рылыста электр ауіпсіздігі.

Электр энергиясы нерксіпті барлы саласында кеінен олданылады. азіргі ндіріс рылылары (машиналар, механизмдер, аспаптар) электр двигательдермен жне жылыту ралдарымен жабдыталан. Ке клемде ол электр саймандары пайдаланылады. Электр энергиясы пісіру, жары беру таы баса ажеттерге жмсалынады. Сонымен ндірісте электр энергиясымен (тоымен) азды-кпті болсын барлы ызыметшілер байланысты болады.

Элекр энергиясын пайдалану адам ебегін женілдетіп, оны німділігі мен сапасын арттырады. Біра білімсіздікпен, тжірибімен міріне лкен ауіп туызады. То соу ауіптін жоарлататын жадай-адам зінен сезім мушелерімен электр ондырыларында тотын бары-жоын алдын ала айыра алмайды. Сондытан тотын астына алан ондырылара адам байаусыз тиіскен жадайда, оны электр тоы соып, заымдану ммкін.

Электр тоымен заымдану кбінесе ндірісте жмыс бабымен топен жиі атысатын ызметшілерді арасында кездеседі, олар: электр слесарлар, электр пісірушілер, электр жндеушілер, электр ралдарымен жмыс істейтін адамдар т.б. Электр жабдытарды пайдалану барысында то соып, заымдану оиалары негізінде ауіпсіздік техникасынын ережелерін орындамаудын салдарынан пайда болады.

Электр тоыны немесе найзаайды - атмосфералы электр тйісіні серінен

болатын заым электр жарааты деп аталады.

Электр тоыны немесе найзаайды, э лектр шыныны организм арылы туі

жергілікті жне орта бзушылыты туызады.

Жергілікті заымдау электр тоын кіріп шыан жерлердегі лпаларды кйуінен крінеді.

Тоты соуы – организмге термиялы, электрлік жне механикалы серден туындайын крделі химиялы-физикалы былыс.

Белгілері: тері жамылыларыны ааруы, сілекейді кп блінуі, ксыты келуі, жрек тірегіні сырырауы.

Тоты серін жойаннан кейін зардап шегуші шаршауды бкіл денесіндегі ауырлыты, есесін басуды немесе озуды сезінеді.

Электр жарааты трт дрежеге блінеді:

І - дрежеде зардап шегуші есінен айрылмай блшы етіні дірілін сезінеді;

ІІ - дрежеде зардап шегушіні блшы еті дірілдеп, артынша есінен айырылады;

ІІІ - дрежеде зардап шегушіде есіні айырылуымен атар жрек ызметі мен тыныс алуы бзылады;

IV- дрежеде зардап шегуші клиникалы лім жадайында болады.

Электр тоынын адам денесінен ткен кезде оан тигізетін сері р трлі болады: термиялы (ыздыру), электролиздік, биологиялы, механикалы сері. Бл жадайларда адам денесінін басты мшелерінін (ми, жрек, кпе т.б.) жмыс істеу рекеті бзылуы ммкін.

Термиялы сер – денеден ткен тотын серінен нерв жйесі, ан тамырлары, блшы еттер, сйектер таы баса органдары азуынан жне дененін кей жерлерінін кюінен трады. Электролиз сері – электр тоыны анды, тз ерітінділерін жне баса органикалы сйы заттарды ірітіп, бзуымен байланысты болады. Биологиялы сер – дегеніміз электр тоыны нерв жйесіне серін тигізіп, денені жанды талшытарын оздырып, блшы еттеріні еріксіз дірілдеп, тартылуы болады. Бл жадайда жрек пен кпе еттері де тартылып, оларды жмыс істеу рекеті тоталады. Механикалы сер – бл блшы еттер зіліп, жартылып, сйектер сынып таы басадай жараланудан болады.

Сонымен адам денесінен ткен электр тоыны серінен организмде ртрлі ауыр бзылыстар болып, адам атты заымданып, лім тууы ммкін.

Бл крсетілген электр тоыны организмге тигезітін р трлі серін біріктіріп негізгі екі топа блуге болады: электр заымдары (жараатары) жне электр соызы.

Электр заымдары дегеніміз денені р жерінде аны білінген жарааттар, олара жатады электр кйіктері, терінін металлдануы, электр офтальмиясы, механикалы заымдар.

Кйіктер денеден лкен то ткен жадайда немесе то ткізгішке тиіскенде электр дугасыны серінен металл балып, оны блшектері мен буы теріні астына кіруі ммкін. Бл жадай пісіру жмысы, рубильникті щиттан ажырату, токты ыса тйыталу кезінде пайда болады.

Электр офтальмиясы деп электр дугасынын ультраклгін сулелерінін серінен кздін сырты шырышты абыыны абынуын (істенуін) айтады.

Механикалы жарааттар токты серінен блшы еттеріні еріксіз атты дірілдеп, тартылып, ысаруынан болады. Бл жадайларда ет жыртылу, ан тамырлары зілу, сйек сыну, буындар орнынан шыу заымдары пайда болады.

Электр соысы деп токтын серінен дене еттерінін озып, дірілдеп, еріксіз тартылуын айтады. Бл жадайда аны крінетін жарааттар болмайды, тек барлы организм бірттас заымданады, оны жмыс істеу рекеті бзылып, ан айналысу жне дем алу процестері тоталуы ммкін.