Серігім жалыз упіш асымдаы

Серігім жалыз упіш, асымдаы,
Ертеден жолдасымсы жасымдаы.
Таза жрек, ойында арамды жо,
айымды сен асы басымдаы.

Неше жыл бірге жатты меніменен,
Ойласам, еркіді мен алдым неден?
Елге бар, рхсат бердім ырзалыпен,
ош, упіш! Айрылысам сеніменен.

Ол айтты: «Кетем деген ойымда жо,
Киім бтін, айысыз, тамаым то.
Бірге жріп, бір жусап, йір болдым.
Айрылсам, жрегімде жанбай ма шо

«Адалсы, жрегіді айтпай білем,
Елсізде енді жалыз зім жрем.
Адам еркін байлауды ар сймейді,
лгенше ебек етіп, мір срем».

Мінезімді білетін адал жолдас
Айтаныма «п» деді, брмады бас.
Аттандырып саларда амандасып,
Еріксіз шыып кетті кзімнен жас.

Оны жо тілегіні алалыы,
Менімен бірге ткен балалыы.
Ытиярсыз кезімнен жас шыаран —
аяусыз ыдысыны тазалыы.

айраты зор, білмейтін ерінуді,
Не асып, не матанып желігуді?
Ебегімен кнелткен, сыра берік,
натпайтын орынсыз елігуді.

упіштер ой сірген малын байды,
Ебегі — жемі болан омаайды.
«Адалды —борышым» деп санайтын,—
Бар ниеті упіш пен Том аайды.

...Кзіме елестейді лды дуір,
Адамды «л» деген сз маан ауыр.
Шын ойласам екеуін салыстырып,--
Том аайдан упішті несі туір?

Том аайды сатады базара айдап,
Кнбесе, басын алар, ылыш айрап.
Еркін байлап отырмын мен де упішті,
Босаттым оны елге осыны ойлап.

упішті мытпаймын лгенімше,
Не оны, не ол мені кмгенінше.
Барлыын шаруамны зім ылам,
ажымаймын крілік жегенінше.

«упіш аа»—дейді оны балаларым,
Сыйлайды деп тек ата-аналарым,—
Жаныны сырын олар сезе алмайды,
Мен крем оны арты бааларын.

Білу иын сырласпай бізді жайды,
Клекеге пішкен тон жараспайды.
Адам шін арымен ойламаан
Жксіз, ойсыз жктімен санаспайды.

Тату трса, адама дние ке,
Ебек ет, жер жеткілік береді кен.
Адамны адал лы болам десе,
Алдыменен зіні нпсіді же.

Бостанды туы жарырап

Бостанды туы жарырап,
Еркіндік суы сарырап..
Байс аза осыдан
ана ала ма бас рап.
Ата-анасыз жас бала,
Денесінде кн жара,
айраты жо, ес шала,
р жылайды барырап,
Жаратан жрдем етпесе,
з нері жетпесе,
Таы да уып кетпесе,
Саа айырдай арырап.
лдытан жо тылан,
Еркіндігі мытылан,
Берік байлап, ттылан,
Бекітулі шартарап.
Тла бойы отыр ой,
озала алмай отыр ой,
р нерден жетім ой.
Кім сірер аралап?
Моншаы кп мойында,
Ол ркімні ойында...
Бл еркіндік тойында,
Кетер екен кім талап?
Бірлігі жо ел зі
Крсеызар мінезі,
Белгілі ой тым езі,
Жта алмайды ау р жалап.
Енді мір не болар,
Кн туа ма оалар—
Тзелер не жоалар,
Бал ашайын шамалап,
Еркін тиіп онысы,
Кеір ме екен рісі,
Не болады орысы,
Соны ойлайы баалап.
Патсалы енді тірілмес,
Блайша билеп жрілмес,
Николай ісі білінбес,
Айтаным емес табалап.
Орыс зір тына алмас,
Орныып жмыс ыла алмас,
Болмас па екен тайталас,
Бірін-бірі сабалап.
Бірі шыар стіне,
Есе тиер тістіге,
Жалынбай ма кштіге
«Ал, ойдым-деп-аалап».
Бл еркіндік тым-а жас.
Бір алыпты тра алмас,
Кейде айыып, кейде мас,-
Бостандыты жаалап.
Бола берсе таласы,
Екі нарды арасы,—
Шыбындай ой, шамасы,
лмей ме аза алдалап.
Оан шыдар кш бар ма,
ару, нер, тіс бар ма,
Жемтігі алар тысарыда,
ара мен ит амалап.
Орныып, ел билесе,
Ерік берсе, тимесе,
з есіді жи десе,
айтер еді бл аза?
зінен лы сайласа,
Шаруаларын жайласа,
Бостанды туын байласа,
Баудан босап л аза.
Сонда зі жай жре ме,
Тынышты мір сре ме,
Таласып иттей ре ме,
Неылып тек тр аза?
Кншілігі мытылмас,
Береке, бірлік ттылмас,
Деп ойлама тырмас,
Жай отырмас бір аза.
Оыандар бас болар,
Жас мірге мас болар,
лкенін ылар ол маза.
Ысылан ерте сезгіштер,
Алыстан арап кргіштер,
Еліне мейірім бергіштер.
Зияннан жрер жасап-а.
Сйтіп олар кндесер,
Бірін-бірі жндесер.
«Кел, маан ер, жр»— десер,
Сонда болар атты азап.
Мені ора дерсідер,
Етімді сйтіп жерсідер,
Кім з елін лсін дер,
Бал аша ой тап-таза-а?
Еркіндік елге тисе де,
Берекені ел сйсе де,
Кншілдік оймас кйсе де,
Ашылмас бізді ас-аба.
«Бл леді жауып ой,
Бала «блдыр ауіп ой,—
Дегізбексі туіп, ой» —
Айтаны келсе матама.
Заманды себеп билейді,
Кштіні де илейді,
Кейде сізге тимейді,
оя тршы сатап-а.
1917.