Орыт, Кожа Хафиз тсіме енді де...

орыт, Хожа Хафиз Тсіме енді де
Осы ніне салып келді де.
Ол ш айтара мны сайратып,
Деді: «Ккейіе енді ме?»

Бл нге мынау жырды сал.
н мен сзін ып ал.
Ойымен оштасар мезгілі таяу.
Жыр жазбаса тартар ой.
Кннен киге жалауланып баяу».

— айран тере ойым.
артайып тозды ба?
Еріншек боп бйда созды ба?
Сен барша адамнан озам деуші еді,
Мынау кріліктен озды ба?

Осымен тота жыылмай,
Сыймайтын жерге тыылмай.
Есті жи,
Тозды ми,
Байа да сатан.
Іздегені болмаса Ата алма.—
Асанды пен матан.

Ойды жауабы осы бл сзге айыран:
—лім жо ой зір айыран
Мен еріншек боп лі тозам жо.
Кеміп брыны ткен жайымнан.

артайып тозан Бой, дене,
—Айрылман лмей мен сенен.
Мида жо бзы ан,
Аылы таза,
Не себептен боласы Ойды бзып,
Кдер зіп наза?

Ойым —
Бл сзіе тоталып тра алман.
Кемшілік бар сенде ралан.
Сен мытша боп,
Жалау тартансы,
айтіп тыласы блардан?

Мойында тозан мініді,
Жотама ткен кніді,
Сары су миа кеп А тамыр жатаи,
Сала ма деп орамын
Аяыа ашылмайтын апан.

зі жас кезіде р іске аландап,
Бірін матап,
Бірін жамандап,
Бл мытшаты бойа жиасы,
Тастап шыдамады табандап.

Еріншек,
Ескі жолдасым демеді.
Бойда болмасын,
Сол дет жр лі артынан алмай.
Крілікке жабасы,
Арт жаыа назарыды салмай
Бзы адамдарды а жола салуа,
иянатты крге жабуа,
Мен аыл менен ойды жмсаушы ем
Талай иын істі табуа.

Шалыншы ойым аыла,
Аылым тотап мала,
Толанып,
Сына алып,
Таныын тастап,
Аныталан хаиат
Тура жола салушы еді-ау бастап.

ош бол,
Тере ойым,
лемді шарлаан.
иын іске дейі арнаан.
Бар дене сезім таппас жмбаты
Толап,
Талай сырын барлаан,
Аыла кеп сынатан,
Дрысын аыл натан.
айран ой.
айран ми,
оштастым жылап.
Кешікпей-а алар деп
Орын ылан сауыттары лап.
1931.

Орытты сарыны

Кешегі кеткен ер орыт
Кейінгі жана болды мыт.
Сарынын соны салайын,
Ескі уез демей ла тт.

Аармай кетпе арынмен,
обызбен орыт сарнаан.
Болмады жері бармаан.
Млы нмен мір суреттеп,
Сол нін соан арнаан.

Ашулы, зарлы сарынмен,
орыт - тбі трік, алма.
Ойы - мір мен лім жайын нге дл салма
Ол н аяын сзсіз сарынмен,
Шер таратыпты зарлап.

Басында жырмен бастаан
Екі рет жырлап тастаан,
Аяын нмен шыратып.
Бір ауыз сзді оспаан.

серлі нмен толаан,
Сол нді ойым нады.
Зарласам, клім тынады.
Сарына ле салдым мен
Тп-тгел сз боп шыады.

Крінді тзу сол маан.
Жаса намайды сарын.
айдан біледі ол,
Крілерде не сыр, ой барын.
Жат лаына жасты мндай н.
Ол сезе ала ма нрін?

Бл нге ле саланым -
Брыннан ойдаы арманым.
Сарнайтын мны басы жо,
Жек крдім мыт аланын.

Ескіден алан бір жрна,
Жапаса ойсын жастара.
Жырлаймын ойлы достара,
Мен лсем, сарын жоалар,
имадым кміп тастара.

Сондытан айтан бл жмба
Сарын тез жайылар бойа.
Айдап тсірер сен білмеген
Тіпті жат ойа.
Жын-басылара келер сондытан,
Жас жиыландай тойа.

