Педагогикалы-психологиялы диагностика ымдарыны байланысын сызба арылы тсіндірііз.
Трбие – трбиеленушілер бойында кзарастар мен сенімдер, ндылытар мен леуметтік асиеттерді алыптастыру масатындаы трбиеші мен трбиеленушілерді зара рекеттесулеріні процесі. Оыту – оушылар бойында білім, іскерлік, дадыны, ойлау тсілдерін алыптастыруа баытталан малім мен оушыларды зара рекеттесулеріні процес. Білім беру – білім, іскерлік, дадыны игеру процесі мен нтижесі. Дамыту – адам азасындаы сапалы жне санды лшемдерді згеру процесі. алыптастыру – р трлі факторларды серінен индивидті тла болып алыптасу процесі. Даму – жеке адамдарды ішкі жне сырты леуметтік жне табии факторларды серінен алыптасу процесі . Педагогикалы идеялар - ойлар ылыми теорияны негізі болып табылады. Идея – бл ой, зат не былыс туралы жалпы ым, ол тсінік жне анытау жйесінде крінеді. Педагогикалы теория (грек. - «баылау, зерттеу») – педагогикалы тжірибені, практиканы, трбиені, оытуды, білімні логикалы жиыны; педагогикалы ойлар жйесі; задылыты ылыми тсіндірмесі жне масат, міндет, мазмнны негіздемесі, педагогикалы ызметті іске асыру дістері.леуметтік диагностика – бл кешенді процесс оамдаы зараатынаспен себебін білумен байланысты процесті крсетеді, оны леуметтік-экономикалы, мдени-ыыты, негелі-психологиялы, медико-биологиялы, санитарлы кшін мінездейді. диагностика –бл мектеп жымдарындаы жеке тланы масатын индивидуалды амтамасыз етуі жне оу процесіне дифференциалды ыайластыру жне трбиені тиімді реализациясына негізгі функцияларды олданады. Педагогикалы ралдарды олдана отырып, педагогтар педагогикалы процестерде жеке баланы таныту.леуметтік педагогикалы диагностика –арнайы танымды процеске йымдастырылан жеке адама сер ететін апараттар жинаы. Арт-терапия сзін азашаа тікелей аударанда “нермен емдеу” деген маынаны білдіреді. Оны ылыма, жалпы олданыса е алаш енгізген Адриан Хилл болды. Осы психотерапияны трі, яни арт-терапияны мн жайын ашу жне оны аза тіліндегі ортада бейімдеуді іске асыру Теориялы – мселені ою, масатын анытау, зерттеу пні мен обьектісі, оны міндеттері мен гипотезасы.дістемелік – алынан нтижелерді ндеу дістері, зерттеу дістеме- сін жасау. Эксперимент – тапсырмалар сериясын, жаттыулар кешенін жне т.б. ткізу. Аналитикалы – алынан мліметтерді санды жне сапалы анализі, оларды интерпретациясы, тжірибиелік сыныстар мен орытындылары.
31.Диагностикалы ызмет крсету жолдарын сызба арылы тсіндірііз
Оушыларды білім мен психологиялы згерістерін жйелі трде баылап отыру педагогтарды диагностикалы ызметіне байланысты болады. осыан байланысты диагностиалы апараттарды жинауды екі топа жіктесе болады: сйкес ралдарды кмегімен (сынып жмыстары, тесттер, сауалнамалар жне т.б.) немесе оларды кмегінісіз (мысалы арапайым баылау арылы). Диагностикалы ызмет келесідей аспектілерге блінеді: а) салыстыру, б) талдау, в) болжау, г) интерпретация д) р трлі диагностикалы дістерді атысушылара серін баылау. Салыстыру дісі – танымны мбебап логикалы тсілі. Ол арылы белгілі бір сиаптты белгі бойынша зерттелетін нысанды, былыстарды салыстыру жолымен оларды тедігі немесе айырмашылыы аныталады. Заттат таныстыру арылы танылады. Жаа беймлім нрсені тану шін оны ескі, млім нрсемен салыстыру керек. Ол себеп пен салдарды айындайды. Талдау(анализ) – алынан млемттерді жеке блек блшектеріне тн згеше сипат белгілерді арнайы зерттеп, танып, білу. Интерпретация латын тілінен аударанда тсіндіру, талылау деген маынаны білдіреді.
