Іске атысушылара хабарлама беру тртібі
Хабарлаулар мен шаырулар жолдау істі арап жатан сотты іс жргізуге атысты міндеті, сонымен атар келіп тскен сот тапсырмасын орындаушы сотты да міндеті болып табылады.
Сот хабарлаулары мен шаырулары – сотты іс жргізуге атысты рекеттері; оларды кмегімен сота атысушы адамдар, сол адамдарды кілдері, сондай-а кулар, сарапшылар, мамандар жне аудармашылар сот отырысыны немесе жекелеген іс жргізу рекеттерін жасауды уаыты мен орны туралы хабарландырылады жне сотты шаыру ааздарымен сота шаырылады.
Хабарлау іс жргізу рекеті болып табылады, себебі сот шаыруы бойынша сота келмегендер шін ыты салдар туындау ммкін. Хабарлама бере отырып, сот іс жргізу рекетіні уаытын крсетеді, ал шаырылан тланы келмей аландыыны салдары сотта аралып жатан азаматты дауды орытынды шешіміне ыпал етуі ммкін.
Сот пайдалануында пошталы байланыс ызметі бар, бл ызметті тиімділігі мен ыайлыы – азаматты іс материалдарында шаыру ааздарыны тапсырыландыы жне жеткізілгендігі туралы пошталы растау ааздарыны болуымен расталатындыы. Бл хабарлау тсілі тек іске атысушылара ана емес, сондай-а кулара, сарапшылара, мамандара жне аудармашылара атысты да олданылады.
Іске атысушы тлалара хабарлау мен шаырулар телефонограмма немесе жеделхат арылы жіберіледі, сондай-а хабарлау мен шаыруды жасалуын амтамасыз ететін зге де байланыс ралдарын сотты пайдалануына занама жол береді.
Хабарлаулар мен шаырулар жіберілген кезде шаырылан адамны сота уаытында келуіне жне іске даярлануа жеткілікті уаыты болу керек екендігі ескерілуі ажет. Хабарлау (шаыру) шаырылатын адама іс материалдарында бар немесе іс бойынша процессуалды рекеттер жргізу кезінде адамны трылыты орны ретінде млім болан мекен-жай бойынша жолданады. Егер сота хабарланан мекен-жайда азамат трмайтын болса, хабарлау немесе шаыру оны жмыс орнына жолдануы ммкін. йыма арналан хабарлау немесе шаыру оны орналасан жеріне жіберіледі.
Шаыру аазында немесе зге де хабарлауда, шаыруда мыналар болуа тиіс:
- сота шаырылатын аты-жні (тегі, аты, кесіні аты жне жаттар жолданатын адамны трылыты жері, не йымны атауы мен орналасан жері);
- сотты атауы мен наты мекен-жайы;
- шаырылан адамны келетін жері мен уаыты;
- сотты ндірісіндегі аралып жатан азаматты істі атауы;
- адресат кім ретінде хабарланып немесе шаырылып отырандыы;
- іске атысушы тлалара іс бойынша олрды олында бар барлы делелдемелерді табыс ету туралы сыныс;
- адресатты болмауына байланысты шаыру аазы немесе зге де хабарламаны, шаыруды алан адамны осы алашы ммкіндік болан кезде адресата тапсыруа міндеттілгі;
- хабарланатын немесе шаырылатын адамны сота келмей алуыны салдары жне адамны келмеу себебін сота хабарлауа міндеттілген;
- шаыру аазын немесе зге де хабарлауды,шаыруды жіберуші адамны олы.
Хабарлау немесе шаыру туралы телефонограмма жіберген адам оны кімге жне ай уаытта бергендігін крсете отырып зіні ол оюымен куландыруы тиіс.
Шаыру ааздарын тек пошта арылы ана емес сотты тапсырмасымен зге де адамдар жеткізулер ммкін. Шаыру аазыны адресата берілгенін растау шін шаыру аазды тбіршегіне жатты тапсырылан уаыты,кні крсетіліп,тбіршек сота атарылады. Сонымен атар сот шаыру аазын тапсыруды іске атысушы адама тапсыра алады. Ол адам сот тапсырмасын орындап шаыру аазына тапсырылан уытын крсетіп,адресаттан олхат алып,жатты сота айтарады.
йыма жолданан шаыру аазын оны кіліне немесе басару ызметін атаратын тиісті тлаа тапсырылады. Шаыру аазыны тбіршігіне ол з ызметінорнын,тегін,аты жнін крсетіп,ол ойып,сот айтарады.
