Географиялы карталарды жазу

Карталарда олданылатын ріптер тек ана картада р трлі географиялы денелерді шартты белгілермен рнектеу, оны тануа иынды келтіретіні сзсіз.

Сондытан, карталарда осымша ажетті жазулар беріледі. Картадаы барлы жазулар географиялы денелерді наты атауына байланысты блінеді, яни тсіндірме жне санды белгілер болып. Наты атауа мхит, теіз, кл, зен, ары, рлы, арал, тау жоталары, елді мекен жне басалары жатады. Тсіндірме жне санды белгілер, егер картадаы шартты белгілер денені толы сипатын бере алмаса ана олданылады. ысаша айтанда, тсіндірме жазуды з кезегінде номенклатуралы атауларды тізімі деуге болады. Аталан жазулар географиялы денелерді трін тсіндіреді. Біра оны атын аталмайды. Мысалы, шаруа ожалыыны аты т.с.с

Тсіндірме жазудаы ысартылан сздер, трлі млімет береді. Мысалы, а ауылшаруашылы ксіпорны «КФ» -с фермасы, «СФ» -сиыр фермасы т.с.с.

Зауыт, фабрикаларды шартты белгілері ндірісті саласын да крсете алады. Мысалы, шартты белгілермен берілген фабриканы жанына «ааш» деп жазылса, оны ааш дейтін ндіріс орны боланы. Сондай-а «маш»-машина ндірісі т.с.с

Картада крсетілген денені санды дрежесі бойынша орналастырылады. Мысалы, ауылды елді мекендер атауы, сол жердегі йді рет нмірімен крсетіледі.

Жер бедерін клдене сызыпен кескіндегенде, сызытарды арасына, белгілі бір санны мні жазылады. Шартты белгімен атар, мысалы кпірді (ірі масштабтаы) зындыы крсетілген, анша жк ктере алатынын нсайтын саны крсетіледі.

Жазуды длдік дрежесі картаны масштабына байланысты. Оны масштабы ірі болан сайын, оан географиялы денелер молыра сияды. Сондай-а, оларды анытамасы лкен ріппен жазылады.

Кіші масштаба ауысан сайын, шрифтері клемі азаяды да, анытамалы жазулар да ысырып отырады.

Картадаы анытама беретін жазулар масштабты клеміне байланысты болады. Сондай-а, оны мазмнына да, ай саласына арналанына да туелді. Оны сыртында, картографиялы кескіндемені клемінен аншалыты жазуа орын аланын байланысты болады.

Атап айтанда, картаны тез игеріп, жылдам оу шін, ондаы жазуды карта клемін 10-15% аспааны жн.

Елді мекендерді атаулары, тртіп бойынша, осы жерді о жаына немесе картографиялы торды параллельіні бойымен немесе картаны солтстік жне отстік шегіне параллель орналастырады. Жазулар шартты белгілейді.

Сонымен атар, оны яни жазуларды кескіндермен иылысуына жол берілмейді. Бл жол, жазуды ажеттігіне кдік туызбауы керек. Ірі су оймаларыны, ірі аралдарыны, мйістері мен таусілемдерді атауы жазбалары оларды пішініне сйкес зынды бойымен жазылады. са су оймаларыны жне аралдарды атауы пішінен (контурные) тыс, параллель бойымен немесе клдене сызыа параллель беріледі.

зендер атауы ммкіндікке орай, аыса параллель крсетеді, Тау шыдары картаны солтстік жне отстік шегіне параллель осы денелеріні орналасан жерінен оа арай орналасады.Жазулар алай орналастыру туралы нсау, карта жасау кезінде пайдаланатын ережеде крсетіледі.

Жазулар дрыс орналастырмаса, ол картаны кгірттендіріп, пайдалану сапасын тмендетеді. Кптеген карталарда жазу ара сиямен жазылады. Сондай-а, трлі-тсті бояу да олданады.

Картаны е басына оны атауы жазылады. Ал тмен жаына, денені жазытаы кескіні орналастырылады. Ол картада растырушыны жне редакторды аты-жнінен трады. Сондай-а, шыарманы атауы, яни картаны шыарушыны анша беттен тратыны, таралым саны, баасы жне баса анытамалар орын тебеді.

Картаны жарыа шыарар алдында картографиялы шрифтарды тадау, оны длдігі, мазмнына лкен сер етеді.

Географиялы денелерді анытама жазулары, картаны жалпы крінісінен айрыша крініп траны жн.

Сонымен атар, географиялы денелеріні клемі жне мніне ндесіп, картаны жалпы мазмнымен сйкестік тапаны дрыс. Бл жерде шрифті суреті, ріпті лкенді-кішілі клмі лкен маыза ие.

Шрифтерді суреті географиялы денелерді брінде біркелкі болмайды.

Карталарда, 5-10 жне одан да кп р трлі шрифтарды суретін кездестіруге болады. Шрифтерге ойылатын талап, ріпті анытыы, арапайымдылыы, ттастыы тстерді бір-бірінен айын крінуі географиялы денелерді жазуыны баса жазбалардан наты крінуі.

Жазудаы ріпті клемі географиялы денелерді клемімен мніне байланысты болады. Елді мекендерді атауыны жазуындаы ріпті клемі, сол елді мекенні млшерінен кімшілік атауымен, трындарды санымен байланыстырылады. Шрифті жне суреттерді клеміне зенні оны атынасна аншалыты олайлылыымен лшенеді.

Сонымен, картадаы жазулар географиялы денелерді жеке атауларын белгілеп ана оймай шартты белгілерді де міндетін атарады.