Аза» газеті мен «Айап» журналына сз жазушылара
Дай да дай слем айт,
«Айап» пенен «азаа».
Кекеу, сгіс сзден айт,
Кез боларсыз мазаа.
арап жріп атыып,
атынша сзбен шаптыып,
Менікі жн деп аптыып,
Неге тсті азапа?
Сендерден кім срады
«Кекеуге айсы шешен?» деп,
Елі асап трады
Кз, лаым екен деп.
Етегіме жабысты
Айрылмастай бекем деп.
Ойлап ат пен намысты,
Мрата сізбен жетем деп.
Сйткен сорлы халыа
Бл ылыы таза-а па?
«Жылы-жылы сз айтса,
Жылан інінен шыады.
атты сзбен бет айтса,
Надан дінінен шыады».
Осыны айтан есті би,
Есіл сзін кім ты?!
Елеуремей есі жи,
Ерегістен не шыты?!
айрылып ара артыа
Мныа жрт разы-а па?
Назаланбай не айтады,
Сендер бйтіп тран со.
Партия шыпай айтеді,
Бетті ызаа бран со.
Бар сйенген, сенгені
Бл ылыты ылан со.
Тзетесі сен нені,
Айыра тартып жлан со.
айран елім, азаым,
Енді мірі аз-а па?!
Жылы жрек, ттті тіл
Берекені берер, біл.
Ащы сзді зімшіл,
нері оны алар тл.
атесін тап, жмса айт,
Ызаланба, сабыр ыл.
Асатамай бері айт,
Кп жетімді кзіе іл.
Тартпа ашуды азабын,
А жолыды адата.
Кекеп-сгіп кек алма,
Келелі сзбен жыып ал.
Берсе, ашуды, тек алма,
Осынымды ып ал.
Ызаорды іші тар,
Сен де ар да, мен де ар,
Осы мінез кімде бар,
Оны наса, тыып ал.
Кп желігіп алан со,
Жол бзуа сеп болар.
Біреу ыза болан со,
Жолдас табар, кп болар.
Газет, журнал тотаса,
Зияны кпке, сен емес.
айтейін, ойсын паса,
Деме жалыз мен емес.
Деп пе еді ешкім сендерге:
Оашаа шыып ал.
Басы шін еп ылып,
Елді блме, естілер.
Араз болма деп трып,
Партия салды десті дер.
Сгілуші, сгуші,
Бізді сзді тыдаыз.
Ызалы уды тгуші,
Шатты-бтты ылмаыз.
паанды сына сал,
Табалама, таптама.
О атылса, айтып ал,
Улы найза саптама.
Жаралайсы сен неге,
Жаралы кісі албыт ой.
Сенемісі дниеге,
Ызаны арты шалырт ой.
Ашулы албыт адамны
анжарын ептеп бып ал.
«Жапанда жалыз жаттым елден безiп...»
Жапанда жалыз жаттым елден безiп,
Жалысам, а араймын тауды кезiп.
Оашада жатанды натамын,
Елiмдi ел ылмасын ерте сезiп.
Жауа атын, жаына жалмауыздар
Жалыпай кк малтасын жрсiн езiп.
«Атадан алан а сауыт...»
Атадан алан а сауыт
Арама бден быланды.
Басшысы жо сорлы елдi
Малы мен басы ыланды.
Тасбиыты тастап тас алып,
Слде аяа шланды.
нер ылды «жасылар»
асырша елiн жланды.
Жала жауып жалмайды
Жазасыз арап транды.
Елерiп, ерiп кп ел жр,
Бiлмейдi дай ранды.
Тпсiз жауа санайды
Тзу жола бранды.
«Жрт не десе, й десін...»
Жрт не десе, й десін,
Мен шін ешкім кймесін.
здері-а лып, шбырып,
лыан иттей кйлесін.
Айта алмайсы дрысын,
Ала ая брі рысы.
Жуанды сйеп ел жеген
Басшылары рысын.