32. «Білім жйесіндегі тест трлері», «Тестерді мазмны» таырыптарына теориялы талдау жасаыз.
Білім жйесіндегі тест туралы айтпас брын, е бірінші, тест туралы айта кетсек. Тест (аылшын тілінен аударанда тексеру) тланы белгілі бір психологиялы рамыны даму дегейін, білімін анытауа кмектесетін тапсырмалар жйесі. Тест жеке тланы даралы психологиялы асиеттерін, сондай а білімін, білігі мен машыын салыстырмалы шамалармен лшеуге арналан. Тест термині е алаш рет 1890 жылы Англияда енгізілді. Тесттер 1905 жылы балалар психологиясын анытау ке тарады. Оларды ртрлі баыттарына байланысты топтастыруа болады: олданылу масаты байланысты; Жргізілу жолдарына байланысты (жеке жне топты);Мазмнына, арнайы абілеттері байланысты; Вербальды жне вербальды емес;Аанализдік жне синтездік;Затты ( белгілі бір заттар арылы (мысалы: блшектерден фигуралар рау);Аппаратуралы (арнайы техникалы ралдар арылы);Тапсырмаларыны біртектілік дрежесі бойынша;Психикалы асиеттерді амтуы бойынша жне т.б. Психологиялы тестер жргізу зіндік таным, зіндік даму, мінез-лыты коррекциялау (тзету) ралы ретінде олданылады.Педагогикалы тестілеу білім мен білікті, машыты баалауда олданылады.Тест дісіні артышылыы:- тексеруді, баылауды объективтілігі тест арылы баалау наты рі (дифференциалды) сараланан, даралы сипатта;- дстрлік тексеру дістерінен тиімдірек.;
- оны мні адам абілеттеріні айындау,лшеу ралы болуында.Тестерді типтері :- алыптылы - бадарлы (нормативно-ориентированные).- лшемдік - бадарлы (критериально - ориентированные)Тестілеу процесін ш кезеге блуге болады:- тестіні тадау ( тестілеуді масатымен жне тестіні дрыстыы мен сенімділік дрежесі аныталады);- оны ткізу (тестіге берілген нсаумен аныталады);- нтижелерді пайымдау (тестілеуді пніне атысты теория жйесімен аныталады). Тест формалары: Ауызша жне жазбаша тестер. Сонымен бірге, бланкілі, затты, апаратты, компьюерлік тестер
33. Диагностикалы ызмет крсету баытында бір кндік жмыс жоспарын рыыз.
Диагностикалы ызмет крсету баытында бір кндік жмыс жоспарын рыыз.
Оушылар, малімдер жне мектеп кімшілігіні сранысы бойынша диагностика жне жоспарлы диагностика трінде жзеге асырылады, жекеше жне топты кеесті ажетті дайынды кезедері, психологиялы-педагогикалы консилиум, пед. кеес ретінде аралады.
• Малімні маманды мінез-лыны психологиялы диагностикасы не оларды здеріне тиісті ксіби ызметіні стратегиясыны жмысы шеберінде, не кімшілік жаынанан немесе малімні зіні сранысы бойынша психологпен жзеге асырылады.
1 сынып
4 сынып
5 сынып
7 сынып
8 сынып
9 сынып
10 сынып
11 сынып
|
34. Мінез акцентуациясы сратамасыны олданылу жолдарын сыныыз.
