Оытуды діснамалы жне психологиялы негіздері

Оытуды психологиялы негіздері. Оыту мен дамуды зара арым-атынасы барлы уаытта педагогиканы зекті мселесі болып отыр. Я.А.Коменскийді ебегінен бастап, оытуды ылыми неізін іздестіру бастатан, соны негізінде рбір оушыны жеке ммкіндіктері мен оларды жасыны даму процесіндегі згерістерін ескере отырып дамыта оытуды ылыми негізін іздестіру басталан.

 

Бл мселеге орыс педагогикасыны негізін салушы К.Д.Ушинский де назар аударан. Ол зіні «Адам трбие пні» атты ебегіде, баланы трлі жас ерекшелігі кезеіндегі негізгі психологиялы даму ерекшеліктерін айта отырып, баланы оытуды е кшті факторы оыту мен трбиелеу деп жазды.

Оыту мен трбиелеуді араатынасы жніндегі мселе одан бергі уаытта да, зектілігін жойан жо. Оны психология ылымыны крнекті кілдеріні бірі Л.С.Выготский де зерттей отырып, оыту мен дамуды араатынасы мселесін шешуді зіндік тсілдерін сынды:

— оыту мен даму бір-біріне туелсіз екі трлі процесс;

— оыту кемелденуге негізделеді, оыту мен даму процесінде пайда болатын ммкіндіктерді пайдаланады;

— оыту мен даму екі трлі салыстырмалы процесс;

— оыту дамудан кейін жріп отыруы ммкін, сонымен атар дамуды ала жылжыта отырып, оны алдында болуы да ммкін.

Баланы оыту мен дамытуды араатынасы мселесні шешімін трлі зерттеушілер ртрлі тсілдермен іздестіреді:

— Д.Б.Эльконин мен В.ВДавыдов оытуды мазмныны згерісін іздестіру керек деи есептеді;

Н.А.Менчинская, Д.И.Богрявленская, Е.А.Кабанова-Миллер білімді, іскерлікті жне дадыны мегеру тиімділігі аыл-ой іс-рекеттіріні тсілдерін жетілдіруді кмегімен арттыруа болады деп длелдеді;

— Б.Г.Ананьев, А.А.Люблинская оытуды трлі дістеріні арту жадайын зерттеуге мн береді;

— Л.В.Занков оытуды дамытушылы дістеріне е бірінші, оыту процесіні зін жетілдіру арылы ол жеткізуге болады деп тжырымдайды;

— П.Я.Гальперин, Н.Ф.Талызина баланы ой-орісіні дамуына аыл-ой рекеттеріні кезеді алыптастыруды серін зерттеді;

— Т.В.Кудрявцев, А.М.Матюшкин оытуды дамытушылы сері педагогикалы рекетттер мазмнында проблемалы оытуды ролін арттыранда ана артатынын длелдейді.

Психологиялы жне педагогикалы теорияларды ортындылау негізінде, осы ымдарды райсысы жніндегі тсінік натылана тсті. Жалпы олданыса тмендегі ымдар енгізідді: — даму — бл организмні жйке жйесіні, психикасыны, тланы санды жне сапалы згерісіні кріпісі;

— оыту — оамды-тарихи тжірибені масатты жеткізу, білімді, іскерлікті жне дадыны мегеруді йымдастыру процесі

— Оыту мен трбие беру мазмны бойынша тере лтгы, кпырлы дстрі, лтты психологияны сипаттайды.

Трбиеленетін де, оытылатын да адам абстрактілі емес. Ол барлы уаытта детте лтты сана мен зіндік санасыны, лтты танымыны, сезіміні жне еркіні ерекшелігін адамдарды баса бір адамдармен зара атынстары мен арым-атынастарындаы лтты келбетіні идеялы ерекшеліктері тн болатын андай да бір лтты кілі.

лтты психологиялы ерекшеліктер оыту мен трбиені мазмнын тікелей байланыстырады, сондытан олар белгілі-бір станымдара негізделе отырып іске асырылады.

Біріншіден, педагогикалы серді этноспецификалы детерменизм станымы.

Екіншіден лтты сана жне лтты зіндік педагогакалы іс-рекеттерді бірлігі станымы.

шіншіден, лтты идеалмен сйкестігі наты мір мен ебекті жадайындаы педагогикалы серді станымдарын ескерусіз алдыруа болмайды.

Тртшшіден, лтты бейімделген ммкіндіктерді педагогикалы серде дамыту станымы.

Оыту процесі дидактикалы жйелер деп аталатын нсихологиялы тжырымдамалара негізделеді. Дидактикалы жйе оытуды масатына жетуге ызмет ететін, бірттас рылымды жасайтын элементер жиынтыын райды. Жйені сипаттамасы масатты, білім мазмныны, дидактикалы процестерді, оытуды дістері, ралдары, формаларыны жне оны станымдарыны сипаттамаларын сйкес. Дидактикалы тжырымдамалар-дан шеуін бліп алу ажет: дстрлі, педоцентристикалы жне дидактиканы азіргі жйесі.

Оытуды дстрлі жйесіндегі басты родді білім беру, малімні іс-рекеті атарады. Оны Я.А.Коменский, И.Цесталоцци, И.Гербарт секілді педагогтарды тжырымдамасы жне немісті классикалы гимназиясыны дидактикасы райды.