Трбие дістеріні жіктелуі
трбие дістеріні жіктелуі. Педагогикалы дебиеттер мен тжірибеде трбие дістеріні кптеген трлеріні сипаттамасын кездестіруге болады. Тжірибеде масат пен наты жадайлара сай дістерді тадап алу иын. Сондытан оларды тртіпке келтіру, яни жіктеу ажет.
Жіктеу — арнайы белгілері арылы растырылан жйе. дістерді жіктеу оларды жалпы жне зіне тн, маызды мен кездейсо, теориялы пен тжірибелік жатарын анытауа кмектесіп, оларды дрыс тадап, нтижелі олдануа сер етеді.
Жіктеуге сйене отырып, малім дістер жйесін тсініп ана оймай, р трлі дістер мен оларды трлеріні ызметі мен зіне тн ерекшеліктерін де жете тсінеді.
Кптеген зерттеушілер дістерді жіктеуде мына аидалара сйенеді:
— жеке тла іс-рекет нтижесінде дамып, алыптасады;
— оушыларды трбиелеу процесі — те крделі іс-рекет, оны негізі- з санасы, сезімдері, дниеге, адамдара, з зіне деген атынасы, крделі ішкі дниесі (мотивтері, тілек-талаптары, ынтасы), зіні йымдасан жне йымдаспаан тжірибесі бар сіп келе жатан адам;
— жеке тланы алыптасып келе жатан асиеттері рылысы жаынан крделі.
Адамгершілік, эстетикалы жне баса асиеттер сезімдерден, санадан (тсінік), сенімдерден, деттерден трады.
малматтара, тсініктерге, пікірлерге сер етеді, ал енді кейбіреулері мінез-лыты андай да бір трін алыптастыратын деттерге ыпал етеді, ал басалары балаларды мінез-лын реттейді. азіргі уаытта трбие дістері мінез-лыа негізделген, мотивтік-масатты мазмнды, процессуалды жатарын біріктіретін баыттылы-интегративтік сипаттамасы негізінде жіктеу объективті жне е ыайлысы болып есептеледі (Т.И. Щукина). Осы сипаттамаа сйкес трбие дістері ш топа блінеді:
-жеке тланы санасын алыптастыру дістері;
-іс-рекетті йымдастыру мен оамды мінез-лы тжірибесін алыптастыру дістері;
-мінез-лы пен іс-рекетті ынталандыру дістері.
Жеке тланы санасын алыптастыру дістеріне: тсіндіру, баяндау, сендіру, насихат, гіме, лекция, этикалы гіме нсау беру, пікір сайыс, баяндама, дебат, лгі жатады.
Іс-рекетті йымдастыру мен оамды мінез-лы тжірибесін алыптастыру дістеріне: жаттыу, едеттену, педагогикалы талап, оамды пікір, тапсырма, трбиелік ситуация (сюжеттік рольдік, іскерлік) ойындар.
Мінез-лы пен іс-рекетті ынталандыру дістеріне:жарыс, мадатау, жазалау жатады.
Оыту функциялары
Оыту функциялары - білім беру, трбиелеу жне дамыту. Білім беру функциясы ылыми білімдерді мегеру, арнайы жне жалпы білім алу шін ажет икемділік пен дадыларды алыптастыруды кздейді. Оыту рдісі трбиелеу функциясымен атар (бір уаытта) жзеге асырады, оушыларда дниетануды, адамгершілікті, ебекке ынталы болуды, эстетикалы елестерді, кзарастарды, сенімділікті; идеалдар жйесін, ара арым-атынастарын, ажеттіліктерін, дене шынытыру мдениетін, яни жеке тланы барлы асиеттеріні жиынтыын алыптастырады. Дамыту функциясыны ерекшілігі - ол з алдына дербес жргізілмейді, тек ана оытуды білім беру жне трбиелеу функцияларыны салдары болып табылады. Бл функцияларды зара арым-атынасын оларды диалектикалы сипатыны бірлігі трысынан арау керек.
19.Педагогиканы діснамалы негіздері
ылым дамуыны басты шарты-жаа деректермен здіксіз толыып бару. Ал деректерді жинаталуы мен оларды тсініктемесі ылыми негізделген зерттеу дістеріне туелді келеді. дістер, з кезегінде, ылым аймаында діснама атауын алан теориялы принциптерді бірлікті тобымен міндетті байланыста болады.
азіргі заман ылымында діснама деп ылыми-танымды іс-рекеттерді тзілу принциптері, формалары мен тсілдері жніндегі білімді айтамыз. ылым діснамасы зерттеу жйесіндегі рылымды бірліктерді –нысаны, талдау пні, зерттеу міндеттері, зерттеу ралдар тобы т.б. сипаттамасын береді. Сонымен бірге зерттеу міндеттеріні шешімін табу процесіндегі рекеттер бірізділігін белгілейді. Осыдан, педагогика діснамасын педагогикалы таным жне болмысты айта жасауды теориялы ережелер топтамасы ретінде арастыран жн.
рандай діснама алыпты крсетпе-нсау жне реттестіру ызметтерін атарады. Дегенмен, діснамалы білім екі кйде іске асырылуы ммкін: дескриптивтік не прескриптивтік.
Дескриптивтік діснама – ылыми білімдерді рылымы мен ылыми таным задылытары жніндегі білім ретінде зерттеу процесіне баыт-бадар береді, ал прескриптивтік діснама –зерттеу іс-рекеттерін реттеп баруды жол жобасын белгілеп, крсетеді. Дстрлі діснамалы талдауда ылыми іс-рекеттерді жзеге асыру тиімділігімен танылан сыныстары жне ережелеріне байланысты растыру міндеттері басымдау болса, ал дескриптивті талдауда ылыми таным процесінде іске асырылан зерттеу рекеттерін айталап баяндау, тсіндіру ызметтері атарылады.
діснамалы білімдер тобы трт дегейлі келеді (Э.Г. Юдин): философиялы, жалпы білімдік, наты ылымды жне технологиялы. діснаманы е жоары философиялы дегейі танымны жалпы принциптері мен бкіл ылымны категориялар рылымын негіздейді. Осыдан философиялы білімдерді барша жйесі діснамалы ызмет атарады. Екінші – жалпы ылымды –діснама дегейінде ылымдарды баршасында не кпшілігінде олданылуы ммкін теориялы тжырымдарды белгілейді. шінші дегей – наты ылым діснамасы андай да наты ылыми пн аймаында олданылатын зерттеу дістері мен принциптеріні жиынтыын райды. Наты ылым діснамасы белгілі саладаы ылыми тануа тн болан проблемаларды, сондай-а жоарылау келген діснамалы дегейлерге байланысты ала тартылатын мселелерді де амтиды, мысалы: педагогикалы зерттеулердегі жйелестіру мен жобалау (моделдеу) проблемалары. Тртінші дегей – технологиялы діснама –зерттеу дістері мен техникасын белгілеп, деректі эмпирикалы материалдарды жинатап, алашы деуден ткізіп, кейін оларды ылыми білімдер рісіне осу ызметтерінен хабар береді. Бл дегейдегі діснамалы білім наты крсетпе-нсау сипатына ие. діснаманы барша дегейлері крделі жйеде бірігіп, зара сабатастыпен байланысты келеді. Ал рандай діснамалы деп танылан білімні мазмнды негізі философиялы дегейден іздестіріледі, себебі таным процесі мен болмысты айта жасау рекеттеріні дниетаным, кзарас бадары осы философиямен айындалады.