Зін-зі трбиелеу жне айта трбиелеу

алыптасып келе жатан оушы тласы трбие субъектісіне айналады. Ол педагогикалы талаптарды орынды белсенді абылдайды жне зінік сапалы асиеттерін зі жетілдіруге тырысады. зіні тлалы сапарларын зі жетілдіру жне кемшіліктерін жою масатындаы оушыны іс-рекеті зін-зі трбиелеу деп аталады. Бл згерістер оршаан ортамен шын зара атынас барысында жреді.

зін-зі трбиелеу оушы тласын жан-жаты трбиелеу мен дамытуа ыпал етеді. Мысалы, оушы дамуы мен алыптасуына байланысты зіні тртібі жне мінез-лындаы кемшіліктерімен іс-рекетіндегі стсіздіктеріне сын кзбен арап, оларды болдырмауды тиімді жолдарын іздестіреді.

Тланы сапалы асиеттеріні алыптасуыны шын дегейін есепке алмай жалпылама жргізілген трбие жмысыны салалары трбие міндеттерін шешуде кемшіліктер жібереді. зін-зі трбиелеу осы кемшіліктердін. орынын толтырады.

Педагогикалы талаптарды мойындауа мжбр болан оушы тек сырт кзге ана тртібін жндеген тр білдіреді де, зінін, теріс асиеттерін жасыра тседі.

Оушыларды, зін-зі трбиелеуін басаруда оларды жас ерекшеліктерін есепке алу керек. зін-зі трбиелеу нышандары тіпті кіші мектеп жасындаы оушылар бойынан байалады. Мысалы, бастауыш сыныпта оушылар кшті батыл болысы келеді, немесе теріс ылытарына кешірім срап жасы боламын дейді. Бл оларды зін-згертуге, жасы болуа, тзелуге деген алашы ынтасы.

Жас спірімдік шатаы бала з бетіндікке мтылуын байатады, ел трбиені прменсіз объектісі болысы келмейді, з мінез-лын зі анытайтындай рекет иесі, трбиені субъектісі болуа мтылады. Егер трбиешілер осыны еске алмай, оны ыын шектесе, оушыны педагогикалы талаптара арсылыын тудырады.

ыздар мен бозбалалар зін-зі трбиелеуге саналы трде мтылады. Тртібі мен мінез лыны пісіп жетілу, шаында берік сеніммен адамгершілік мраттары алыптасан болады.

 

.

 

 

.

зін-зі трбиелеудін, тлаа баытталан ережелері болуы керек. рине, зін-зі трбиелеудін зіндік ережелеріні болуы тланы рухани жан дниесіні дегеймен аныталады. Біз тек дарынды педагог . Д. Ушинскийді зін-зі трбиелеу ережесімен танысайы.

1. Асан сабырлы, е болмаанда сырт кзге.

2. Сзде жне ылытардаы турашылы.

3. рекетті жан-жаты ойластыру.

4. Батылдылык.

5. зі жнінде ажетсіз бір сз айтпау.

6. Санасыз уаыт ткізбеу, ретсіз емес кіліндегі
іспен айналысу.

7. уескойлык, кмарлыа емес ажеттікке немесе сйсініске шыындану.

8. р кеште з ылытары жнінде зіне есеп беру.

9. Боланды, бгінгі, болатынды айтып еш матанбау.

Бл ережелерді ар жолына трлі маына беріп байыта беруге болады.

зін-зі трбиелеуді міндеттемесі оушыны з тлалы сапаларын зі талдауын мжбр етеді. Бан итермелейтін аа рпаты негелі мірі, іс-рекеті, арым-атынасы болады. Малім оушыа зіні орынды немесе орынсыз сапалары мен кемшіліктерін тсінуге кмектесуі міндетті, яни зіні кім екенін зі ынуа кмек беруі ажет. Бан малімні оушыны жріс-трыс тртібі мен мінез-лы кылытарына баа беруі, оны басалармен салыстыруы сер етеді. Малім тлалы сапалар мен ылытарды арасындаы байланысты сырын оушыа ашып береді.

з тласын ынуды зі кейде оушыны зін-зі трбиелеуге жетелей бермейді. з кемшіліктеріні немкрайды пайымдаушысы болып ала береді. Оларды тзетуге тырыспайды. Бл жадайда тсіндіру жым тарапынан сыиау арылы, з кемшіліктерін тсініп кйзеліске келтіру арылы сезіміне озау салу ажет.

айта трбиелеу — бл трбиелік ыкпалдар жйесі, онын барысында лыты даму мен жріс-трысындаы ауыткулар тзетіледі жне оамны моральды талаптарына сай тла сапалары алыптасады.