Мінезді акцентуациялануы - адамны рекеті мен істеріде крініс беретін мінез ерекшеліктеріне араанда жиі басымдылы танытатын, кшті дамыан мінез ерекшеліктері. Мінезді акцентуацияланан типтері — ртрлі жадайлардаы адамны ылыын анытайтын, мінездерді баса асиеттеріне араанда жетекші орын алатын жне басаларды жрдемімен ерекше дамитын мінезді типтік иылысан крсеткіші. Мінез акцентуациясы — психопатиялармен шектесіп, норманы шеткі варианттарын крсететін белгілі бір мінез бітістері мен оларды йлесімдеріні ерекше крінісін білдіретін, К. Леонгардпен ым. Акцентуация (Мінезді араыз) баса асиеттерінен андай да бір асиетті немесе белгіні блініп ерекше дамуы.[ «Шмишекті мінез акцентуациясы сранамасы». Экспериментті барысы: Бл дісті Т. Шмишек 1970 жылыБл сра-жауап мінезді акцентуациясын шыаруа арналан, наты айтанда Нсау. Сіздерге сізді мінезіізге тиісті сратар сынылады. Егер «Шмишекті мінез акцентуациясы сранамасы» бойынша анытау экспериментінде «Шмишекті мінез акцентуациялы сранамасы» дістемесі бойынша зерттеу нтижесі Мінез акцентуациясы Эксперименттік топ Баылау тобы 1 Гипертимді 2 Экзальтивті 3 Демонстративті 4 Циклотимді 5 Педантты 6 Эмоциялы 7 Дистимді 8 озыш 9 рейленгіш 10 Трасыз «Шмишекті мінез акцентуациялы сранамасы» бойынша алынан нтижелерді делуіЭксперимент тобында дистимдік Эксперимент тобында педантты тип Баылау тобында циклотимді типтен Мінез деген - адамны іс-рекетінде жне мінез-лында траты крініс беретін жеке ерекшеліктеріні жиынтыы. Мінез адамны барлы тіршілігіне серін тигізіп тратын асиет боландытан типологиялы зерттеулерді мінез сипатынан бастаан.Адама мінездеме бергенде оны не істегенін ана айтып оймай жмысыны сапасын, баса адамдармен арым-атынасын ерекше крсетеді. (алай орындааны лкен роль атарады). Біреулер жалау, я, біра сиысымды, кпшілікті сыйлайды, ізеттілік крсетеді. Ал біреулер іскер, атал, тілектестік білдіреді, біра жмысты сапалы орындауды талап етеді. шіншілер аз нрсені шала істеп оны жрта тгел мліметтеп шыады, басаларды табысын кре алмайды, ашуша, ызаор, сыйымсыз болады.Баса адама ескерту бергенде басшыларды кейбіреулері жылатып айтады, ал біреулері кеес беріп, тез йренуге жрдемін тигізеді. Адамны жекелік асиеттеріні барлыына мінез лкен серін тигізіп, оны жалпы адамгершілігін, іскерлігін, арым-атынаса икемділігін, сыйысымдылыын анытап отырады. Мінез адамны барлы психикалы асиеттерімен тыыз байланысты, сондытан оны ерекшеліктерін кптеген жекелік асиеттерді крінісі бойынша сипаттауа болады.Егер адамды танитын, білетін болсаыз ол мірді р трлі жадайында андай мінез крсететінін болжамдап айтуа болады. Мінез-лыты басаруа, оны басалара ыайлы, сыйысымды етіп, дрыс жол крсетіп отыруа болады. Сондытан мінез трбиеленетін асиеттерге жатады. Адамдарды мінез-лы тарихи-леуметтік жадайа байланысты крініс береді. Мысалы: зіні намысын, отбасыны намысын орау шін дуэльге шаырып, намысына тиген адама астанды, атыгездік крсетіп, оны атып тастаан. Вендетто - ана-ан, жана-жан деген кек алу дстрі т.с.с. алыптасан дет-рып кеінен орын алады. азіргі кезде цивилизацияны дамуымен байланысты е лкен ндылы адам мірі болып саналады. Сондытан адам міріне ауіп туызу немесе лтіру е лкен ылмыс болып есептеледі. Сондытан рескіл мінез крсеткендерге дл сондай дрекілік крсетіп, балааттап немесе баса трлі астандытар крсету кеінен орын алады. Оны барлыы мінезді теріс крсеткіштері, сыйысымсызды, арамзалы деп бааланады.Адамны мінезіні алыптасуына отбасы, оршаан ортадаы жетекші салт-дстр мен дет-рып, зіні арым-атынас жасайтын кіші тобы, сынып оушылары, группадаы студенттер, жолдастар мен достар, оыан кітап, крген кино кейіпкерлері лкен серін тигізеді. йткені адам басалара арап, оларды тжірибесін мегеріп адам болады.