Мектептерде жргізілетін трбие жмыстарын анытауа баытталан сранама растырыыз.

1. Мектепте трбие жмыстары жргізіледіме? 2. Мектептегі трбие жмыстары уаытылы тіп традыма? 3.Мектепте ткізіліп отыратын трбие жмыстарына кілііз толадыма? 4.Трбие жмыстарын растырушылар оушыларды кзарасымен санасадыма? 5. Трбие жмыстары кбінесе андай баытта жргізіледі? 6. Трбие жмысына сіз андай блім осар едііз? 7. Трбие жмыстарыны нтижелігі аншалыты дегейде жоары? 8. Трбие жмыстарын зірлеп оны жзеге асыратындара сыныстарыыз барма? 9. Трбие жмыстарын жоспарлау сізге берілсе андай таырыптан бастар едііз? 10. Мектептегі жргізілетін трбие жмыстарыны маыздылыы андай?

51Хохланд сратамасын ксіптік баыттара байланысты топтастырыыз.

Тлаларды типологияларына сйкес американды психолог Дж. Холланд адамдарды алты психологиялы типтерге блді:

- реалистiк,

- интеллектуалды,

- леуметтiк,

- конвенционалды,

- тапыр,

- ртистік.

рбiр тип темперамент, мінез сипатыны натылы ерекшелiктерiмен бейнеленедi. Тлаларды осыан байланысты натылы психологиялы типі адамды е лкен жетiстiкке жеткізе алатын мамандыа сйкес келедi.

Нсау: «Сiз кез келген маманды бойынша лайыты оудан кейiн жмыс iстей алатыныызды болжаймыз. Егерде сiзге дегенмен тек екi ммкiндiктен бірін ана тадау трса, сіз айсысын тадар едііз? Тiркеу параына сiз тадаан жауапты дгелекпен белгілеіз.

Нтижелердi деу. Тiркеу параындаы рбiр жеке баанада белгiленген жауаптарды саны есептелінедi. Алынан санды крсеткіштерді мндері Дж. Холландты классификация бойынша адамны натылы типiн мiнездейдi:

1-шi баана - реалистiк тип,

2-шi баана - интеллектуалды тип,

3-шi баана - леуметтiк тип,

4-шi баана - конвенционалды тип,

5-шi баана - тапыр тип,

6-шы баана – ртістік тип.

Алынан млiметтердi талдауы бааналарды ерекшелеу жолымен ндiрiп алынады, кп белгiленген жауаптарды саны, Дж. Холланд бойынша адамны тиiстi натылы типі болады.

Тлаларды типтерi

1.Реалистiк тип. «Еркектік» тип. Жоары эмоциоялы тратылыа ие болады, азіргіге баытталан. Наты объекттермен шылдануды алайды жне оларды олдануымен. Моторлы дадыларды (траты озалыс), ептілікті талап ететiн жмыстарды тадайды. Наты есептерi бар мамандытарды алайды: механик, жргiзушi, инженер, агроном жне т.б. сол секілді. Вербалды емес абiлеттiлiктер, дамыан моторлы дадылар, кеiстiкті елестету (сызбаларды оу) тн. Ммкiншiлiктері физика, экономика, кибернетика, химия, спорт айматарында жетiстiкке ол жеткiзе алады.

2. Интеллектуалды тип. Аналитикалы аыл, туелсiз жне зіндік пiкiрлер тн. Теориялы жне эстетикалы ндылытар басым болады. Интеллектуалды творчестволы масаттарды шешiмiне бадарланан. ылыми мамандытарды жиiрек тадайды. йлесімді интеллектіні рылымы: вербалды жне вербалды емес абiлеттiлiктер дамыан. Жоары белсендiлiк бейнеленедi, бiра арым-атынаса тсуге баытталмаан . гiмелерде млiметтi хабарлаышы, негізінен интроверт. алайтын ызметтеріні трлерi: математика, география, геология, творчестволы мамандытар.

3.леуметтiк тип. Айрыша бейнеленген леуметтiк айырмашылыы болады (атынаса бiлу, жетекшiлiкке талпыныс, кп леуметтiк байланысулардаы ажет етеді). оршаан ортадан туелсiз, жадайлара табыспен бейімделеді. Эмоционалды жне сезімтал. Интеллект рылымында вербалды абiлеттiлiктер крінеді. Айырмашылыы оршаандарына аыл айтып жне трбиелеуге, бірге кйзелу жне жан ашуа абiлеттi. алайтын ызмет салалары: психология, дрiгерлiк, педагогика.

4. Конвенционалды тип. рылымды ызметтерді, нсаумен жмысты, натылы алгоритмдарды алайды. Мiнез-лы асиеттері: консерватизмділік, баыныштылы, туелдiлiк. арым-атынаста стериотипті станады, салттара ереді. лсiз йымдастырушы жне жетекшi вербалды емес (сiресе есептiк) абiлеттiлiктер жиiрек басым болады. алайтын мамандытары: есепші, финансист, тауар танушы, экономист, iс жргiзушi, канцелярия ызметшiсі.

