См талшыта болатын ирек саны

Жн жіішкелігі жаынан р трлі болып келуі е алдымен ойды тымына жне жеке ерекшеліктеріне байланысты. Жнні жіішкелігіне малды жасы мен жынысы да сер етеді. Мысалы, ылшы жнді ой озысыны жні сирек ойа араанда жіішке. Саулы жні жасы асан сайын жіішкере тседі. ошарды жні саулытардікіне араанда жуандау келеді.

Біркелкі (біртекті) жнге биязы, биязылау жн жатады. Ал аралас (р текті) жнге - я біркелкі емес жне ылшыты біркелкі емес, аралас жн жатады. Жнні бл трін осы баыттаы ой тымдарынан алады.

Талшыыны жіішкелігіне арай жн р трлі мата тоуа жмсалады. Мысалы, сапасы жаынан жіішкелігі 30-50 микрона дейінгі жннен е нды (кездемелер-бостон, коверкот, драп, габардин, шевиот) т.б тоылады, ал сапасы осыдан жоары жн талшытары алы мата тоуа пайдаланылады.

Жн зындыы – оны ндылыын анытайтын негізгі асиетіні бірі. Бл табии жне натылы зындыы болып екіге блінеді. Табии зындыы дегеніміз жалпы жнні зіне тн иректілігін жазбай лшегендегі алыпты биіктігі. Натылы зындыы дегеніміз жн талшыыны иректілігін жазыланша созып (атты тартпай) лшегендегі биіктігі. Шаруашылытарда жргізілетін зоотехникалы жмыстарда жне жнді класа блгенде тек ана жнні табии зындыы ескеріледі, ал нерксіпте-табии жне сіресе натылы зындыына кбірек назар аударылады. Практикалы жаынан аланда жн зындыыны лкен маызы бар, себебі соан байланысты жнді пайдалану масаты аныталады. Мысалы, зындыы 3-4 см жн фетр жасауа жне киіз тріздес бйымдар басым шыару шін пайдаланылса, зындыы 4-6 см жн мауыт тоу шін пайдаланылады. Бостон, коверкот сияты майда тоылатын баалы маталар шін биязы жнні зындыы 6-11 см болуы керек, орта есеппен аланда е олайлы зындыы 7,5-8 см. Ірі тоылатын маталар шін белгіленген - биязылау, я жне ылшы жн зындыы 8 сантиметрден кем болмау керек. Сонымен жн зындыы - оны маызды сапалы крсеткіші. Мны зі жнні мол ырылуына, таза талшы шыымына, иірім жіп пен матаны кбірек алуына сер етеді. ыса жнге араанда зын жннен сапалы, рі тегіс мінсіз жіп иіріледі. Жн зындыы е алдымен ой тымына, ал бір тымыны ішінде р малды жеке ерекшелігіне, жасына, жынысына, асылдандыру жмысыны барысына, азытандыру млшеріне, ауа райыны жадайына жне ойды бір жылда ыру санына байланысты. ылшы жне я жнді ой жні - зын, биязылау жнді ойдікі - орташа, биязы жнді ойдікі - ыса келеді. ошарларды жні саулытардікіне араанда зыныра келеді. Бірінші рет ырылатын тотыларды жні де соылардікіне араанда зыныра болады.

16 – кесте. Сапасы біркелкі ой жніні зындыы (см)

Тымдар	ошар	Саулы	12-14 айлы тотылар
Линкольн	18-25	16-20	18-25
Ромни-марш	14-16	12-14	13-15
Куйбышев ойы	13-15	11-13	12-14
Цигай ойы	9-12	8-10	9-11
Биязы жнді ой	8-10	7-8	7,5-8,5

 

ой жніні су арыны осы уаыта дейін жетік тексерілмеген, бл жайында ауыл шаруашылыына атысты дебиеттерде кейде айшы, мліметтер де кездесіп жатады. М. Ф. Иванов, А. В. Модянов, К. Д. Филянский, Д. К. Михновский, Е. А. Шарыгина, т.б. алымдар ой жні жыл бойына бір алыпты спейді жне ол кбінесе малды тіршілік еткен ортасына, физиологиялы кйіне байланысты деп есептеген ал Я. Л. Глембоцкий, Л. К. Гребень, А. Фрайзер, Б. Босман жне т.б. алымдар малды жасы азытандыран жадайда ой жні жыл бойына бір алыпты седі деп есептеген. Дегенмен, натылы аныталан бір мселе трлі тымды ой жні ырыланнан кейін алашы 3-4 айда тез седі жне малды дрыс азытандыран жадайда, осы уаытты ішінде бір жылда сетін жн зындыы 35-40 % - а жеткен.

Ал лсіз талшытар машинамен деген кезде ортасынан немесе шетінен зіліп, бір зын талшытан (мысалы, 8 см) ыса 2-3 талшы пайда болады. Егер ыса талшытарды нды мата тоуа жарамсыздыын ескерсек, жнні мыты, берік келуіні практикалы маызы бар екенін тсіну иын емес.

Жн беріктігі ой тымына тн крсеткіш, оны мал шаруашылыы ылыми-зерттеу институтыны 17 – кестеде келтірілген мліметтерінен байауа болады.

Практикада жн беріктігін былай анытайды: жалпы жннен жуандыы 0,5-0,6 см келетін бір шо жнді алады да, екі шетінен екі ол саусатарымен ыса стап тартады, жанынан о олды ортаы саусаымен серпігенде зілмесе жнні беріктігі жасы деп есептеледі. Зертханада жадайында жнні беріктігін арнаулы ДШЗ-3 динамометр аспабы арылы анытайды.