Экология жне экологиялы трбие жайлы ым

Оу-трбие процесіндегі экологиялы трбие.
Оыту процесіндегі экологиялы трбие. Экологиялы білімні негізгі кздері: химия, физика, биология, география, астроиомия пндері, оларды бадарламаларындаы оу материалдарын дрістерде тере тсіндіріп, сыныптан жне мектептен тыс экологиялы жмыстарда тиімді олдана білуге оушыларды йрету жне дадыландыру - малімні міндеті.
Бастауыш сынып оушылары табиат байлыын ауыл шаруашылыында пайдалану жайлы алашы ымды ебек сабатарында алады. Олар й мліктерін, киім-кешек, таам, т.б. жаасайтын табиат заттарын пайдалану жолдарымен танысады.
Бастауыш сыныптарды оу бадарламасындаы оушыларды экологиялы іскерлік дадысын алыптастыруа баытталан жмыс трлері: сімдіктерді даму кезеіне фенологиялы баылау жргізу, мектеп жне оамды млікті ыптылыпен кту, трмыста электроэнергияны, газды, суды немді пайдалану. Орта жне жоары сыныптар оушыларын ке клемде экологиялы біліммен аруландыру ажет.
азіргі жадайда ндіріс табиата кшті сер етуші фактор болып отыр. Осыан орай табиатты тымды пайдалануды ылыми білімге негізделетінін оушыларды тсінуі керек. ндірістік іс-рекетті нтижесінде ортада р трлі згерістер болып жатыр.
Экологиялы трбие жмыстарыны трлері:
1. Ауыл мектептеріні оу-тжірибе алаын баалы ааштар тымыны кшеттерін сіріп, кгалдандыруа пайдалану.
2. Мектеп оушылары мемлекеттік орман шаруашылыына немі кмек крсетіп отырады. Оларды негізгі атаратын жмыстарыны трлері: кшет материалдарын сіру, ааштар отырызу, оларды кту, рттен, рылардан орау, орман-тоай зиянды жндіктермен кресу.
- дрі сімдіктерін дайындау, жидек, саырау-ла, т.б. жемістерді жинау;
- пайдалы жануарларды орау жне есебін алып отыру;
- фенологиялы баылау жргізу.

 

 

 

Жас кезедері

Трбиеленушіні жас ерекшеліктерін ескере отырып, Жан-Жак Руссо балаларды жас ерекшеліктерін тмендегідей кезедерге блді:
Бірінші кезе – туаннан бастап, екі жаса дейінгі кезе; екінші кезе – екі жастан он екі жаса дейін; шінші кезе – он екі жастан он бес жаса дейін; тртінші кезе – он бес жастан ересектік жаса дейін.
Бірінші кезеде, Руссо баланы дене трбиесіне ерекше мн берді. Бл кезеде, оны пікірі бойынша, баланы оршаан заттармен таныстыру ажеттігіне тоталды. Мейлі бала заттарды стап арасын, ойыншытарды мейлі аратсын, сындырсын деген болатын-ды Руссо. Осылай ол круді, сипай сезумен байланыстыруды алашы дадыларын мегереді жне кеістікті елестете алады.
Екінші кезеде, Руссоны айтуынша, бала лі де ойлауа жне дерексіз ымдарды мегеруге абілетсіз, сондытан да балалара ртрлі гіт насихат айту жне мтіндерді жаттауа зорлауды ажеттілігі жо. Ол балалара кітап беруді сынбайды, оны тсіндіруінше, олар шін е жасы кітап оршаан табиат болып табылады. Бл кезеде дене трбиесін жаластыру, денсаулыын ныайту, сіресе баланы сырты сезімдерін дамыту ажет. сіресе, кру, сипай сезу органдарын дамыту, демек балаа оршаан ортадаы заттар мен былыстарды баылауа, лшеуге, салыстыруа, санауа жан-жаты ммкіншіліктер беру. Сезім органдарын дамыту аыл-ой дамуыны негізгі алышарттары. Сондытан да балаа еркіндік беру керек.
Руссо былай деп жазды: “Мейлі ол жгірсін, секірсін, мейлі ол ойнасын, рекет етсін, руаытта да здіксіз озалыста болады”.
шінші кезе, Руссоны сипаттауынша, аыл-ой жне ебек трбиесіні кезеі болып табылады. 12 жаса келгенде бала дене жаынан жеткілікті жетілген жне ебекке абілетті, зіні сырты сезім органдарыны кмегімен оршаан дниедегі негізгі заттар мен былыстарды тез бадарлай жне абылдай алады. Ал жаырафиядан, астрономиядан жне табиаттанудан білімдерді тсіну жне мегеру абілеттілігін толы іске асырады. Руссоны айтуынша, бала дамуыны бл кезеінде аыл-ой трбиесі осы ш пн бойынша білімдерді мегерумен шектелуі тиіс.
шінші кезеді Руссо ебек трбиесіне ерекше кіл блді. Ебек трбиесіні негізгі ралы, Руссоны айтуынша, трбиеленушіні ебек рдісіне тікелей атынасы болып табылады.
Тртінші кезеді Руссо адамгершілік трбиесіні кезеі деп атады. Бл дегеніміз; бл кезеде трбиеленуші адамгершілік ымдарды абылдауа абілетті болып табылады. Руссо трбиені алдына ш міндеттерді ояды: 1) жасы сезімдерді трбиелеу, немесе, басаша айтанда, “жрек трбиесі”; 2) жаымды пікірлерді трбиелеу; 3) жаымды ерікті трбиелеу. Осы міндеттерді шешу, Руссоны пікірінше, моральды тжырымдаулармен жне аыл айтумен ана емес, баса жолдармен: жаымды лгілермен, жаымды істерді орындаумен жне лы адамдарды мырнамасын оып-йрету арылы нтижелерге ол жеткізуге болады.