Дріс № 14. Отбасы трбиесіні негіздері

Жоспар:

1. Отбасы - трбие факторы

2. Отбасы трбиесіні ыты негіздері

Отбасы трбиесi – кзделген нтижеге жету масатында ата-аналармен жаня мшелерiнi тарапынан жасалатын ыпал процестерiнi жалпы атамасы. леуметтiк, отбасы жне мектеп трбиесi ажырамас бiрлiкте орындалатын iстерi ауымын райды. Отбасылы трбиенi мектеп трбиесiмен тоысан тсындаы проблемалар жалпы педагогикада арастырылады да, ол сол мселенi леуметтiк жадайлары леуметтiк педагогиканы лесiнде. Отбасыны жетекшiлiк маызы онда трбиеленiп жатан адамны тн дене жне рухани дамуына сер етушi ыпалдар мнi мен маынасыны тередiгiне туелдi келедi. Бала шiн отбасы бiр жаынан – тiршiлiк оршауы болса, екiншi тараптан трбиелiк орта. Баланы алашы мiрi жадайндаы отбасы ыпалы баса жадайлармен кейiнгi жас кезедерiндiе болатын ыпалдардан басымдау келедi. Зерттеу деректерiне сйенсек, отбасы – бл мектеп те, апарат кзi де, оамды йымдар да, ебек жымы да, дос – жарандар да, отбасы – бл деп пен нер кiлтi де. Осыдан, педагогтар наты да дл тжырыма келiп отыр: тланы алыптасу нтижелiлiгi е алдымен отбасына туелдi. Нерлым отбасы жасы болып, оны трбиелiк ыпалы намды келсе, тланы тн-дене, рухани- адамгерщiлiк, ебектiк трбиесiнi нiмi де жоары. Аса бiр кездейсоты болмаса, р уаыт тланы кемелденуi келесi задылыа туелдi: жаня андай болса, онда сiп, ер жеткен адам да сондай. Жеке адамны алыптасу процесi мен оны нтижесiне болар отбасы трбиесiнi кшi мен уатын мойындайтын болса, ендеше мемлекет пен оам да трбиелiк шараларын дрыс жолмен йымдастыруда е алдымен отбасыа лкен назар аудараны жн. Бл ркениеттi елдер станан блжымас ереже.

Неке мен отбасыа деген кзарас, халыты жне лтты рдiстердi естен шыару инабаттылы принциптерiнен тайу, шектен тыс арсызды пен маскнемдiк, iштей тртiптi болмауы мен жынысты салыртты, ерлi-зайыптылар арасында жоары беле ажырасулар – брi де отбасындаы бала трбиесiне болатын терiс ыпалдар кзi.

Отбасы – тла алыптастырушы бесiк. Осыдан, «Азамат алыптастырамын десе, бесiгiдi тзе» - деп лы ґлама М. уезов бекер айтпаан. Отбасында адамаралы атынастар негiзi аланады, бкiл мiрге жетер ебектiк жне леуметтiк баыт- бадар тзiледi. Отбасыда з ретiмен арапайым да жеiл шешiлiп жатан кптеген проблемалар, есейген ересек шата бiтiскен шырала кйге тсiп жататыны баршаа аян.

Жоары да гiме арауы болан тжырымдарды жинатаумен келесiдей орытындылар жасауа болады:

- отбасы ыпалы баса трбиелiк серлердi брiнен де кштiрек. Жас лаюымен ол сер бседеуi ммкiн де, бiра ешашан з маызын жоймайды;

- Отбасы тланы леуметтенуiн амтамасыз етедi, оны тндiк, моральды жне ебектiк трбиесiне болан ммкiндiктердi мейлiнше шоырландырып, iске осады.

оамны азамат мшесi отбасыдан бастау алады, оам келбетi отбасыдан крiнедi:

Отбасыны аса маызды леуметтiк ызметтерi – азамат трбиелеу, патриот алыптастыру, болаша жаня иегерiн кемелдендiру жне мемлекет задарын мойындап, ытарын сауатты пайдалана бiлетiн оам мшесiн жетiлдiру.

Отбасы - бала алаш мірге келіп, е алашы сзін айтатын, тй-тй аяын басатын ортасы. Отбасындаы трбие баланы дамып алыптасуындаы маызды фактор. «яда не крсе, шанда соны аласы» деген халы маалында айтыландай, баланы болашата андай адам болатыны отбасындаы арым-атынаса, ата-ананы берген трбиесіне тікелей байланысты. Егер отбасындаы жадай біралыпты, ата-анасы бір-бірін сыйлап, аылдасып рекет етсе, бала да ерте зіні отбасын солай рады. Алайда кейбір отбасында теріс ылытар да крініп алады. Бл балаа кері серін тигізеді.

Отбасы трбиесі адам міріне ажетті негізгі ызметтерді атарады:

1. Репродуктивтік - баланы туылуы.

2. Трбиелілік - отбасыны рбір мшесіні жеке тла болып алыптасуына трбиелік жадай жасау.

3. Трмысты-экономикалы - жалпы трмысты, бюджетті басару.

4. Коммуникативтік - отбасылы атынасты, баса адамдармен атынасты йымдастыру.

5. Рекреативтік - іс-ректті йымдастыру.

Обасы трбиесіні, ата-ананы леуметтік-жауапкершілік ызмет рекеті ретінде басты ыты негізі бар. 1989 жылды 20 арашасында Б Бас Ассамблеясы абылдаан "Бала ыы туралы конвенция" маызды негізгі жат болып табылады. Конвенцияда: "балаа, дене жаынан жне аыл ойы жетілмегендігінен, арнайы орау мен аморлы, соны ішінде, туылана дейінгі жне туыланнан кейінгі тиісті ыты орау ажет", - деп жазылан.

Баланы мір сру, тіршілік ету жне салауатты даму ыын жариялай отырып, Конвенция баланы жеке тлалы дамуында зіні дербестігін, даралыын сатау ыына ерекше кіл бледі. Сондай-а баланы ата-анаа деген ыы да ескеріледі. Ата-ана "баланы масат-мддесі шін ажеттін" орындамаан жадайда з ытарынан айрылады.

Р Конституциясыны 27 тарауында былай делінген:

1. Неке мен жаня, аналы, келік, жне балалы мемлекет аморлыыны аясында.

2. Балаларды орау мен трбиелеу - ата-ананы табии ыы мен міндеті.

3. Кмелетке толан жне ебекке жарамды балалар ебекке жарамсыз ата-аналарына аморлы жасауы тиіс.

1998 жылы 17 желтосанда абылданан "Неке жне отбасы туралы" Заны 52 тарауында былай делінген: "Баланы з ата-анасы тарапынан трбиеленуіне, оны тілек-алауларыны орындалуына, жан-жаты дамуына, оны адами адір-асиетіні сыйлануына ыы бар".