Трскн келн – трсн азр

Трскн келн – хальмг келн, ээин келн.

Окна Борис

 

азр деерк хамг нарар кч авна. Нарн мс урсхана. олын ус брнс сулдхна. Цас хллд, тег ккрлн. Кн болн нарнд байрлна. Кнд нег нарн бдг. Эвр азр-уснас, эвр Трскнс нт юмн уга. Мана Трскн – хальмг тег. Мана трскн келн – хальмг келн.

Экин саатулын дуунас айстань бхий? Ээсн соссн тууляс экрнь олдхий? «Кезн б. Эмгн вгн хойр б…» - гид, эклм цацу, кеннтн чигн махмуднь меемрд, -чимн уга, туульд авлгдсн эс болхий.

Алдр «арт», врмт ут туульд, генрт дуудт, цецн лгрмдт, цецгрсн схн йрлмдт, бтр келгдсн тлврт туульд болн амн гин билгин нань чигн зокъялмудт хальмг улсин гн ухань, ирлин хлцнь товчлата. Цуг эдн – хальмг келн булг. Хальмг улсин чилш уга нег зрнь. Эн дврмдиг медж авснь – трскн келн тлкринь олх.

Аак, баав гисн – бичкддин трн гмд. Экиннь келн рнь дасна. Экдн экр рн – эврннь келндн чигн экр болдг.

Трскн келн

Бадмин Сертр (1938 – 1998)

 

Ода, мана цагт,

Орс кел дасхмн,

Трскн келн гидгтн

Трц керг уга.

 

Эвр тачасн давхла,

Эдн орсар кндн.

Трскн келрн келхл,

Терг кн медхш…

 

Институт тгссн кн

Ииг келсинь сослав,

Трскн келн олснднь

Тернд икр ундлав,

 

Таджик, орс, осетин,

Туркмен, армян, абазин,

Молдаван, грузин келр

Мана нутгт келцхн.

 

Цугтан эн сн,

Цугтаинь би кндлнв,

Болв хама бвчн

Би хальмгар дуулнав.

 

Трскн кел нанд

Трхр заяч зая.

Эн насн-ирлдн

Эвррн кел ги!

 

 

Хальмг келн

Калян Сан (1905 – 1985)

 

Кен ахан кндлн келдг,

Кетрк бачудан тевчн келдг,

Эвтнь твд, есгр келдг

Эйлдг, ольшг хальмг келн.

 

Холын цууд нернь туурсн,

Хортна мн хорхан уурсн,

Иньгин зрк таалул келдг

Иим схн хальмг келн!

 

штн мнс тосад зрлсн

лн идин зр болгсн,

рч дотрк зрк буульсн

рд омгта хальмг келн.

 

Тосн кевт илн келдг,

Тор-томчар кеерлн келдг,

Усн длр уан келдг

Уул хальмг келн!..

 

Модар цоксн мет келдг,

Моа кевт хатхн келдг,

«Кд чолуг хамхлн» келдг

Кчт хальмг келн!

 

Магтад келхлрн – ргд оркдг,

Мааад келхлрн – шавтадг.

Яснла харсн сумн болсн

Янзта хальмг келн!

 

Ир седклн илдкн келдг,

Ичрт йовдлд игзрлд оддг,

клс лго – нн келдг

ннч хальмг келн!..

 

Ходрад келхлрн, хор буслам

Ховдг хальмг келн!..

Швтрлд келхлрн, шс дусам

Шрт хальмг келн!..

 

Хар уснд рм блм

Хальмг келм чимгт,

Хуурмг худлчиг худгт суулм

Хурц болчкад, омгта…

 

Арнзал хурдн Зеерд чини

Амаан кемлд агсрич,

Хальмг уул келн мини,

Хазаран бич млтллич!

 

Трскн келн

Саин Бося (1918 – 2001)

 

Хальмгин эклц вкнрм

Хальмг келн дср

Орчл нег келр

дг кртл байн.