Егер шаыру аазын жеткізуші адам іс бойына хабарланатын немесе щаыратын азаматты трылыты жерінен немесе жмыс орнынан таба алмаса, онда шаыру аазы онымен бірге тратын отбасыны ересек мшелеріні біріне тапсырылады.72
Егер шаыру аазыда корсетілген адресте жатты тапсыратын ересек адам болмаан жадайда шаыру жаты трын й-пайдалану йымына, жергілікті зін-зі баару органына немесе даресатты трылыті жері бойынша тиісті атарушы органа немесе онын жумыс орнындагы кімшілікке тапсырылады, бл жадайларда шакыру аазын абылдап алган адам шакыру аазыны тбіршегіне зіні тегін, атын, кесіні атын, сондай-а адресата атыстыын немесе атараты ызметін крсетуге міндеті. Шаыру аазын абылдап алган адам оны ммкіндігінше кідіртпей адресата тапсыруа міндетті.
Адресат тратын жерінде уаытша болмаан жадайда, шаыру агазын жеткізуші адам жатты тбіршегіне адресатты айда кенкедігі жне онын ашан айтып келуі ммкін екендігін белгілейді. Бл млеметтерді трын й пайдалану йымы, жергілікті зін-зі басару органы немесе адресатты трлыты жері бойынша тиісті атарушы орган немесе оны жмыс орны бойынша кімшілік, ал оларда бл мліметтер болмаан жадайда шаырыла адаммен бірге траты отбасыны ересек мшелеріны бірі растауа жне куландыруа тиіс.
72Шаыру аазы шаырылан адамны отбасыны ересек мшелеріні біріне тапсырылады, егер ол тлгалар бл арекетті жасауа арсылы білдірмесе.
§ 2 Шаыру аазын тапсырмау салдары
Адресат шаыру аазын немесе зге хабарлауды абылдаудан бас тарту ммкін. Шаыру аазды абылдаудан адресат бас тартан жадайда оны жеткізуші (табыс етуші) адам сота айтарылатын шаыру аазына тиісті белгі соады. Адресатты шаыру аазын немесе хабарлауды,шаыруды абылдаудан бас тартандыы туралы белгіні трын й-пайдалану йымы,жергілікті зін-зі басаоу органы немесе шаырылан адамны трылыты жері бойынша тиісті атарушы орган немесе оны жмыс орныны кімшілік куландырады.
Шаырылан адамны шаыру азынан немесе зге де хабарлаудан, шаырудан бас тартуы істі арауа немесе жекелген тиесілі іс жргізу рекеттерін жасауа кедергі болмайды.
Іске атысан адамдар мен оларды окілдері іс бойынша ндіріс жргізілген уаытта сота з мекенжайыны ауысаны туралы хабарлауа міндетті. Мндай хабарлау болмаан жадайда шаыру аазы немесе зге де хабарлау сота белгілі соы мекен-жай бойынша жіберіледі жне адресат бл мекен-жай бойнша сол уаытта трмаса шаыру жаты жеткізілген болып есептелмиді.
Жауапкерді болан (тратын) жеріні белгісіздігі жне оны іздестіруде болуы салдарынан ол сота шаыру аазын алмай алуы ммкін. Жауапкерді іс жзінде болан жері белгісіз болан трын й-пайдалану йвмыны, жергілікті зін-зі басару органны немесе оны соы белгілі жмыс орны бойнша кімшілкті шаыру аазына немесе зге де хабарлауды, шаыруды аланын куландыратын жазбамен олар сота келіп тскеннінен кейн сот істі арауа кіріседі.
Мемлекет мдділдеріне орай, сондай-а алименттерді ндіріп алу, асыраушысыны жараат алуымен немесе денсаулытыты згедей заымдануымен немесе айтыс болуымен келтірілген зиянды теу туралы азаматты істер бойнша жауапкерді болан жері белгісіз жадайда сот жауапкерді ішкі істер органдары немесе аржы полициясы арылы іздестіру жариялаа міндетті. Сотты жауапкерді іздестіруді жариялауы істі арауа кедергі болмайды.
Іздестіру шаралары барысында жауапкерді жрген жері аныталан кезде оан сота шаыру туралы аазы табыс етіледі.
Жауапкеді іздестіру шыындарын мемлекет ктереді; жауапкерді жрген жері аныталан жадайда оны іздестіруге жмсалан шыымдарды ндіріп алу ішкі істер органыны немесе аржы полициясыны арыздары бойынша жргізіліеді. Ол арыздар сотты бры беру тртібімен шешімін табады.