Сарына жастар салмасын,
Арам жын келіп алмасын.
Таза аыл табам деп жріп,
Абыройын жойып алмасын.

Ол дайын болар асында.
Шаырма ішпей мастары,
Байа, ал, шаырам жынды,
Ойла теренен,
Нені ішемін, шаырам мен кімді?
Ол адамдыа мені жеткізер,
Сол жояды шер-мды.

Алып кел шарап тазасын
Денеме нры тарасын.
йыдан бден оятып,
Жаралы жрек жамасын.

Mac болмай кірмес аылым
ойаптан озал жындарым
Тауып кел істі шындарын.
Хаиат айтсам адама,
Білмеймін кімні тыдарын?

Сынайын теріс малын,
Бері кел, тотсыз асыл айнам
Білдір аныын, не хаиат,
He жн, не пайдам?
Сал тура жола мені, жетекшім,
Бл - сынасатын майдан.

Басымын жырлап сарнаан,
Денем жо сер бармаан.
Мидаы жыным, тгел кел,
Хаиат іске арнаан!

Басайын обыз пернесін!
Монтаны талай мдар бар.
Нпсіге ерген смдар бар,
Адамды аша аулатан.
Алдамшы, арсыз жындар бар,
Ондайлар маан келмесін,
Олар - ждігйлер жайта,
Ойды улатып,
Кзді байлап жрген у сайтан.
Сол хаиатты айтам!

Тіршілік, жан туралы

асыа ылыш айратан,
Досыа глдей жайнатан,
Ерік пен талап, ой беріп,
Ойыды сзбен сайратан
Жан емес дейді «білгіштер»,

Осыан нанам есерлер,
Ойы кем, сзге шешендер,
Аылмен жанды тексермей,
Денешіл, пншіл кеселдер
Длелсіз сзбен ілгіштер.

Бл жан басынан бар,
Ойла, тексер аылмен,
р сзге нанып ден ойма!
Шын таза аылды таппас заты жо,
Ол асиетін жойма.

Оларды сзбен айраан,
Аылдан алыс айдаан,
Ойменен тапан блдыр деп,
Дене мен пнге байлаан.

Баяы Контты сзі еді,
Жааны крсе жгірген,
Аылдан бден тілген,
Осыдан дрыс жол жо деп,
Бл уды судай сімірген,
Денені соыр кзі еді.

Дене сезіміне нанба!
Саым су ма екен?
Барып крсе таяу сол маа,
Бар дене, сезім тгел алдайды,
Бл сзімді бден ада.

Радийді брын біліп пе е,
Электр стап кріп пе е?
Брін де тапан таза аыл
Аспанда шып жріп пе е?

Крінбес зат бар бірталай,
Шыады жаннан кп уат
Спирт, гипноз, телепат
Пакризм мен лунатик.
Жан сезу, тскер - брі жат

Жан жо болса, бл алай?
Ойла, жанны жоы шын ба
Сал сзімді тере аыл менен ой шына.
Сен бл длелге кетсе тотамай
Meн таы айтамын, тыда

Электриядан не шыты,
Істеді талай ызыты!
Дл зін крген адам жо,
Шын затын оны кім ты?
Ісінен білдік барлыын.

Жан ісі онан бір блек.
Еркімен ойлап трлемек.
Жан ожа тнге, тн лы,
Еріксіз айдап жр демек,
Тн істер жанны жарлыын

Жанды билей мe екен дене
Болса бір сипат тннен шыан
Билер жан неге
Жан сіріп тр тнні баршасын
Гп жан жаратты деме

Басында жоты бар ылан
Жотыты жойып кр ылан
Есепсіз дене жаратып
Еріксіз жиып нр ылан
Жан емей енді немене?

Жарытан бізді у ылан
былтып буды cу ылан
Суынан топыра атырып
Топыратан жасыл туызан
Ие кім сонда денеге?