 

Хама йовдг болвчн:

-Хальмгв! – ги бахтнав.

Хрин кел даснав,

Хойр дамар байнав.

 

Цуг келнд дуртав,

Цусм зуг хальмг,

Эвр келн шигрсн

Ээиннь уургар слв.

 

Хама йовдг болвчн:

-Хальмгв! – ги бахтнав,

Келн мартв гихл –

Кенхнв ги санхв?!

 

Хальмг келн

Тачин Ана (1920-1993)

 

Хальмг келн, чамдан

Ханлтан келхр седлв.

Ухаан сосхах нандан

Уурлшгоичн би медлв.

 

Ээсн арснасн авн

Экр келн амллав.

«Кезн б болна…»

Кед тууль сослав.

 

гд ордг лгрмд

Угта клгм болв,

Урн гин хаалд

Улт, седклн твв.

 

«ар» ргд дуулхла,

игт ирл бахтгдна,

Келнннь айсинь чинхл,

Кец хурцнь медгдн.

 

Келн, келн, келн,

Кен чамаг заясм,

Келнс талдан белн

Кишг кмнд бсм.

 

Хальмг келн – мини келн –

Зрс даву р!

Хальмг келн – мини келн –

Звс даву зв!

 

Хальмг келн – мини келн –

Хазнас даву хазн!

Хальмг келн – мини келн –

Хаа болшго нарн!

 

Трскн келн

Байдын Санара (1925-1993)

 

Хальмгин, ээм болсн теегтн

Халун зунын нег ср

Харуд, кеер згн алдад,

Хаал угаар би трлв.

 

Генткн хару сг цумлад,

Гегт дун нанур нисл:

«Бадма-а, альд йовнач?» - ги

Баавм холас дуудснь сосгдла.

 

Делкг дргсн тер дунь

Дегд экрр дотрм лдл.

Тер ср талдан кн

Тендс, мини эс меддг

Келр хкр дуудсн болхла,

Келм зуугд, х билв.

 

Хннь сд, орсин, хасгин,

Хвт, байн кел даслав,

Зуг болвчн трскн келм

Зуучлсн нанла чеедм кндл.

 

Нанд, эвр бийинм наснд

Нарн дсн дав одва.

Кед кел дассн болвчн,

Кез, альд йовдг болвчн,

«Бадма-а, альд йовнач?» - ги

Баавин келр теегм дуудна.

Уург келн

Сн-Белгин Хаср (1909 – 1980)

 

«Басл, асл» гисн

Байсг гмд мартсн,

Эндр теднн бас

Экнс авн дас!..

 

Ндн-нульмс црсиг –

«Нульмсн йована» гидви?

Кл уга нульмсн

Кл-кдл гдви?!

 

гин шин медхм,

лгр, тууль кедхм,

Эвр келн мартлн –

Эндрин трс дутлн.

 

Эмч, бичч, номтд,

Эгл сурульч болнд

Уург келн кергт,

Уха туахд зргт.

 

Уург кел дасхм,

Ухани билгр асхм.

Хальмг келни чидл –

Халун ал дл.

Хальмг келм

Бембин Тимофей (

 

Уурган дахулад, аакм

Уурхан са кртсн,

Уудлад эдл, саакм,

Уут, тулмнь тертсн,

Уул дн сунсн,

Ууд теегр сунясн –

Уул хальмг келм!

 

лсхд – тел сн,

вдхд – эмчнь болсн,

нчнд – санань зовсн,

вд – шуд элглсн,

Хатуд –девскр делглсн,

Халунд – сер татгсн –

Хальмг мини келм!

 

Келхд – омгинь холвсн,

Кехд – дгн кргсн,

Сарар синь геглсн,

Наран киитинь бллсн,

Делхд – ивр урасн,

Девшхд – др суасн

Дмбр хальмг келм.

