Дайынды рекеттерін белгілеу

 

Азаматты істерді сот талылауына зірлеу міндеттері Р АІЖК 166-шы бабымен аныталан, рбір азаматты іс бойынша міндетті процедура болып табылады. Алдын ала жасалатын ажетті іс жргізу шараларыны аншалыты сапалы жне уатылы жргізілуіне сот дауыны уатылы жне сапалы дрыс шешілуі соншалыты байланысты болады. Алдын ала белгіленген шараларды барлыы орындалса, сот талылауы барысында осымша рекеттер жасау кбінесе ажет болмайды. Сонымен атар, сота дейінгі дайынды кезеінде судья ажетті кугерлер шегін анытап ойса, біра кейіннен оларды шегі кееюі ммкін. Сота керек мліметті білетін болса сот мжілісінде атыспаан (келе алмаан) кугерді орнына баса кугерден жауап алынуы ммкін. Бір сараптама жргізілген со екінші сараптаманы жасау ажеттілігі туындауы ммкін, сотпен зге де осымша іс жргізу рекеттері жзеге асырылуына занама жол береді. Мндай жадайлар наты азаматты істі ерекшеліктеріне байланысты болады.

Сотта іс арауа дайынды барысында судья тарапынан орындалатын міндеттерді тізімі:

1) істі дрыс шешу шін маызы бар мн-жайларды айындау;

2) тараптарды ыты атынастарын жне басшылыа алынуа тиісті зады анытау;

3) іске атысатын адамдарды рамы мен процеске баса да шаырылатын (жауап алынатын) тлаларды тізімін белгілеу;

4) рбір тарап з пайымдауларын негіздеу шін сынуа тиіс длелдемелерді трлерін анытау.

Р АІЖК 167-ші бабында істі сотта арауа зірлеуге атысты мерзімдер белгіленген. Азаматты істерді сотта арауа зірлеу, егер за актілерінде згеше ережелер белгіленбесе, арыз абылданан кннен бастап жеті кн мерзімнен кешіктірілмей жргізіліп аяталуа тиіс.

Бл мерзім айрыша жадайларда крделі істер бойынша судьяны длелді йарымы бойынша бір айа дейін зартылуы ммкін. Мынадай санаттаы азаматты істер бойынша зірлеу мерзімін зартылуына жол берілмейді:

- алименттерді ндіру туралы;

- мертігуден немесе денсаулыты зге де заымдануынан келтірілген зиянды теу туралы;

- асыраушысынан айрылуына байланысты жне ебек атынастарынан туындайтын талаптар туралы¹⁰².

Кодексте жекелеген санаттаы істер бойынша занамалы актілер негізінде істі дайындауды зге де мерзімдері белгіленуі ммкін.

Істі сотта арауа дайынды барысында судья йарым шыарады жне жргізілуге тиісті рекеттерді трлерін белгілеп крсетеді. Бірінші кезекте судья арызды кшірмелерін жне оан оса тіркелген жаттарды жауапкерге жібереді не тапсырады жне зі белгілеген мерзімде талап арыза пікір (арсылы) білдіруді жне з пікірін (арсылыын) негіздеуге длелдемелер беруді сынады. Жауапкерді пікірі мен длелдемелерді бермеуі істегі бар длелдемелер бойынша істі арауа кедергі келтірмейді.

Сотта істі арауа зірлеу барысында Р АІЖК 169-1 бабына сйкес, жауапкер талап арыза атысты оны арсылыын растайтын жаттарды осып, сота з пікірін сынады.

Пікір жне оан осымша тіркелген жаттар талап оюшыа жне іске атысушы баса тлалара жнелтіледі. Пікір сот мжілісіне дейін іске атысушыларды онымен танысу ммкіндіктерін ескере отырып, сотпен белгіленген мерзімдерде тапсырылуы тиіс. Сота атысушы зге тлалар да жазбаша пікір беру ыына ие. Пікірде

1) талап оюшыны атауы, оны орналасан жері немесе трылыты мекен-жайы;

2) жауапкерді атауы, оны тран жері, егер жауапкер ретінде азамат танылса, оны тлылыты мекен-жайы;

3) алашы талап арызында млімделген талаптара, задара жне зге нормативтік-ыты актілерге сілтеме жасап, сондай-а арсылыты негіздеуші длелдемелерге сйене отырып, арсылы келтіру;

4) пікірге осымша сынылан жаттар тізімі крсетілуі тиіс.

Пікірде істі дрыс жне уатылы арау шін ажетті телефон, факс нмірлері, электронды пошта адрестері жне зге де мліметтер крсетілуі ммкін. Пікірге жауапкер немесе оны кілі ол оюлары тиіс. Егер пікірге кіл ол оятын болса, оны сенімхаты немесе іс бойынша кілеттілігін растайтын зге де жаттар тіркелуі ажет.

олданыстаы Кодексте зірлеу рекеттерін натылауа баытталан 169-1 бапты енгізілгендігі азаматты дауды екі атысушысы да з ытарын орау барысында тедей ммкіндіктерге ие екендігімен жне зада олара бірдей кепілдік кзделгендігімен тсіндіріледі. Бл бапты ережелері жауапкер жне іске атысушы баса тлалар сотта белсенді болуларын талап етеді; осы бапты кмегімен ойылан (алашы жне арсы ойылан) талаптарды за шеберінде ретке келтіріп алыптастыруа болады.

Сота жолданан арсылыта іске атысушы тланы іс бойынша ндірісті тотата тру немесе ысарту туралы пікірі білдірілуі ммкін. Р АІЖК 242-243-ші баптарымен кзделген мн-жайлар болан кезде азаматты іс бойынша ндіріс тотата трылуы ммкін (іс бойынша іс жргізуді тотата труа сотты міндеті жне ыы).

Азаматты іс бойынша іс жргізуді ысарту негіздемелерінен істі бл стадиялы дегейінде Р АІЖК 247-ші бабыны 1) – 5) тармашаларын олдануа жол беріледі.

Егер Р АІЖК 249-шы бабыны 1) – 5), 8), 9) тармашаларында крсетілген мн-жайлар азаматты істі арауа зірлеу кезінде аныталса, сот талап арызды араусыз алдыру туралы йарым шыара алады.

Жауапкерді материалды-ыты арсылытары талап оюшыны талаптарын жоа шыаруа баытталады, жауапкер талап оюдыфактілі жне ыты негізділігіне атысты арсылы білдіре алады. Бл арсылытар материалды ы нормаларына сілтеме жасау жолымен беріледі жне талап ою талаптарын анааттандырусыз алдыру масатын кздейді.

 

¹⁰²Осы бапты екінші сйлеміні нормативтік редакциясы: «Алименттерді ндіріп алу туралы, мертігуден немесе денсаулыты зге де заымдануынан келтірілген зиянды теу туралы ісетрден баса, айрыша крделі істер бойынша ерекше жадайларда, сондай-а асыраушысынан айрылуына байланысты жне ебек атынастарынан туындайтын талаптар бойынша бл мерзім судьяны длелді йарымы бойынша бір айа дейін зартылуы ммкін». Назар аударыыз: аза тіліндегі мтін тсініксіз жне орыс тіліндегі мтін осы сйлемні аза тіліндегі маынасына сйкес келмейді. Тжірибеде судьялар орыс тіліндегі редакцияны олданады.