азаты кзсіз баласын
аытып айда барасы
Арыды сатып арама,
Адалдап алай аласы?..
«Бйшешек башасы»
Жемісті, жасы иісті бл бйшешек,
Аралайы, пайдасын крем десек.
ымды, милы жасты ойын озап,
тырар талай тлім, талай есеп.
Ерінбей тамам глін аралаыз,
Болса да кейі сатау, кейі кесек.
Тікенсіз гл, жылансыз кен болмайды,
Тікеннен жиіркеніп жеміс жесек.
Жасы мінез, жаман ой айындалар,
Осыны айы деп ентелесек.
Ттті жеміс, нрлы гл керек ылмас
Боа тккен салама тойан есек.
«Ойлансын лан болса сз арлы...»
Ойлансын лан болса сз арлы,
Аылды шолыншысы — оймарлы.
Таза талап талпынып ойды айдаса,
Байалар — крнеу таса, жо пен барлы.
Азат аыл ойланбай мида жатса,
Шіріп, тозып тартызар ол бір зарлы.
Сырын сынар талапты ер табыланда,
Бл башада мысал кп ой озарлы.
кінішті лкені — ойы тарлы,
Ондайда аыл болмас жбанарлы.
...Жауынан ола тскен бір ттынды
лтіруге бір патса ылан жарлы.
лімге бйырыланны андай кні?
Мейірім, ынсап тезіне салшы мны.
Ол ттын ел зарлатан залым емес,
Намыс шін жан иан — жалыз міні.
Жауыны батыры емес, патсасы емес,
Жігерлі ара солдат, арды ны.
ол-аяы шынжырлап бекітулі,
Ол кезде азат емес бір тал ылы.
Байлаудан босануа жо тсілі,
Жан шыанша азат ой жалыз тілі.
арап, сілеп, жамандап, ботай берді,
Мені лтірген патсаны жо деп ны.
Патса сонда срады бір узірден:
«Солдатты бтен тілін падым мен.
лерде зеленіп нені айтып тр,
Ол елді тілін аны білуші е сен».
Узір айтты:— Жылап тр кешу срап,
Жалыныш жасы сзді брін рап.
«лі жетіп транда ашу кешкен
Арты» дейді, бл сзін трмын нап.
Бір узір трегелді анау шеттен:
«Айтты,— деп,— тірікті не себептен?
Патсаны иянаттан ботап отыр,
Онысын жасырасы ай ниетпен?»
Патса айтты: «Солдатты жн азат ылан
Ана узір ой салды маан тынан.
Ыза билеп ттынды лтірмек ем,
Амал тауып айырды ашуымнан.
Бірі жн, бірі теріс жауап айтып,
Бл сзбен екі узір тті сыннан.
Зиянды, улы шынны сыртын бояп,
Кндестік анжарыды алды ыннан.
Тзу жола бастаан жалан арты.
Бзытыа сеп болан мндай шыннан».
Білмеймін, мны андай ла тыдар,
Ойласа — ттті жеміс, нрлы гл бар.
Жазасыза жаны ашып есіркейтін
Кілі ояу, кзі ашы елде кім бар?
Шын шын бар, ате шын бар, улы шын бар,
лгі айтан тірікте андай мін бар?
Елді сынап, ез мінін елемейді
лі жрек, зімшіл, кншіл мндар!
«Адамнан арты жндік жаралмаан...»
Адамнан арты жндік жаралмаан,
Дейді жрт:"айуан жо иттен жаман".
Бл туралы менде бір бтен ой бар,
Аны са, айтайын, достым, саан.
Адамны айуаннан айласы мол,
ит етсе ияната ояды ол.
Мейірім, ынсап, а пейіл, адал ебек,-
Бл тртеуін кім ылса, шын адам сол.
анеки ондай адам, ай жерде бар?
Кбіні сыртында бал, ішінде зр.
Жары алып лемді араласа,
Ондай жан неше мынан біреу шыар.
йтпесе зге адамнан ит ілгері,
Достыты ит мытпайды, арты жері.