Мінез детеминиз станымына сай барлы психикалы асиеттермен таыз байланысты. Мінезге темпераментті тигізетін сері те лкен. Холерикті жеілтектігі мен ызбалыы, сангвиникті сзшедігі, флегматикті байсалдылыы, меланхоликті тйытыы мен стамадылыы мінезге серін тигізіп трады. Мінез бен темпераментті те тыыз байланыстылыы психиканы динамикалы ерекшеліктерімен аныталады. Дегенмен темпераментті згертуге болмайды, ал мінез трбиеленеді. Холерик пен сангвиникке белсенділікті, шыармашылы асиетті алыптастыру оай, ал флегматик ерінбестен оны брін мегеруге шамасы келеді, меланхоликке ашы-жарын болу те иын. Осы ерекшеліктерді ескерсе отыранда трбие нтижелі болады. Мінез - трбие жне зін-зі трбиелеу нтижесі.сихолог з ызметін йымдастыру шін психолог баса адамдарды мінезін біліп, ол адамны неше трлі жадайларда зін ай жаынан крсететінін болжамдауа болады. Сондытан мінез ерекшеліктерін біліп алу негізінде ол адамды трбиелеуге, жекелік ерекшеліктерін ескеруге ммкіндік туады.Мінез зі те крделі психикалы асиет. Ол бірнеше крсеткіштермен сипатталады. Сондытан жеке тлаа мінездеме бергенде оны ерекшеліктерін басалармен салыстыра отырып арама-арсы крсеткіштермен сипаттайды: кепейілді - іші тар; жеілтек - байсалды; адал - арам; сыйысымды - сыйысымсыз; ора - батыл, сезімтал - атыгез т.с.с. Бл жеке крсеткіштер мінезді рамды бліктері, оны крсеткіштері болып табылады. Осы крсеткіштерді ішінде біреу жетекші, доминанта болады. Адамды баалаанда сол доминантасы бойынша мінездеме береді.Мінезді барлы крсеткіштері бір-бірімен туелді байланыста. Сондытан егер адам ора болса ол кп жерде белсенділік крсетіп жруі те иын. ораты сыйсымдылыы, басшылара ерекше ізет крсетіп, иланушылы (йып сенуі), тілалыштыпен кзге тсіп жруі ммкін. Олар те сара, материалды байлыты орау шін басаларды сатып кетуі, сзінен айнып кетуі жиі кездесіп трады.Сондай а, батыл, шешім абылдаыш, адам ора болуы ммкін емес, ол мырзалы крсете алады, басаларды пікірін сыйлайды, біра кейде тік мінездік крсетіп, керек емес жерде туекелшіл болып, з міріне ауіп тудыруы ммкін.Мінезді бір-бірімен туелді байланыстаы крсеткіштеріні ішінде біреуі доминанта болып, барлы баса крсеткіштеріне серін тигізіп трады. Доминантасыны ерекшелігі: мінезді рамды бліктеріні ішінен біреуі жетекші жне барлыына баыт беріп тратын болады, ал аландары осалы болып негізгіні крінісін тередетіп, лпыртып трады.
35. «й-ааш-адам» дістемесіні технологиясымен таныстырыыз.
Жеке адамды зерттеуге арналан "й — Ааш -Адам" дістемесі, авторы Дж.Букт. Бл дістемені ересектерге де, балаларды кез-келген жас кезеінде де олдануа болады.дістеме масаты: Жеке адамды, онъщ ішкі лемін тану шін, баыт-бадарын, мірлік масатын баылау шін олданылады. Зерттеудін барысы: Алдын-ала зерттеу жмысы басталмас брын, сыналушыларды ынта-тілегі баыланады. Натижені нделуі: Сынаты интерпретациясына сйене отырып жргізіледі.Тесті балалау тмендегідей белгілік комплексінде топталды.. ораусызды, мазасызды, зіне сенімсіздік, толымысызды сезімі,шпенділік,атыыс (фрустация), депрессиялыЕгер, осы крсеткіші суретте болмаса, барлы жадайда нл ойылады, ал кейбір белгілер бар болан жадайда олар маыздылы дрежесіне арай бааланады.Егер де, 1 суретте 5 крсеткіші болса, яни 1. Суретте 2 атарлы сызытар,2. Сызытарды зара оспау,3. Салынан фигураны атты майысуы,4. те лкен бас,5. Адам суретге те айын емес.Бл белгілер бала суретінде кезігуі, салып отыран баланы орталы нерв жйесіні органикалы заымдананын білдіреді. Біра, баланы аыл-ойыны дамуыны артта алуын крсетпейді. Бл интелекті дамуында иыдытарды басынан кешіреді. Мндай балалар тез шаршап, аз назар аударады.
