ШТ (ИТК) мен ББ (ОИ) исыын трызу жне олдану

 

Жалпы мнай ндіру азіргі тада бкіл лемде ала ойылан лкен масаттарды бірі. Жалпы мнайды деуді трлі дістері бар олар жйайдау, бір рет буландыру, дефлогметр арылы айдау жне ректификация. Осы р трлі діс арылы алынан мнайды фракциялы рам исытары трызылады. Кп компонентті оспадарды айдаанда, мысалы мнайды кптеген фракциялары, колонканы типі мен оптимальді биіктігін айдауды масатына арай тадайды: егер мнай немесе мнай німдеріні шынайы айнау температурасын (ШТ) анытау шін айдаса, онда колонканын биіктігі жеке фракцияларды алуа араанда кіші болуы ммкін. Айдау исытарын алу шін АРН – 2 типті стандартты аппараттар олданылады.
Мнай німдеріні температуралы асиеттерін сипаттау шін жарылуды тменгі жне жоары шегі, ттану температурасы, здігінен ттану, ттану жне лайлану температурасы сияты крсеткіштер енгізілген.

оспадаы барлы жаныш заттарды булары ауаны белгілі млшерімен бірге от кзі болан кезде жанатын жарылаш оспа тзеді. Жарылуды тменгі шегі жалына жаындатанда ттанатын жанармай буларыны минималді концентрацияа жауап береді, одан жоары ауадаы оттекті жеткіліксіздігінен ттану болмайды.

Жарылу шегі тарылан сайын, жанар май ауіпсіз жне керісінше жарылу шегіне кеейген сайын жарылыш болады. Кптеген кмірсутектерді жарылу шегі онша лкен емес. Кейбір газдарды ана жарылу шегі лкен болады: сутек (4,0-75), ацетилен (20-81) жне кміртек оксиді (12,5-75). Ауыр мнай німдеріні ртке ауіптілігі жарыл жне ттану температурасымен бааланады.

Атмосфералы ысым жадайында айдауды 220-240ºС а дейін жргізеді. Содан кейін, жйені герметизациялап, 1,3 кПа (с.б.б. 10мм) ысым жадайында 320-340ºС а дейін жаластырады. 0,1-0,5 кПа ысым жадайында термиялы ыдырау байаланша дейін айдауды жргізеді (480-500ºС). Алынан фракцияларды айнау температуралары мен шыым (%) мндерін кесте немесе ШТ бойынша аныталан фракциялы рам исыы трінде крсетеді. Шынайы айнау температурасында айнауды бастапы температурасыны е тмен жне аяталу температурасы е жоары екені байалады.
Шынайы айнау температурасы (ШТ) бойынша мнайды фракциялы рамын анытау стандартталан (ГОСТ 11011-85). АРН-2 деп аталатын мнайды ректификациялауа арналан ондырыда орындалады. Ректификация-блу процесіні соы сатысы. Ол те таза жеке кмірсутектерді алу шін олданылады. Ректификацияа газдан блінген сйытыты шыратады. Бл ректификацияны ерекшелігі айнау температуралары те жаын німдерді бліп жоары дрежедегі таза німдерді тзіп алу. Шикізатты тріне арай газофракциялы ондырылар: конденсациялы компрессиялы, абсорбциялы ондырылара блінеді. Газадан блініп шыан сйы кмірсутектер оспасы соынан фракциялара немесе жеке кмірсутектерге ректификациялы колонналарда блінеді. Газ оспасын алдымен сыады жне суытады. Сыылан газдар ректификацияны ерекшелігі жоары ысымды колоннада жреді. Мысалы изобутанды 40ºС конденсирлендіру шін колоннада ысым 0,52 мПа дан тмен болмау керек.
Шынайы айнау температурасы (ШТ) бойынша мнайды фракциялы анытау олданылатын мнай жне мнай німдеріні маызды сипаттамасы.
Мнай мен оны фракциялары р трлі кмірсутектерді крделі оспасы боландытан, олар наты бір температурада айнамайды, яни біратар температуралы аралыта айнайды. Осыан байланысты есептеулерде орташа айнау температурасы деген тсінік бар. Оны бірнеше модификациясы бар, біра орташа молекулалы айнау температурасы бііршама жиі олданылады. Шамамен орташа температурасын фракцияны 50%-ды айналу температурасы ретінде шынайы айнау температурасыны исыы бойынша (ШТ) (МЕСТ бойынша) немесе бастапы жне соы айнау температурасыны арифметикалы орташасы ретінде анытауа болады.

ндіріс орындарындаы тжірибелерде бір рет булау (ББ) дістері олданылалды. Бір рет булау дісінде бу бу біртіндеп сйытытан блінбейді, ажетті температураа жеткенде сйыты бірден буланады. Бір рет булану исыын трызуа арналан нктені бу фазасыны сйы фазадан бліну температурасы арылы анытайды.

Бл сра мнай деу ондырыларында температуралы режимді дрыс тадау шін те маызды. Оны температуралы режимі пайдаланылатын шикізата байланысты.айнауды аяталу температурасы бір рет булау исыы арылы аныталады. Колоннаны жоары блігіні температурасы бензин фракиясыны жне блінген сулы моншаны млшеріні аяталу температурасымен аныталады.

Бір рет булану процесі сйы оспаны буландырудан трады. Шикізатты керекті млшерін алу шін бір рет булану (ББ) жмыста олданылатын компоненттерді аз млшерде термиялы таралуын амтамасыз етеді. Осыдан кейін блінетін оспалардан шыш компоненттерді ажыратып алу оай жне алды ретінде ауыр кмірсутектер алады.

Вакуум жне сулы монша оспа компоненттеріні парциалды ысымды тмендетеді, сол себепті сйыты тмен температурада айнайды. Мнай оспаларын жай айдау бір рет булану исыымен сипатталады, ол айдау блігі оспаны айнау температурасына тыыз байланысты. Сонымен атар бір рет булану (ББ) исыы оларды жанама блу кезінде де шартты айнау температурасын крсетеді, ал бір рет булау (ББ) исыыны соы жне бастапы нктелері сйы оспа мен бу оспаларыны конденсациясыны шын айнау температурасын крсетеді. айнау температуралары жаын кейбір оспаларды бір рет булау исыы (ББ) те кіші айырмашылыпен басында жне соында крінеді жне тік сызы трінде болады.

Мнай жне мнай німдеріні фракциялы рамын зерттеу барысында оны алыпты ралда, белгілі бір жадайда айдайды жне координат жйесінде р кмірсутектер мен оны оспаларыны айнау температурасына байланысты график трызылады. Мнай німдерін ыздырып бу фазасына ткізу барысында, алашы болып тмен температурада айнайтын, жоары шышты асиеті бар заттар теді.