олынан сорпа жалап скен кшік
лгенше есігіде жргендері.
Тнде тыным крмейді ораа ріп,
Шар рады ауылды шолып жріп.
Кетпейді дмін татан досын тастап,
уалап анда-санда ойса да рып.
Тотамас зге ауыла сыйласа да,
Кек ылмас иесі рып, инаса да.
Жз жылды дос бір кнде жау болады
Кіліне бір ылыы сыймаса да.
арызы бар еді деп мойын брмас.
Сол кні-а дшпанымен болар сырлас.
Брыны жасылыты брін мытып,
Не ылса, бір зияны тимей трмас.
кпелесе не сзге, немесе аса,
Жау шыады дос, жаын арындаса.
Ит иесін аппайды тырса да,
Адамны шын досы жо иттен баса.
...Біреуді асыраулы иті болан,
Кшігінен таматы берген олдан.
Сол адамны тап-тату жаын досы
Араз болып кетіпті досты жолдан.
Пле салып жамандап кнде-кнде
шігіп, дспан болып кеткен млде.
Ыза менен кншілді ойын билеп,
лтіргелі келіпті айсыз тнде.
Арсылдап иті рген араыда.
Иесі жер шалады барады да.
Бып жатан жспанын кзі крмей,
Итті рады бір тая алады да.
анжар ала жгірген жауды кріп,
ашады атты аттанды салады да.
Мына жатан жгіріп ит те келіп,
Тастайды лгі жауын жарады да...
Аладамай тыда да сзімді тос,
Айтылан сз емес ой алжы мен бос.
Дос деп жрген кісіні кбі дспан,
Шын досты - жасылыты мытпаан дос.
«Бір ханны кеудесіне жара шыкан...»
Бір ханны кеудесіне жара шыан
Оан ем табылмапты тамам жрттан.
Айтаны ате кетпес бір балгерді
кепті естіген со даын сырттан.
Ол айтты:- Бл жараны емі блек,
Табылса, алызыыз нын тлеп.
Маайында аз-атар ш меі бар
Он бестегі баланы ті керек.
Хан елге сйікті екен ділетті,
Сондытан елі лгіні іздеп кетті.
Бір кедейді баласы сондай екен,
Баласын, ата-анасын алып кепті.
Ел жалынды ата мен анасына,
Кп мал ал деп баланы баасына.
Жз мы ділд алды да кедей сатты,
Шыдадым деп баланы азасына.
Хан срады азыдан мойнын брып:
-Емдеген дрыс па - деп - кісі лтіріп?
-Жас лды ата-анасы разы болса,
Дрыс,- деді - кітапа арап трып.
Сол балаа бір жендет келіп алды,
лтіргелі анжара олын салды.
Дт айтуа патсадан бала тілеп,
Мына сзді айтуа рхсат алды:
- Ата-анасы ктерер бала назын,
Зорлы крсем, тарар діл азым.
айымды шаатын ханым даяр,
Бір плеге кез келіп болсам жазым.
Ардатаан ата-анам мала сатты,
азы бзды ялмай шариатты.
Хан мені з жаны шін рбан ылды,
Енді кімге айтайын м мен дтті?
шеуі де аямай опен атты,
Маан да емес пе екен жаным ттті?
«Адамда ділет пен мейірім бар» деп,
Естілер мны білмей неге шатты?
Хан айтты мны есітіп ескі беттен,
шатап сол баланы сйді беттен:
«Жазасыз ыршын жасты инааннан,
Жн еді біздей залым ліп кеткен».
Мнан андай гл тердік, оыандар,
р жазуа арама, сырын аар.
Бірі лтір деп баласын мала сатып,
Бірі лімге шыдаан неткен жандар?
«Ана жыл скер шыып онан-солдан...»
Ана жыл скер шыып, онан-солдан
Соысып жерді жзі ана толан.
Сол кезде Америка деген елде
«Уолдер Белдет» дейтын бір бай болан.
