Кіл кмегіне аы тлеуден босату
Іске атысушы тланы материалды жадайы кіл ызметіне аы тлеуден босату негіздемесі болып табылады. Бл жерде іс жргізуге (процеске) атысушылара одай ммкіндіктерді беруді аншалыты негізді екендігін білдіретін за шыарушыны станымына негіз болатын жайттарды бліп крсеткен жн.
Р АІЖК 114-ші бабына сйкес, тегі за кмегі тек азаматтара, яни жеке тлалалара ана крсетілуі ммкін. За кмегіне аы тлеуден босату туралы сратарды судья істі сотта арауа дайындау кезінде, немесе істі арау кезінде шешеді. Азаматты мліктік жадайы ондай шешімні абылдануыны негізгі себебі болып табылады; бюджеттік аржылар есебінен сот оны заи кмекке аы тлеуден толытай немесе ішінара босатуа ылы.
Судья (сот) азаматты тініші негізінде заи кмек жне сотта кілдік етумен байланысты шыындарды келесі жадайларда міндетті трде босатып, ол шыындарды бюджет есебінен теуге аударуы тиіс:
асыраушыны айтыс болуына байланысты, жмыс бабымен денсаулыына нсан келтірілуімен байланысты шыындара атысты азаматты дауларды арастыруда;
лы Отан соысыны ардагерлері немесе олара теестірілген тлалар, мерзімді ызметті скери ызмктшілері, 1 жне 2 топ мгедектері, жасы бойынша зейнеткерлер талап оюшы жне жауапкер болып табылатын ксіпкерлік ызметке байланысты емес азаматты дауларды арастыруда.
Адвокат крсеткен заи кмекке аы тлеу жне сотта кілдік етумен байланысты сот шыындарын теу азастан Республикасы занамаларымен белгіленген тртіпті жне клемде жзеге асырылады.
Заи кмек алу жне кілдік етумен байланысты сот шыындарын теуден босату туралы тініміне азамат тегін заи кмек алу ыын беретін, шыындарды растайтын жаттар тіркелуі тиіс.
Берілге тінім сотпен арастырылуы нтижесінде азаматты заи кмек аланы шін тлемнен толытай немесе ішінара босату туралы немесе тінімді анааттандырусыз алдыру туралы йарым шыарылады.
Егер сота тскен тінім анааттандырылса, онда сотпен немесе судьямен шыарылан йарым ксіби адвокаттар йымына тез арада жіберіледі, ал ол йым з кезендегі сот белгілеген мерзімде азаматты процеске адвокатты атысуын амтамасыз амтамасыз етуі тиіс.
Млікті тыйым салудан босату туралы азаматты істерге атысты жеке ережелер олданылады. Мндай санаттаы азаматты істерді ерекшеліктерін анытау шін ондай талап арызды кімні бергеніне, жауапкерді (жаупкерлерді) кім екендігіне назар аудару ажет. Азамата айып таылып, ылмысты за бабыны санкциясы бойынша келешекте оны млкі сот кімімен тркіленуі ммкін. ылмысты іс бойынша тергеу аяталана дейін тергеушіні аулысымен айып таылан тланы млкіне тыйым (арест) салынады. Тергеуші айыпталушыны йіндегі (птеріндегі) млікке, сондай-а оны атына тіркелген (баса жерде саталып тран) млікке тыйым сала алады. Егер айыпталушы зады некеде трса, ал тыйым салынан млік некеде тран уаытта алынан болса, онда оны зайыбы (йелі) млікті тыйым салудан босату туралы талапты азаматты тртіпте оя алады.
ылмыс жасаан тла жне мемлекет сот процесіне атысуа жауапкер ретінде тартылады. ылмыс жасаан адам іске жауапкер ретінде тартылады, себебі талап анааттандырусыз алдырылан жадайда млікті екі блігі де (ылмысты іс бойынша айып таылан тланы жне оны зайыбыны лесі) сот кімі бойынша мемлекет меншігіне теді. Мемлекет (тиісті мемлекеттік орган) іс бойынша жауапкер ретінде танылады, ойылан талап анааттандырылан жадайда тыйым салынан млік ерлі-зайыптыларды (толы немесе блігінде) меншігінде алады жне сот кімі бойынша млік тркілінсе де, осы шешімде аталып крсетілген млікке мемлекет билік ете алмайды.
Мндай санаттаы азаматты істерді арау талап оюшы шін белгілі дегейдегі шыындара алып келуі ммкін. Млікті тыйым салудан босату туралы талап ою анааттандырылан жадайда талап оюшыа ол жмсаан сот шыындары республикалы бюджетті аражатынан теледі.