«й. Ааш. Адам» тесті
«й. Ааш. Адам» проективті сурет тестінен алынан мліметтерді талдау нтижесі арылы тмендегідей шешім жасауа болады:
1. «й. Ааш. Адам» классикалы проективті дістемесі балаларды зіндік баалау атынасын зерттеу барысында пайдалануа болады. Сондытан, эмоциялы кіл-кйі туралы апараттарды анытайтын жанама діс ретінде олданылады, біра, зіндік атынасты жеткілікті трде маызды сипаттамасын жасауа ммкіндік береді.
2. зіндік баалауды тмен дегейі, оны адекватсыздыы зіне сенімсіздік, орансызды, зіне-зі анааттанбау, мазасыздану жне депрессивтлік симптомдарында крініс береді. Сонымен бірге, бл балалара жауласты, шиеленістік, жалпы аланда, достарымен жне ересектермен арым-атынастаы иындытар тн.
3. зіндік баалауды адекватты дегейі мынадай сипаттамаларда крінеді: з-зіне сенімділік, орананды жне зіндік ндылыты сезіну, сондай-а, арым-атынастаы иынды, шиеленісті жне жауластыты болмауы.
4. зіндік баалауы тмен балалара ашуланшаты, агрессивті мінез-лы, з-зіне сенімсіздік, тата алдында жауап беру орынышы, оу мотивациясыны, мектеп достарыны болмауы немесе формальді арым-атынаста крінетін эмоциялы ызбалы сипатты.
5. Тмен зіндік баалау бесінші сынып балаларда кбірек крсеткішті, сондай-а, жйкелік-психикалы алыпты жоары адекватсыздыын танытты. Бл бізді жеткіншектік кезедегі дадарыс ситуациялара негізделеді деген тжырыма алып келді.
лаалы тран ескі й – кейде адам мнымен зіне деген арым – атынасты крсетеді.
Алыста орналасан й – шеттеліп тасталанны сезімі.
Жаында орналасан й – ашыты, ол жетерлік жне жылылы пен онажайлы сезімдерін білдіреді.
йді жоспары ( стінен араандаы сызбасы ) – (йді орнына) - кіл оюды талап ететін дау – дамай.
ртрлі осымша салынандар (постройки)– агрессивтілік й иесіне арсы баытталан немесе субьект (адам) жасанды жне мдени стандарт деп санайтына арсы
Ставни ( терезе апаы ) жабы – интерперсональды арым – атынаса бейімделуге (тсуге) субьект дайын.
Есіксіз дауала келетін баспалдатар – конфликтілі (дау – дамайлы) жадайды бейнеленуі, шындыты дрыс баалануына зиян келтіреді. арым – атынаса тсуді мойындамауы ( зі оны іштей алап трса да ).
Ааштар.
Кбінесе ртрлі адамдарды бет - лпетін бейнелейді.Егер олар йді «тыып» (жасырып), саландай болса, ке – шешесіне деген туелділікті мтаждыыны кшті болуы.
Бталар (кусты).
Кейде адамдарды бейнелейді. Егер олар йді оршап трса, онда субьект зін оранышты барьерларымен оршап транын алайды.
Бталар кеістікте алай болса солай ретсіз орналасса немесе жолды еш жа шетінде оналаспаан – натылыты шетіндегі болмасын уайыма сілтейді жне саналы тде оны басаруа мтылу.
Жол, жасы пропорциялар, жеіл салынан – индивид басалармен арым – атынаста ыра пен зін - зі басаратынын тауып крсетіп отыр.
те зын жол – ол жетерлікті азаюы, одекватты социализациямен жиі ере жретін ажеттілік.
Бас жаы те жалпа, йге жаындаанда тарылатын жол – жалыз болуды алауды жасыру, сырт жаынан достыпен йлесіп трады.