Оа шан, жараланан сансыз скер,
Соыса Америка тіпті алыс жер.
Жараланан скерге жрдем ыл деп,
Уолдер Белдет жіберген талай дрігер.
Ешкімді алаламай ара деген,
Брін де з бауырым деп сана деген.
Дрі, азы, ктушіні тгел беріп,
Ешбір нрсе алмасын шала деген.
Неше жз автомобиль, арбаменен
Жіберсе де кілі бір сенбеген.
«Сала арап жре ме, лде айтер,
Жарайды-ау з кзіммен крсем»- деген.
Сол оймен жріп кетті кеме мініп,
айтпашы емдегенін кріп, біліп.
Кз жеткісіз теізді ортасында,
Бір азаа кез болды, кеме сынып.
Кеме суа кетерін пайымдаан
Кемеші желайыты дайындаан.
Уолдер Белдет айыа зі мінбей,
Жас бала, кемпір-шалды уайымдаан.
Сондайларды тарып жел айыпен,
Сол тылса, лейін мен-а деген.
Сыймай алан бір йел бебеу аып.
рі-бері жгірді айтем деп мен.
Кемені суа батар кезі жетті,
лгі йелге жаны ашып рахым етті.
Суа батпас белбеуін соан беріп,
Уолдер Белдет ерлікпен суа кетті.
Отаршы елдер аызар скер анын,
Алма болып аз елді жер мен малын.
Жаны ашымай жастарды оа байлап,
Аяу айда жас бала, кемпір-шалын.
Мны ойласам жрегім болар жалын,
нерлі ел нерсізді л ыланын.
Кктен тскен періште деп білемін,
Ойласам Уолдер Белдет ерді халін.
«Тума, лмек — тадырды шын азасы...»
Тума, лмек — тадырды шын азасы,
Ортасы — мір, жоты ой — екі басы.
Саымдай екі жоты арасында
Тіршілік деп аталар біраз жасы.
Жоты, барлы — жоалма араласы,
ш еріксіз болады маынасы.
Нажаайдай жар етіп шпек болса,
мірді он тиынды жо баасы.
Патса, батыр, бай, балан, ел аасы,
нерпаз, ойшыл, білгіш, ламасы
Матанып жерді жзін жалмаса да,
Крілік пен лімге жо дауасы.
Енді мірді ызыты ай арасы,
лімді ойлап сіе ме ішкен асы?
Оны мытып, лместей зеленер,
лі тірі жргендей тп атасы.
Адамзат — айуанны арам, насы,
Жанны да, аылды да дспандасы.
Жанды сурет сияты уырша боп,
Жаралысты ойнаан тамашасы.
Менменсінген кердені керген асы,
Ішімді кйдіреді сол ызасы.
Жер тірсіп, кісімсіп желіксе де,
Тбесінен бір тсер жайды тасы.
мірді кінбейтін бар айласы,
Ол айла — иянатсыз ой тазасы.
Мейірім, ынсап, ділет, адал ебек,
Таза жрек, тату дос — сол шарасы.
«Аыл деген лшеусіз бір жары нр...»
Аыл деген лшеусіз бір жары нр,
Сол нрды тн амы шін жан жмсап жр.
Тадырды иын, сырлы сиырымен
Жан тнге, аыл жана матаулы тр.
Жан тынышты таппайды тн амын жеп,
Тн бзылса, траым бзылар деп,
Ысты, суы аштытан сатау шін
Злымды пен Айланы ылады сеп.
Айуан етіп, терісін, ст пен кшін,
Ара балын,су балы,жер жемісін,
с денесін, жні мен жмыртасын
Сатап жр ой дейсіз бе адам шін?
Оларды да ойы бар сіп-нбек,
Кімге оай мір тіп, оты снбек?
Адамны таза аылы жанды имай,
Амалсыз ияната о да кнбек.
Сйтіп аыл бере алмай адал кмек,
Злымдыпен адамды адам жемек.
Адал ебек, а пейіл, мейірім жо-
Осы болар таза аыл лді демек.
