Ебек ыыны жйесі.

Азастан Республикасыны ебек ыыны тсінігі, пні, дісі, жйесі

Ебек ыыны нарыы жмыс істеу рдісіндегі ебекті олдану мен оны йымдастыру барысында алыптасып, оамды атынастарды реттейді.

Ебек ыны пнін райтын оамды атынастарды шебері ке жне нерлым крделі.

Ондаы негізгі орынды-жмыскер мен жмыс беруші арасында жмыскерді з ебек ызметін іске асыру кезінде пайда болан ебек атынастары алады. Ебек атынасыны негізгі маынасы мен оны обьектісі жмыс, яни азаматты ебекке деген ммкіндігін іске асырудан басталады.

Ебек ыыны пні келесідей ерекшеліктермен сипатталады:

Ø арым атынастар ішкі ебек атынасы жадайында жмыскерді белгіленген зара ебек ету жадайына баындырудан шыады;

Ø жмыскер наты бір мекемені ебек жымына енгізіледі;

Ø ебек атынастары – жмыскерді жеке ебек келісім шарты арылы жмыса жіберуге негізделген ерекше зады деректерге байланысты пайда болады;

Ø ебек атынасыны мазмыны жмыскерді ата трде белгіленген, ксіпке, мамандыа, біліктілік пен лауазыма негізделген жмысты атаруымен байланысты.

Ебек ыны пнін райтын ебек атынасынан баса атынас шеберіне ебекке атысты (ебекке осарланатын, одан шыатын немесе онымен бірігетін) атынастар да жатады. Ондай атынастар мыналар;

Ø йымдастыру-басару атынасы;

Ø жмыса алу бойынша атынастар;

Ø жмыс барысындаы ксіби дайындыы мен біліктілігін арттыру атынастары;

Ø ебек келіспеушілігін арастыру барысындаы атынастар;

Ø ебек задылыын сатау мен оны баылауа байланысты атынастар.

Ебек ыны дістері

Ебек ыны азіргі кездегі дістері трт негізгі белгілермен сипатталады:

1. Ебек атынастарыны орталытанан жне ошауланан реттеулеріні зара бірлесуі. Бл белгі ебекті басаруды мемлекеттік –ыты негізін крсетеді. Орталытанан басару нормативтік-ыты актілерді абылдау арылы жзеге асырылады, онда ебекке атысуды е тменгі кепілдігі белгіленеді. Ошауланан реттеулер жекеленген жне жымды ебек келісім шартына отыру арылы, сондай-а жмыс берушіні актісін абылдау арылы жзеге асады.

2. Келісімдік, сынылан жне императивтік реттеу дістеріні бірлесуі. Келісімдік реттеулер ебек атынастарында туындайтын кпшілік жадайында олар з бетімен оан атысушы болады, яни келісім шарта отыру арылы (мысалы, жмыс істеу аптасы мселесін шешу барысында, ебек аы тлеу жадайын шешу барысында т.б.) сынылан діс сыну дістері болан жадайда крінеді, оны сатау за шыарушы шін міндетті болып саналады, алайда екі тарап ешандай санкция олданылудан орыпайтын жадайда оны сатамауына да болады. Мндай нормаа бірінен кеиін бірін екі бірдей демалыс кнін беру жатады. Реттеуді императивтік дісі міндетті трде норманы сатауды барлыымен крінеді. Негізінен ебекті орауды барлы институттары императивтік нормадан трады. Сонымен атар за шыарушы жалаы клемін, демалыс уаытына т.б. жмыса алу жасына атысты е тменгі талаптар ояды.

3. Ксіподаты мекемелерді ебек атыныстыран реттеуге атысу. Ксіподаты негізгі екі функцияны жзеге асырады- кілетті жне ораушы, сондай-а жымды келісім шарта отыру кезінде, жеке ебек келісім шартына отыру барысында жне жымды ебек келіспеушілігі кезінде жмыскерді мддесін орайды.

4. Жмыскерлерді ебек ыын орау дістеріні зіндігі. Ол ерекшелік е бірінші ебек ы- ол ксіподаты мекемелерді рекет ету негізінен крінеді. Сонымен атар арнайы мекемелер мен еек келіспеушілік жадайларын арастаратын дістер бар- ол мекемелер келісім коимссиясы, немесе ктеріліс жасау сияты дістер.

Ебек ыыны жйесі.

Р ебек ыны жйесі-ол бір ттас (сала) негіз райтын, нерлым жеке зіндік білім беруге блінетін жйе (институттар), сондай-а баса да одан да рылымды блшекті норманы райтын (институт ішіндегі жіктерді) наты жалпылыы.

Ебек ыны барлы жйесі ралым бойынша екі лкен – Негізгі жне Ерекше блімге блінеді.