Кн.
Авторитарлы фигураны белгісі. Жылылы пен кштілікті айнар кзі болып абылданады.
Ауа – райы (андай болып сипатталан).
Субьекті толыымен оршаан ортаа байланысты уайымын крсетеді. Ауа – райы жаман болып салынан сайын, субьект оршаан ортаны шпенділік, кісен салыштыпен теей абылдайды.
Адам.
Басы – интеллект рісі (сфера) (басару). Елестету сферасы.
лкен бас – адамны ойлауы мен имылыны мніні сенімін білместіктен сызып тастау.
Басты кіші болуы - интеллектуалды (неадыкватность) уайымдау.
Басты дрыс бейнелемеу – ялшаты, жасаншаты.
Басы е соында салынады – ызметаралы дау – дамай.
арама – арсы жыныс, басыны лкен болуы – арама– арсы жынысты жалан артышылыы жне оны жоары леуметтік авторитеті.
Мойын – басару (бас) сферасы мен уестік сферасы (дене арасындаы байланысты бейнелейтін мше). Бл оларды келісімділік белгісі.
Бір сызыпен сызылан мойын – оранышты, интеллектуалдылы басаруды ажеттілігі.
Мойынны жуан болуы – денесіндегі импульстарды тсіну жне оларды басаруа мтылу.
зын, жіішке мойын – тежелу, кері тартпалы.
Жуан, ыса мойын - зіні лсіздігі мен алауларына жол беру, басылмаан импульсті крсетілуі.
Иытар, оларды клемі – физикалы кшті белгісі жне билік етуді ажеттілігі.
Шамадан тыс лкен иытар – лкен кшті сезіну немесе кш пен билікті шамадан тыс ам істеушілігіні сезімі.
Кішкентай иытар – ны аздылы пен уыс кеуделікті сезіну.
Тіптен ырланан иытар – саты пен ораныштыты белгісі.
Жайпа иытар – (клбеу) – м, ажу (міт зу), кінлілік сезімі, мірге орайлыты жетіспеуі.
Ке иытар – кшті дене импульстары.
36. Баланы тлалы ерекшеліктерін анытауда белгілі алымдарды ойларына сйене отырып 4-5 мысал келтірііз
Педагогикалы практикада оушыны даму дегейіне байланысты жетістіктерді дер уаытында зерттеп тру ажеттігі кннен-кнге лкен маыза ие болуда. Бл ажеттік тланы алыптасу процесін тиімді басару шін, ондаы жріп жатан згерістерді тередігін, арыны мен ерекшеліктерін білу керектігінен туындаан. К.Д.Ушинский : «Егер педагогика адамды барша тараптан трбиелегісі келсе, онда ол сол адамды е алдымен жан-жаты білуі шарт» -деп з уаытында диагностиканы наты оу трбие процесіндегі маызын баса крсеткен. Оушыны тн-дене дамуын диагностикалау иынды тудырмайды. Бл шін бкіл дниежзінде жалпы жне айрыша сапаларды даму дрежесін лшестіруші ерекше тестер (нсау-крсетпелер) олданылады. Берілген тапсырманы орындауына арай оушыны ажетті дегейге, тн-дене дамуындаы наты лшемдерге сйкестігі аныталады. Алынан деректер жас ммкіндіктермен салыстырылады.
Адам тла ретінде алыптасып, дами келе кемшіліктерді де иеленеді. Бір теорияда о жне теріс асиеттерді йлесімін жан-жаты крсету ммкін емес. Сондытан Эриксон з концепциясында та дамуыны екі шекті желісін бейнелеген: калыпты жне аномалды. Олар таза кйінде мірде кездеспегенімен, адамны тлалы дамуыны барлы аралы варианттарын елестетуге мумкіндік береді.
Джон Локк бойынша адам міріні жадайлары мен трбие жеке тланы алыптасуынын шешуші факторы деп есептелген. Д. Локкті белгілі бір пайымдауы бойынша баланы жаны дниеге келген стінде таза татаа сас (tаЬиІа rаsа) болып келеді жне тек оны мір жадайлары ме трбие ана жеке тланы белгілі бір асиеттеріні пайда болуына себепші болады.