Сондытан адам – залым, лемге жау,
Ебін тапса, оймайды ешкімді сау.
Жер білсе адамзатты бл ылыын
стіне брін тгіп тастар еді-ау.
Олай ылмай, билесе брін аыл,
Еш иянат ылмаса зорлы, таыл.
Таза ебекпен тадырдан пайдаланса,
Адамды сонда адам деген мал.
«Наушеруан ада жріп киік атан...»
Наушеруан ада жріп киік атан,
А етін жемек болып асып жатан.
Ет піскенше тез кел деп бір жолдасын,
Тз кел деп жмсапты бір ышлатан.
айтадан шаырып ап талай жерден,
Тзды тегін алма деп мір берген.
«Шымшым тз бір тиына татымайды,
Б алай?»-деп узірі тра келген.
Наушеруан айтан сонда:- Ей, узірім,
Айтайын, жасы тыда мны сырын.
Басшы алса бір алманы баа бермей,
осшы ртар алманы тп тамырын.
Meн алсам елді жалыз жмыртасын
Кесерсі мы тауыты сендер басын.
Сйте-сйте ашылып арандары,
Аызарсы бл елді анды жасын.
Жебір лы халына ас ылады,
Кілін шерлі, кздерін жас ылады.
иянат ылдай істен басталмашы,
Ескермесе, аз науас асынады.
Мал, мансап, адамзатты мас ылады,
Мейірімді ет-жрегін тас ылады.
Ткаппар, ділетсіз залымдарды
Баы айтан сорлы елге бас ылады.
Шын атын Наушеруанны ел білмейді,
Тілі келмей «Мсырауын діл» дейді.
Ажрек ділдерді ылыы анау,
Жебір лы зарлатып елді жейді.
Мны айтса алатындай тілді кесіп,
Матанады менен кім діл десіп.
Тедікті атын естіп, дмін татпай,
теміз де жректі айы тесіп.
«Бір ханда екі л бопты бір туысан...»
Бір ханда екі л бопты бір туысан,
Кндесіп, араздасып, бзылысан.
Билеген елін екі бліп алып,
Соыс ашып, болыпты атты дспан.
Арашалап бай баран, хан да баран,
Не шешен, білгіш деген жан да баран.
скер анын аызбай оймаймыз деп,
Биге де тотамапты тадап алан.
Бар екен тоыз кедей шомшек терген,
Отын сатып, ебекпен кнін крген.
ырылысып жатыр деп есіткен со,
Елді аяп арашаа солар келген.
Соысты ортасына кеткен кіріп,
Тимепті жарлы екенін солдат біліп.
Бір кедей ран салып айайлапты,
«Хан айда? Бітім-бітім» деп аырып.
Мны естіген екі жатан хан келіпті,
Сз тыдауа бірталай жан келіпті.
олында айайлаан отыншыны
Уыстаулы йыан ан кріпті.
Жарлы айтыпты сонда екі хана арап:
«ан тгіп айтпексідер елді талап?
Іздегені матан мен мал емес пе,
Шын айтпаса, кетемін анмен сабап?
Мынау ан сен сияты жасты аны,
Сендер шін иылан ыршын жаны.
Тойымсыз ос тбетті рметі шін,
Жн бе екен кп скерді ырыланы?
Ей, солдат! Жаратушы блар ма еді,
ыршын жаны лімге мар ма еді?
Екі хана біз шін сен л десе,
Сендер шін луге шыдар ма еді?
Хан тоймайды лемді таласа да,
Ой жіберші осындай тамашаа.
Екі жуан сыймайды жер жзіне,
Тоыз кедей сыяды алашаа.
Бір пан тапса, ортапыз отын теріп,
Ашымыза тоымыз бліп беріп.
лгенше жуандарды кзі тоймас,
Бар лемді жрсе де ол мегеріп».
Бл сзді жас солдаттар ып алды,
Соыспай тоталы деп айай салды.
Екі жаты скері айтып кетіп,
Хандарды арам ойы адыра алды.