 

Дуул – седкл байсах,

Ууль – зрк урсах,

Бууль – снь сарсах,

Йр – тосн дуслх,

Йодар – тола таслх,

Хара – хавсинь хамхлх –

Халта хальмг келм!

 

Мид илс киидн

Мисхл эс рсн,

Мк бумб бийдн

Мн эврн твсн,

Кдр болчкад – бк,

Кмн кндрхнь – берк –

Кчт хальмг келм!

 

 

Эвр келн магт

Кглтин Дава (1922 – 2006)

 

Эвр келн магт

Эс буульм ргсиг

Мел анцхн тгрнь

Мууин тоод орулхмн,

Экрл бийинь сксн

Экн олснд тоолхмн.

 

Болв л авад,

Буульмин халд согтад,

анцхн эврннь келн

азр деер сосад,

Талдан улсин келиг

Тоод эс авсиг,

 

Нарт делкд бх

Наадк олн келн

Цур хоорндан длиг

Цл кел гхмн.

Альк чигн келн –

Алдр ухани арнзл.

 

Зуг эврннь келн

Зрц дн тв,

Делкд бх наадксас

Деер ги зарлсиг

Дун угаар засч,

Даранасн хооран архмн.

 

Югад гихл, бийрн

Йиртм кеерлсн кмн

Келнс авн эклсн

Кесг тачас дсмн,

анцхн келни кчр

азр деер медрлрн

 

Нег-негнлн хувац,

Ниидринь кинд ск,

Ухани чидлрн холл

Уумиг шахад рдл,

Гагарин мишлр иргчл

аран атхлц мендлсмн.

 

Трскн келн – трсн азр

Байдын Санара (1925-1993)

 

Трскн келн – трсн азр,

Тглд згдсн орчл – делк.

Нанд болхла, мини келм –

Нарта теегм, насн-ирлм.

 

Зсн-зл келн-мтнс

Зч тогтсн эн делкд

Кен чигн олн-мтнд

Келнь – терн трн кишгнь.

 

Ямаран гмдр тегд келн

Я экрл, цл болх?

Келм нанд – мини эмчм,

Келм нанд – мини экм.

 

Келм нанд – мини хаалчм,

Келм мини – мини багшм.

Хар г келд оркхлам,

Хауасм инлд, намаг ичн.

 

«Келн бхл, Киевд кргдг», -

Кезн ииг ол келгд.

Дуучд болхла – терн келнь

Дуту уга орчлла дл.

Шлгч холд зх звт,

Ш, гнр ухалхнь – йирин…

 

Ээин келн – бурхн

Нуура Владимир (1938)

 

мтнс нт др,

рн седкл медлсн

Ээин келн нанд

Ээвр бол бллн.

 

Смсм зовлгас цуцрад,

Сзгн ген гихл,

Эмнг гн ср увад,

Экр теегм эдгл.

 

Срдд цкрн гихл,

вкин ср нанур ир,

Мин ил домгарн

Мини седкл мллн.

 

Ховин, худлын, шн

Хор мнд крчхл,

Бурхна г эм бол,

Бузрин хор тлн.

 

Агчмин дунд алмацхла,

Алдр вкнрин келн

Дсн чкллх чидлр

Дчин зргр агсана.

 

лгн дуунла хамдан ирсн

вкин келн мнс нт.

Келн хайсинь экин харал

Кез чигн засхнь лавта.

 

 

Ээ-аавин келн

Нуура Владимир (1938)

 

Цусан асххин мн,

Цунсн гн, дуран

рндн вк герслд,

лдн арад трндл:

 

«Хар келн, сумн

Халь арх ср

Бурхн нанд гхл,

Бумб керго бил…

 

Догшн хор тлх

Домгин трн нанд,

Деедс болсн эк,

Деел хамднь гл…»

 

гр смснь тр,

лдр улмт харна.

Ээ-аавин келн

Ээвр бол бллн…

 

Цогц, болд элн,

Цоган г хадлна.

Далад тмр гч,

Дадмг зрк хатана.