айта торбиелеу тланы сапасыны, мотивтері мен а-жеттіктерінін, сезімдері мен еркіні, тйсіктеріні, іс-рекеті мен мінез-лкыны леуметтік-психологиялы жне психологиялы-педагогикалы згеру процесі болып табылады.

 

 

айта трбилеу — бл иын балаларды орынды сапаларын алпына келтіру.

айта трбиелеу—бл педагогикалы трыда араусыз алан балалардын жріс-трысындаы кемшіліктерді орнын ебектегі, спорттаы жне баса іс-рекеттегі нтижелермен толтыру.

айта трбиелеу — бл ынталандыру—жасспірімні орынды сапаларын жасайтын іс-рекеттерді жандандыру.

айта трбиелеу — бл тзету, яни балаларды теріс саналарыны шырмауынан босату.

Жеткіншектер мен жасспірімдерді педагогикалы осер-лерге атынасы, тртіппенмінез-клыережелеріменжйелерін айта ру жне алыптастыру біратар ішкі, психологнялы факторлара туелді болады. Олара: тртіп пен мінез-лы принцицтерін, жріс-трыс ережелерін, моральды ы жне борыштарын тсінуі, тлалы адамгершілікті санасы, іс-рекетке атысы, тла баытталыы, психологиялы кйі, еріктік-сезімталды кніл-кйі, жоары нерв жйесіні типі т. с. с.

айта трбиелеу барысындаы тланы адамгершілікті дамуы біратар кезедерден теді: дайынды айта трбиелеуді масатын алыптастыру, тртіп пен мінез-клыты орынды тжірибесін алыптастыру, зін-зі трбиелеуді басару, тланы онан рі дамуына баылау.

айта трбиелеуде айта ындыру, айта оыту, баса іс-рекетке жегу, крт згерту, еріксіз "кндіру сияты дістер олданылады.

айта ындыру — бл трбиесі иын балалар жне педагогикалы трыда араусыз алан оушылар бойындаы дрыс емес сенімдерді кайта ру дісі.

айта оыту — бл теріс ажеттіктермен дадыларды тзету дісі. Баса іс-рекетке жегу—бл тртібімен мінез-клыны
дамуында ауытуы бар балаларды белсенділігін арттыру ж-не оамды пайдалы іе-рекетке ауыстыру дісі.

Крт згерту — бл тланы жым жне коаммен каты-насынын, бзылысын шыл калпына келтіру дісі. Бл айта трбиелеуді А. С. Макаренко жасаан арнайы дісі.

Еріксіз кндіру — бл баса дістерді ммкіншілігі сарыланда педагогикалы жне леуметтік трыда те араусыз алан жеткіншектер мен жасспірімдерге олданылатын педагогикалы сер ету дісі. Педагогикалы еріксіз кндіру мазмнына тланы теріс ылытарын моральды кінлаудан мектептен-шыарып арнайы трбие мекемесіне жіберуге дейінгіні брі жатады.

Трбиелеу дістері сияты, айт трбиелеуді барлы дістері белгілі бір жадайа сай, оушы тласыны дербес ерекшеліктеріне, оны жріс-трыс тсілдеріне, міріні жадайлары мен кйлеріне туелді, трбиені баса дістері жне тсілдері мен арнайы трде йлестіріле отырып олданылады.

2. Педагогика тарихындаы ой-тжырымдардаы трбие масатыны мселесі. Трбие масаты тірегіндегі пікір-талас ежелгі дуірді зінде-а басталан. Ежелгі ойшылдар трбиені масаты ізгі, раымшыл азаматтарды трбиелеу деп тсінді. Ал, "раым" туралы пікірде оларды ойлары бір жерден шыпады. Сократты тсінігінше, трбиені масаты- заттарды табиатын зерттеу емес, з-зінді тану, аса лыктылыты жетілдіру. Сократты шкірті Платон аыл-ой, ерік жне сезімді трбиелеуге кп ыылас білдірді. Ол трбиені кіметті зі йымдастыру керек, стемдік етуші топтар — философтар мен жауынгерлерді талап-тілегіне сай жмыс істеу деп тсінді. Платонны шкірті Аристотель, трбиені масаты жан раымы - аыл-ес пен ерік-жігерді дамыту деп білді.

Я.А. Коменский трбиені кшіне сенді, оны ойынша трбие ш масата жетуге баытталуы ажет: зінді жне оршаан ортаны тану (аыл-ой трбиесі) жне дайа сиыну (діни трбие). Дж. Локты ойынша, трбиені негізгі масаты (азаматты алыптастыру).

-"з істерін аылмен жне байыппен жргізетін адам". Ж.Ж. Руссо оамды ндылытарды алыптастыруа трбие масаттарыны баыт-станымынан айныан еме