скер ана бояйды здері-зін,
Зор кімет сиырлап байлап кзін.
Ойланып осы кезде кім тыдайды
лгі алтынмен жазарлы жарлы сзін?
«Ескіден алан сз теріп...»
Ескіден алан сз теріп,
з ойымнан беріп,
йретуді жн кріп,
Тзетпек едім адамды.
ышыан жерін асуа,
ділет жола басуа,
Алдына салып ашуа
Жасылы пен жаманды.
Ешкім бан сенбеді,
з ылыын жн деді,
Кре тра кнбеді,
Кетірді уат-шамамды.
Мндай елде туанша,
Бл саымды уанша,
Еркін тілді буанша,
Жеткізсе кетті азамды.
Адамшылы міндетім
Айт дейді адам індетін.
Еріксізбін, шын ниетім,
Алды деме мазамды.
Демеймін мені ел білсін,
He насын, не клсін.
Ел білмесе, жел білсін,
Жректен шыан назамды.
Тзулік крсе кйленген,
Злымды крсе жиренген.
Кншілдік найза тйрелген,
ызыл тілім, кел бері!
Тамам жанны мінін айт,
Жалан айтпай, шынын айт.
Аяп, іші жылып айт,
Адамды бастыр ілгері!
Сккені болсын сйгені,
Достыы болсын кйгені,
Ащы тілмен тигені,
Жоалсын деп міндері!
Матанды деп клер де,
Кейбір миа кірер де,
Біреу сырын білер де,
Кете берме тым кері!
Мнша неге сасамын,
Аяты шалыс басамын.
Аптыып неге асамын?
Ел жаратан мен емес!
Сырты сзі шын болса,
Іші толан жын болса,
Жрегіде мін болса,
Айтан сзі ем емес!
Жрегі таза адамдар,
Злымдытан амандар,
иянатсыз надандар
улиеден кем емес!
«лім шыан ауылда...»
лім шыан ауыла
Ойбайлап аза шабады.
тірік жылап кз жасын
айдан да болса табады.
аралы атын, ыздары
Дауыс ып нге салады.
Тая стап еркектер
Бкшиіп тра алады.
Епті жігіт ентелеп,
Тсіріп аттан жетелеп,
Бата оыршы бауырымдап,
Еркектерге барады.
Кезекпе-кезек крісіп,
Кзіні жасын тгісіп,
Кіл айтып берісіп,
Азар тыным алады.
«Ойбайлап шабу мал ма?...»
Ойбайлап шабу мал ма?
Жыласа да жаына,
азаты мндай деті
Тіпті теріс аыла.
Аядап-а жрсеші,
Баырмай йге кірсеші.
Жылы жрек шын сзбен,
Кіл айтып крсеші.
Бір кні сондай ауыла
шеу шауып келсе егер;
Тая стап еркегі
Дайындала берсе егер;
шеуі болса алпаты,
Оны кзі крсе егер;
Амандаспай ешкімге,
Срланып йге кірсе егер;
«Ойбай, орыс келді!»— деп,
Балалар ашып кетсе егер.
«Бір стел тап жылдам!»—деп,
Біреуі мір етсе егер;
Ауыл-атком бір укіл,
Бірі болса комсомол,
ааз алып жалмажан
Жазып жатса протокол.
Блар жуан мыты деп,
ару алып шыты деп,
Тізіп алып кетпекші
Болса оларды олма-ол.
аралы ауыл едік деп,
Тая стап келдік деп,
Бата оыршы едік деп,
Жалынып азар тырса ол.
Шай менен ет асылса,
ант-бауырса шашылса,
Ашу, апты басылса,
Сз аяы болса сол.
Неден болды бл жмыс?
Орынсыз дет, ылан іс,
лысып асан бос шабыс,—
Екеуі де теріс жол.
Бл детті тастаыз,
Тура жола бастаыз.
лыымсып аспаыз,
Ел тзеуге епті бол.
