Электомагниттік индукция. Фарадей заы.

Электр тогы зіні айналасында магнит рісін тудырады. Осыан кері былысты, яни магнит рісіні кмегімен токты оздыруды, ашу шін жасалан сансыз кп рекеттер 1831 ж. табысты аяталды. Бл маызды мселені шешкен аылшын физигі М. Фарадей электромагниттік индукция былысынашты. Оны маынасын былай тжырымдауа болады: тйы ткізгіш контурмен шектелген бет арылы тетін магнит аыны згергенде сол контурда индукциялыдеп аталатын электр тогы пайда болады. Индукциялы токты пайда болуы тізбекте электромагниттік индукцияны электр озаушы кшібар екендігін крсетеді. Индукциялы ток кшіні мні, демек,


индукцияны i


э..к.- мні де тек магнит аы-ныны згеру жылдамдыымен


ана аныталады, яни


 

Ii ~ i ~ dt .


Фарадейді электромагниттік индукция заы: тйы ткізгіш контурмен шектелген бет арылы тетін магнит аыныны згеру себебі андай да болмасын, контурдаы пайда болатын э..к. мына рнекті кмегімен аныталады

= -

i dt .

Бл рнектегі минус табасы энергияны саталу заына негізделетін Ленц ережесіні салдары болып табылады.

Ленц ережесі: контурдаы индукциялы токты баыты рдайым оны тудыратын магнит рісі осы индукциялы токты оздыран магнит аыныны згерісіне арсы тратындай жадайда болады.

Траты магнит рісінде озалатын ткізгіштегі индукцияны э..к.- оздырылуына ткізгішті озалысы кезінде пайда болатын Лоренц кші жауапты. Біра, ол кшті сері арылы айнымалы магнит рісінде орналасан озалмайтын контурдаы индукцияны э..к.- пайда болуын тсіндіру ммкін емес, себебі Лоренц кші тынышты кйдегі зарядтара сер етпейді. озалмайтын ткізгіштегі индукцияны э..к.-н тсіндіру шін Максвелл кез- келген айнымалы магнит рісі оршаан кеістікте йынды электр рісін тудырадыдеген болжам жасады. Айтылан сол йынды электр рісі ткізгіштегі индукциялы токты пайда болуына себепті, ал оны кернеулік векторыны кез-келген тйы контур бойындаы нлге те емес циркуляциясы электромагниттік индукцияны э..к.-і болып табылады:

r r


i =


òEвdl

L


=-

dt


Электромагниттік индукция былысын механикалы энергияны электр тогыны энергиясына трлендіру шін пайдаланады. Осы масатпен


айнымалы ток генераторларыолданылады. Егер біртекті магнит рісінде рамка брышты жылдамдыпен біралыпты айналатын болса, онда рамкамен шектелген S бет арылы тетін магнит аыны мына за бойынша згереді

Ф =BS cos =BS cost .

Айналу кезінде рамкада гармониялы за бойынша згеретін индукцияны айнымалы э..к.-і пайда болады:


= -

i dt


= BS sint = m


sint ,


мндаы


m = BS


- э..к.-і тербелісіні амплитудасы.