5.Тапыр тип. Энергияны, импульстiлiкті, энтузиазмды тексеруге арналан масаттары мен мдделерді тадайтын. асиеттері болып табылады: жетекшiлiкке талпыныс, мойындаудаы ажеттiк, ксiпшiлдiк, кейбiр агрессивтілік. Басаруа атысты дербес мртебені алайды. Интеллект рылымында вербалды абiлеттiлiктер басым болады. Шыдамдылы, лкен ебек, моторлы дадыларды, зейiн ою талап ететiн жмыстар намайды. Бл ерекшелiктер дипломат, репортер, менеджер, директор, делдал, кооператор мамандытарда те жемiстi жзеге асырылады.

6.Артистік тип. оршаандарымен атынасында з елестетуi жне сезгiштiгіне ара сйейдi. мiрге эмоционалды крделi кзарас тн. асиеттері: шешiм абылдаудаы туелсiздiк, иiлгiштiк, оригиналды ойлау. Ереже жне дстр бойынша мiр срмейдi. Творчестволы сипаттаы жмыстарды алайды: музыкалы нер, сурет салу, гуманитарлы ылымдарды тiректерiдегi ызметтер. абылдауы жне имылы жасы дамыан. Экстраверттілiк жоары дегейде. Интеллект рылымында вербалды абiлеттiлiктер басым болады. алайтын ызмет салалары: тарих, филология, кркемнер.

Ксіби баытты негізгі жргізу принциптері – натылы, оптималды, эффектілік, кері байланысты, жйелік , комплекстік баылау, интеграция, ылыми салалы.

Ксіби баытты функциялары: леуметтік функция, экономикалы функция, медика-физиологиялы функция.

Ксіби баытты жргізуді объектісі – 1-11 сынып оушылары. Мектепте ксіби баыт мынадай компоненттерден байалады:

Ксіптік даму, оушыларды ынтасы, ксіптік консультация, ксіби адаптация.Осы жйеліктер зіндік міндет атарады.

Ксіби бадар масаты – жас рпаты саналы трде маманды тадауа дайындау, йрету, екендігі белгілі. Ол шін мынадай нрселер ажет: Оушыларды бойында ішкі психологиялы-леуметтік мнділікті реттейтін ызмет трлерін трбиелеу.

Трлі ебек ызметтерімен сыйласты атынастарын трбиелеу.

Ксіпті з бетінше саналы трде жеке касиеттерін есепке ала отырып орындау баытын жеілдетіп, трбиелеу.

 

 

52 Шмишек сратамасыны олданылу жолдарын сыныыз.

«Акцентуация» - тсінігін алаш рет неміс психиатры жне ататы психологы, Берлин университетініні неврологиялы клиникасыны профессоры Карл Леонгард енгізген болатын. Оны ебектерінде «акцентуацияланан тла» жне «мінез-лыты акцентуацияланан

ырлары» деген тіркестер олданады. К.Леонгард « психопат» терминін «акцентуацияланан тла» терминімен алмастыран. К.Леонгард бойынша мінез-лы акцентуациясы психопатия мен норма арасындаы бір жадай, оны пікірі бойынша «акцентуацияланан тла» ауру адамдар емес, бл здеріні жеке дара ерекшеліктері бар сау адамдар. Ендеше біріншіден

«акцентуанттарды» психопаттардан, екіншеден акцентуанттарды елестерден айыру шекарасы андай деген сраа К.Леонгард наты жауап бере алмады. Акцентуацияланан мінез-лытар табии биологиялы асиеттерге емес, белгілі бір адамны мір салтына із алдыратын сырты ортаны ыпалына байланысты. «Акцентуация» жалпы аланда белгілі бір мінез ыры дегейіні кшейуін білдіреді

Жеткiншектердi мiнез акцентуациясын анытау (Шмишек тесті). Масаты: Жеткiншектердi акцентуация крініс беруін анытап, оны трін жне кшін баалау.

Бл тесті ру негізіне К.Леонгардты жеке тла акцентуациясы туралы тжырымдамасы алынан. К.Леонгардты бл концепциясы бойынша, акцентуация деп барлы адама тн психикалы асиеттерді кейбір

крсеткіштері ерекше дамып, шектен шыанын айтады. Типология жасаанда оны мінез бен темперамент акцентуациясы деп екі трге бледі. Шмишек осы теориялы аидаа сйене отырып акуцентуация трін жне оны сапалы крсеткішін анытау тестін жасаан. Орындау ережесі: Тест 88 сратан трады. Оны райсысына зерттелінуші «ия" немесе "жо" деп жауап беруге тиіс. Жауаптар 10 шкала бойынша бааланады. Алдын ала сауалнама буклеті жне жауап параы даярланады. Тесті жргізу алдында даярланан материалдар р адамны олына беріледі де, олар жауап беру тртібімен таныстырылады. Жауап парата сра номері, оны тсында (+) немесе (-) деген белгілір ойылан болады. Зерттелінуші тадап алан жауап вариантына сйкес белгі ойып отырады.