Чиновник ісін ылмаыз,
ділет жолын тыдаыз,
орытып елді ойсаыз,
Тез тзеліп, жылдам тол!
«Крілік— тылмайтын бір азан ор...»
Крілік — тылмайтын бір азан ор,
айратсыза мірді бейнеті зор.
лмейтін, жазылмайтын сол аурумен
Жаланда жан болмайды кріден ор.
Жас баласын лпештер ата-анасы,
Бйік болып келгенше бар шамасы.
Сйткен лы ержетіп жігіт болса,
Бзылар ата-анаа кзарасы.
артайан со балаа ата жапас,
Атанады алжыан бір у апас.
Сйген жары тілінен сймек тгіл,
Оны етін менсініп жылан шапас.
Жар сймесе, баласы жай білмесе,
анды жасы кзінен кайтып апас.
Ием деп еркелеген ит болмаса,
Ол сорлы жылы жзді бір дос таппас.
рине, бала білсе адіріді,
Орындап екі айтызбай міріді.
Жасынан жаны сырлас жары болса,
ылп еткізбей білетін тамырыды.
Олай болса тілегі табылынды,
Назаланба, бойа жи сабырыды.
Ол болмаса, мірден лім арты,
зі азып дайында абырыды.
«айсадай жан беретін таны желі...»
айсадай жан беретін таны желі,
айымды желге шырып, тірілт мені!
Аылым, крілікке жабырама
Талпынып таы да атар дниені.
айратым, арсы жріп айрадап шы,
дейі сатаамын соан сені.
Тілім, сен барша жана пайдалыны айт,
АЫНСЫП айта бермей лденені.
Шебер тіл жйрік ойды шеше білсе,
Таусылар деп ойлама сзді кені.
Жыр, ле насихат сз, маал, тапа,
Тауып айтса — дауасыз дертті емі.
Сырты сау, іші науас елді дені,
Алдап айтыш аын кп — тіл шешені.
Жайдарысып йрыын жайататар,
Жрегіні сыры емес сйлегені.
Мнысы — тза рып, салан жемі,
Сырты пішпе болса да, ішінде ені.
Ондайларды орныты беті болмас,
Жел диірмен сияты сенделмелі.
Заманны ыайына аан сеі
р айыра бір кірген — байтал теі,
Не кімет, немесе ауымды алдап,
Арсыздыпен не болар алан шені?!
«Ада жріп шлдеген Ашам патса...»
Анда жріп шлдеген Ашам патса,
Асаана андай ем, сусын тапса?!
Алыста жаяу ойшы крініпті,
Млдір бла су іздеп келе жатса.
Узір мен жолдастары соны кріп,
Айайлап шаырыпты атой беріп.
«Сендер атты, мен жаяу, бара алмаймын,
кімсінбей айт — депті — бірі келіп».
Жуандар ыза болды келмей тр деп,
Керемет крсетелік бан бір деп.
ойшыа бір жендеті жетіп келді,
«Анау топ шаырады, жылдам жр!»—деп.
ойшы айтты: «Аырасы неге блай,
Сенбісі жаратушы кшті дай?
Жасанып жерге кіріп кете алмаймын,
Желкілдеген екен деп бір топ урай».
Ыза боп шаырушы айта шапты,
Кежір кедей екен деп жамандапты.
арсы айтса, басын кесіп алма болып,
ойшыны брі келіп амап апты.
ойшы оны елемепті адам бар деп,
ымсынбайды лтірер, не инар деп.
Хан аырды: «Сен бізді кім деп трсы
Жн айтпаса мойыны шабылар»—деп
ойшы айтты: «Біліп трмын баанадан,
Мінездері айындап айтты маан.
Жер тірісі, желігіп елді жеуді
Парыз ылып ойан ой сайтан саан».
Хан айтты: «Саан бір іс ыламын — деп,
зіді-зі лімге нады — деп.
асындаы жендетке бйры ылды,
Кп сйлетпей басын ал мынаны» деп.