Жансыз тн алайша жрмек?
Сол жан емес пе денелерді озап сірмек
Бас озалыс ой жанны атасы
Ол жаратады грлеп,

Сол жаннан талай жан скен,
Жанына арай тн скен,
сімдік жаны нашар боп,
Олардан жндік жне скен
Жндіктен адам жаралан

Жадында анды емізген
Ауызсыз орек жегізген
Трызып тзеп сіріп
зіді-зім дегізген
Тіршілік сйтіп таралан

Енді тотады ба жаным
Жолдас тіршілік шыты деген сзге жо наным
ой пленше екем айтты дегенді
Ол ате екені млім

Таза аыл аны адамда
лім бе мейлі надан ба?
Айтана нанба шына нан.
Жетектеп ойды манда
Ойланбай салма жарысты

Аылды кзін байлама
Білгіш деп басшы сайлама.
Оуым дінім наным деп
детке арай айдама
Аыла сынат р істі.

са айтанымды шындап
Таы сзім бар
Аылымен оны кр сындат
Ол - баса жанда бар ма таза аыл?
Сен осыны тр тыдап.

былан лем жарысы.
Аылды жанны табысы
Басында-а онда аыл мол
Масатты ретпен р ісі
Теренен ойла аар да

Кресі, шыра сен мені
Крсін деп бйткен кім сені?
Теп-тегіс ара денее
Ойламай-а ой згені
Масатсыз біткен тн бар ма?

Ойлы адамсы ой сен де.
Бар ма масатсыз тртібі жо нрсе лемде?
Ол меіреу кш емес байаса
Пн айтты ой деп сенбе

«Сезіміміз заттан жаралды»,-
Деген сз млде арам-ды.
Аылды жанны млкі лем,
Тртіппен сіп таралды.
Осыны неге білмеген!

Меіреуде масат бола ма?
Аыла осы она ма?
былтып трлеп бояан
у сзге кіл тола ма?
Длелі миа кірмеген.

Олар шата діннен ашан
Сйтіп жан жо деп тіпті
Алыса кетіп адасан.
Бар обалы оны шата діншілде
Сол дінді бояп басан.

Еркіндік талап, шын сю,
Жирену масат, ой тю
уаныш, айы, клкі aшу
Денесі сау боп жан кю...
Жансыздан блар шыар ма?

«Айуаннан адам згерек.
Жаралан дене бір блек.
Сондытан ойлап білді адам,
Жаны жо»-дейді психолог
Caу адам мны ар ма

Кзге крінбеген затты «жо» деп отырып,
Ертеінде талай сыр тапты.
Ол жан туралы оны ойламай,
Бар жанды жо деп шатты!

(Бл Жан туралы лені мнап кейінгісін, баса бес буынды, екі тя жырмен жазып, аяындаы сарына салан жыр алдырылан.)

Жаралыс басы — озалыс,
озауа керек олабыс.
Жан де мейлі, бір мн де
Сол уатпен бол таныс,
лемді сол мн жаратан.

озалмаса кшпейді,
Кшпеген нрсе спейді.
спеген нрсе згермес,
Трден ол трге тспейді,
озалыс трлеп таратан.

озаан уат — жан дейміз,
Жан сті жаннан сан дейміз.
Сол жандар сер берген со,
Жаралды сансыз тн дейміз,
Жанына арай тн солар.

«сімдік кннен алады ас,
Кн суы болса, тпке аш,
Дым тиіп, нр кеп жылытса,
с таы жайнап, кіл аш!» —
Дейтын жанда мн болар

Жмыртада ры жатпай ма?
Олар да тама татпай ма?
Жылынса, яки егілсе,
Онан да таы атпай ма?
Ораса да лмес бидайы.

Жандыта шауат болмай ма?
Жатына барып онбай ма?
былып аннан тн жасап,
Тзеліп бден толмай ма,
Сіздерге млім р жайы.

Осыны аыл най ма?
Дене жаны тыпай ма?
Бастапы есті жанды аыл
Адамнан келіп шыпай ма?
Осыдан зге шын бар ма?

Айтамын мны жастара,
Таза ара ішкен мастара,
У ішіп, улы жинаан,
Айтпаймын уыс бастара,
Ол ынбас, тыдар да.

