania oraz osoby uczestniczce. Kada rozpracowanie wszczynane jest na polecenie przeoonego lub z inicjatywy samego funkcjonariusza, ponadto podlega ewidencji oraz posiada swój wasny kryptonim.[11] Inna grupa czynnoci operacyjno-rozpoznawczych jest nazywana prac operacyjn, do której moemy zaliczy kontrol korespondencji, zakup kontrolowany a take przesyk niejawnie kontrolowan. Regulacje dotyczce kontroli korespondencji oraz rodków technicznych umoliwiajcych w sposób tajny na uzyskanie i utrwalenie informacji. Ustawodawca ogranicza stosowanie kontroli korespondencji do zapobiegania lub wykrywania przestpstw umylonych oraz przestpstw ciganych z oskarenia publicznego.[12] Zakup kontrolowany jest kolejn czynnoci z zakresu pacy operacyjnej. Stanowi on kontratyp art. 235 Kodeksu karnego, który traktuje o podstpnych zabiegach stosowanych przeciwko okrelonej osobie. Jednake przepisy ustawy o Policji i zawarte w nich zezwolenie wskazuje, e w okrelonych warunkach czyn taki nie jest przestpstwem. W sprawach dotyczcych przestpstw umylonych czynnoci operacyjno-rozpoznawcze, które maja na celu potwierdzenie wiarygodnoci informacji uzyskanych o przestpstwie, wykrycie sprawców oraz uzyskanie dowodów, mog odbywa si poprzez nabycie lub przejcie przedmiotów a take przejcie lub wrczenie korzyci majtkowej.[13] Nastpnym rodkiem pracy operacyjnej jest przesyka kontrolowana, która polega na tajnej kontroli przemieszczania, przechowywania i obrotu przedmiotami pochodzcymi z przestpstwa. Moe by stosowana podobnie jak poprzednie rodki tylko i wycznie, gdy nie stwarza zagroenia dla zdrowia i ycia.[14] Ponadto praca operacyjna to take obserwacja operacyjna, pomoc od osób niebdcych funkcjonariuszami oraz analiza kryminalna. Natomiast to metod pracy operacyjnej naley: wywiad operacyjny, obserwacja, zasadzka, puapka, wykorzystanie zbiorów ewidencyjnych i archiwalnych, eksperyment policyjny, kombinacja operacyjna, korzystanie ze rodków specjalnych i stosowanie rodków technicznych[15]. Wywiad to jedna z najpowszechniejszych i stosunkowo czsto uywana czynno operacyjno-rozpoznawcza. Wywiad to zbieranie informacji poprzez odpowiednio ukierunkowan rozmow. Moe on wystpowa w dwóch formach; jawnej, jako czynno o charakterze procesowym lub administracyjno-porzdkowym, gdy obie ze stron posiadaj wiedz na temat rozmówcy oraz w formie ukrytej, gdy funkcjonariusz nie ujawnia swoich rzeczywistych zamiarów i wystpuje, jako osoba cywilna. W trakcie przeprowadzania wywiadu funkcjonariusz powinien wystrzega si wydawania opinii oraz ocen w przeciwiestwie do drugiej strony. Jest to zapewne najtrudniejsze z zada funkcjonariusza – sprowokowanie swojego rozmówcy do swobodnej rozmowy, wydawania opinii czy szerokiego komentarza na dany temat[16].