ойшы айтты: «Дт бар ма деп срармысы,
лтір деп кекірейіп трармысы,
Брыны айтан сзімні брі де шын,
Таы бір шын айтайын, армысы?»
Хан айтты: «Мны жайын кім білмеді,
лде бір есаладау жынды ма еді.
лердегі сзіді сына алайы,
аніки дтіді айтшы енді?»—деді.
ойшы айтты: «Бір аш сар сен сияты
Жемек боп бір торайды іліп апты.
Сарды тяында келе жатып,
Сол торай бір дт айтыз деп срапты.
Айт деген со торайды айтан дті:
«Мені жеген сарды жо яты.
оя ылып сарсы жн мен сйек,
Тмсыыа жады боты таты,
Сыртым тк, арыным бо, тк етім жо,
Тама боп табылмайды кіл шаты.
аз іле алмай, аырып торай іліп,
Деп басынан арылмас жаманаты.
Сен мені жегенменен тоймассы да,
А алан детіді оймассы да.
Мейірімсіз миыа сз кірмесе,
Кейінгі мейірімділер ойлассын да».
Сар тыдап босатты сол торайды,
арусыз ызыл тіл де жан орайды.
Кс рлы миы болса, мені босат,
Бір ойшыны лтірген кш болмайды.
Мені лтірсе аласы жаман ата,
Оны арсы, болмаса миы шата.
асыдаы жолдасы айтпаанмен,
сек ылып жамандар зге жат-а».
Мны естіп Ашам патса ойа тсті,
Брын крген емес ой мндай кшті.
ойшыны олын стап кешу алды,
Деді де мен кшті емес, тадыр кшті.
От шыар секшіні шаымынан,
Кшті жо жаралысты аымынан.
Тауып айтан татымды сз тарар,
Кз байлаыш сайтанны саымынан.
«Епті тышан бидайды таси берген...»
Епті тышан бидайды таси берген,
Шкірті де кп екен асына ерген.
апан ран адамны айлаларын
Алып тастап, жем жеген талай жерден.
зге тышан йреніп ол нерден,
Талай иын орыннан тама терген.
Бір кні басшы тышан кезіп жріп,
Аузын мытап бекіткен кбі крген.
Ттті ірімшік иісі мрнын жарып,
Тесік жерін таба алмай болан арып.
Брын шмек орнатан бір жері бар,
рашан тырмалайды соны барып.
Неше кндей ажалап тескен соны,
Іздеген мастына жеткен олы.
мірлік азы ылып жатайын деп,
Жолдасынан жасыран айтпай оны.
Алдынан я жасап, жатан бып,
арны ашса жреді кіріп, шыып.
Жолдасыны біреуі келе жатса,
Тесікке ояды екен тыын тыып.
Жиылып келді бір кн шкірттері:
«Сізді бір крмедік,— деп — кптен бері.
Тышан кп деп тамаын тыты бл ел,
Ала алмады иын боп ойан жері.
Біз аш жрміз солай боп бірталайдан,
Оай тама табылар енді айдан.
Кпті крген айлакес батыр еді,
Таы да тиер ме екен бізге пайда».
Ол айтты: «Туба ылдым сопы болып,
рлы ылан кн ой елді торып.
Мнан былай келмедер маан жаын,
Кеудеме кетті бгін иман толып.
асыма келе берсе, кн жар,
рлыты ойлап ойымнан иман шыар.
Аштан ліп алуа ризамын,
Енді рлыа болмаймын тіпті мар».
Ойласам, сол тышандай бзытар кп,
Сырты сопы, іші арам ылытар кп.
Пара алып, не азынаны ашасын жеп,
Адалымсып жретін лытар кп,
Бір емес, ор жерде бар осындайлар,
з малын зі рлайды кейбір байлар.
азына берген ашаны алтаа сап,
Елге міндет кесешіл пысыайлар.
Бір рты май, бір ртында андар да бар,
ой терісін жамылан жандар да бар.
Жазасызды жалалан ата алып,
А жрексіп жретін пандар да бар...