Аныты білмес діншілдер,
зімшіл, ойсыз, кншілдер
«Жаныды жолдан осты» деп,
Шариат айтып ккілдер.
Ойында биттей суле жо.

Дін айтты: «маан нан»—дейді
Адасан дінді пн дейді.
Маынасын аны біле алмай,
«Рух»—деген сзді жан дейді.
Осыдан жаман уре жо.

Рух деген дінсіз таза аыл,
Мінсізді ісі шын мал.
Айуандаы аыл ол емес.
Аз ана сзім — аз таыл.
раныды оы нанбаса.

Аз аыл ондай кпте бар,
Айуанда айла, еп те бар,
сімдіктерде сезім кп,
Кбелек жейтін шп те бар.
лемнен сра, алдасам.

Нпсі дер рухсыз жандарды,
Мейлі адам, мейлі адарды.
стіртін арап пайды,
ай молда мны аарды?
Мнісін білмей шагасан.

«Тпсірші» деген ата бар,
арсы айтса, молда аатар,
Аныын таппай айтылан
Тпсірде талай шата бар,
Ой-жотамен адасан.

Пнші мен дінші тыдамас,
Жиреніп мны намас.
йткені олар бірезу
детін тастап, шыдамас
Арланбай бан еруге.

Блынып, тулар, зарланар,
Длелін іздеп арманар,
Иманын бзу оай ма?
Кндерде ызар, арланар,
Длел жо жауан беруге.

Пн менен дін деп ор болар,
Ойында — зі зор болар,
Нотадан басын ала алмас,
Жетекшіл айуан сол болар,
Аыла аны жгінбес.

Кнбеуге талай блатар,
Кдікті болып ипатар,
Миына тсіп бізді шо.
Желкесін асып сипатар,
Онысы бізге білінбес.

зімшіл, нпсі, жайдары-ай!
Кгенде ойы бірталай.
Кгіртке кзін адалтты,
Аныа арар ол алай?
Бастаы миа ол жетпес.

Аылын сатып есер у,
Бал екен деп ішкен у.
Онысын зі сезбейді,
Тні сау болса, жаны ауру,
Емдейін десе, емдетпес.

Клерсі мас деп сзіме,
Мастыым жасы зіме.
Тазасын тауып бір жтса,
Крінер еді-ау кзіе,
Алдыы айтан емдерім.

Жарамсыз болса бізді жол
Длеліді айт, жапаса ол,
паса, ылар лажым не?
Мен кеттім, сіздер аман бол,
Айуанмен аны тедерім!

Жалындап жанба, жрегім!
Табылар лде тілегі...
Адамны арты бл емес,
Кейін де келер, білемін.
Сынайды солар мныды.

Таза аыл аты барлайды,
Длелсіз сзді алмайды.
Танитын жана кез болса,
Хаиат жерде алмайды,
Жалана сатпас шыныды.

Кнбеді деп кйгені —
Тіріде матан сйгені.
Аылды бден тасалап,
Матаннан перде кигені,
Жолама, сір, матана!

Баршаа жаны ашысын,
ышыан жерін асысын.
Аузынан мейлі сары алтын
Блатай аып тасысын,
Сонда да тспе апана.

«Кетті, келді...»

Кетті, келді,
Толды, семді,
згеленді бл алам.
Туды, лді,
Жанды, снді,
ршіп енді айтадан.
Дгелеткен,
гелеткен
Тк білімсіз кш пе екен?
Тіпті мінсіз,
Кемшіліксіз
Есті ылан іс пе екен?
Жан деген не,
Млде ле ме,
Шын жоалып, сне ме?
Дене жндеп,
Жоары рлеп,
Таы мен деп келе ме?

«Аурусыз жана айла жо...»

Аурусыз жана айла жо,
Аурулы жана дрi бар.
Аурусыз адам айда жо,
Ауруды онда брi бар.

Аурусыз жандар - мисыздар,
Мисызда ауру бола ма?
Тнi сау, миы науастар,
Ондайа дрi она ма?

Милыда ойсыз кн болмас,
Ауырмай миы тра ма?
Миынан баса ем онбас,
Емдейiн бе деп срама!