Асхабы кхф” деген кімдер?

асиетті ран Крімде «Кхф» сресі бары белгілі. Осы среде айтылатын «Асхабы Кхф» деп аталандар кімдер? Олар несімен ерекшеленген? Оиа желісі алай ріледі?

рандаы жз он трт срені он сегізіншісі «Кхф» деп аталатыны млім. «Асхабы Кхф» – бір топ жас жігіттерді атауы. «гірдегі жігіттер» немесе «гірде йытаандар» деген маынаа келетін бл атау з дуірінде патшаны крінен орыпастан иман еткен жастара байланысты айтылады. Бл зі христиан діні ке тараана дейінгі уаытта орын алан оиа. Алланы бйрытарына ана мойынснып, аыретті болатынына, айта тірілуді аиат екеніне бек иланан жас жігіттер оамды ке жайлаан пта табынушылытан саналы трде бас тартады. Бл жігіттерді императора жаын ызметшілер боланы да айтылады. Біра, осы рекеттері шін Рим императоры тарапынан ысыма шырап, аяусыз жазалану аупі тнеді. Осы уаытта бл жастар жасырын трде аладан ашып шыып, жаын мадаы бір гірді паналаанды жн санайды. Бл оиа Рим империясына арасты елде, милади шінші асырды екінші жартысында Тарсус маында орын алан крінеді. Сл ана уаыт брын Рим императорларыны бірі (Диоклетиан (284-305), Домитиянус (271-272), Декиус (249-251) – айсысы екендігінде талас бар) оларды шаырып, жаа сенімдерінен бас тартуа кштейді. Алайда, ммін жастар пттара табынбай, з сенімдерін ораштап баады. Тіпті, императорды зін пта табынушылытан бас тартуа шаырады. Император олара брыны сенімдеріне айту шін белгілі бір мерзімге уаыт белгілейді. Жас жігіттер болса, бір тауды бетке алып аладан жылыстап кетеді. Деректерге араанда, жолда олара бір малшы да осылады. Малшыны ытмир атты кшігі де жандарына ереді. Брі бірге малшы крсеткен ала маындаы бір гірге барып жасырынады. гірге келген со ол жайып, осы жадайдан тарса екен деп Алладан раым тілеп жалбарынады. Бл далары «Кхф» сресіні оныншы аятында айтылан. Бір деректерде Ардаты елшіміз хазреті Мхаммед те (с..с.) хижрет кезінде Суір гіріне барып жасырынанда, осы даны оып, зіне медет тілеген делінген.

Кейін император оларды срап, іздестіре бастайды. ашып кеткендік-тері аныталанда, оларды гірге жасырынанын біліп, іште жатып лсін деген пиылмен адамдарына гірді аузын жабуды бйырады. Алайда, дайды діретімен жас жігіттер анша жатса да лмейді. ранда оларды анша уаыт гірде боландыы жайында мынандай наты млімет кездеседі: «Олар гірде тоыз жыл артыымен ш жз жыл жатты» («Кхф» сресі, 25-аят). Жалпы есепте ш жз тоыз жыл алы йыа кеткен бл жігіттер Алланы алауы рі мжизасымен есендікте болан. Мулана Жалаладдин Руми бл туралы «Надандарды арасын-да жріп, соларды азабын тартанша йытаан лдеайда арты. Алла таала асхабы кхфты пасытардан бліп кетіп, жректерін апылдытан сатаан», – деп пікір білдірген.

Осы айтылан 309 жыл мерзім ткенде, бір кні олар екінті уаытында оянады. здеріні сонша жыл алы йыда жатандарын білмеді. Бір йытап трандай ана сезінді. Бл уаыттарда арада талай оиалар болып, ел оларды лдеашан мытып кеткен еді.

йыдан оянып, арындары ашанын байаан олар араларындаы бір жігітке аша статып, алаа барып жейтін нрсе сатып келуге жмсайды. Ямлиха атты бл жігіт алаа жаындаан сайын кп згерістерді кріп таалады. Жолдар да тым згеріп кетіпті. з кезеінде христиандара кп ысым жасаан Декиус (Дакиянос) патшаны дуіріні ткеніне кп болан еді. Ямлиха алаа келіп, нан сатып алма боланда, нан пісіруші оны киімі мен берген кне ашасына арап, оны азына тауып алан екен деп ойлайды. Сол себепті оны тиісті кісілерге айтады.

ш асыр брыны ашамен базара келген кісіні кргендер оны императорды алдына апарады. Ол кезені билеушісі Теодаиус боландыы айтылады. Ямлиха з білгенінше здері тап болан оиаларды баяндап береді. Алайда бл кезе пта табынушылы жойылып, христианды сенім ке ріс жайан бейбіт заман еді. Бара лгеннен кейін тірілуге бек сенетін. Ямлиханы сзіне таалан ала халы ол жігітке еріп, гірді круге келеді. Алайда гірге баран кезде ондаы жігіттер мен кшікті кре алмайды. Ямлиха да олармен бірге сол мезет шты-кйлі кзден айып болан-ды. Билеуші гір аузында бір ибадатхана салдырып, сол орынды асиетті деп жариялайды. Осы оиадан кейін халыты аыретке деген сенімі кшейеді. Адамдарды кбі ияметке, лгеннен кейін айта тірілуге ны сенеді.

Алайда, бл жігіттерді наты саны анша боландыында талас бар. Деректерде ол жігіттерді есімдері былай болып келеді: Ямлиха, Мекселина, Меслина, Мернуш, Дебернуш, Сазенуш, Кефетатайюш. Оиа Тарсус аласы маында орын алан делінсе де, наты орны турасында талас жо емес.

алымдар мселе бл оианы наты айда орын аландыын білуде емес, ранда айтылан бл оиадан саба алу, аыретке деген сенімді кшейтуде деп кеес береді. «Кхф» сресіні артышылыы ретінде хадистегі мына мліметті келтіруге болады: «Кімде-кім жма кні осы срені оыса, келесі жмаа дейінгі кішігірім кнлары кешіріледі» (Суюти, л-Жамиус-саир, I, 98).

нділерді асиетті санайтын кітаптарыны бірі – Махабхаратада да ытмир атты кшікті ерткен жеті кісіні патшаны дние байлыын трк етіп, гірді паналап риязат жасаан оиасы кездеседі. Христиандыта да бл оиа «йытаан жеті кісі» деген атпен шырасады. Аталмыш мліметті ранда да айтылуы сондай ерекше оианы наты орын аландыына шб алдырмайды.

Таы бір кіл блетін тс, Асхабы Кхфа ерген кшікті де жасылытан р алмауы. Ізгі кісілерді жанына еріп, астарынан айырылмай, адалдыпен гірді аузын кзетуі себепті оны да жмаа баратындыы айтылан. «Лтты (.с.) йелі пасытара еріп, солармен бірге рдыма кетті. Ал асхабы кхфты ытмиры болса, жасылара еріп, соларды кзеткені шін игілікке кенелді», – деп шейх Сади ескерткендей, бл жадай кейінгілерге рашан ізгі, тауа кісілермен бірге жру керектігін тыруда.

Асхабы Кхфтан тйетін таы бір ибрат – діретке шк келтірмеумен атар иман еткеннен кейін сол жолда табандылы таныта білу. «Аа дай жа» демекші, аиатты тбі жеері аны.

дайберді БААШАР,

Дінтанушы