Мектеп жасына дейінгі балаларды дамуы мен трбиесіні ерекшеліктері

Мектепке дейінгі йымдарда білім сапасын арттыру аса маызды мселе, ол шін жалпы жне негізгі жадайларды жасарту басты міндет болып табылады.

Біріншіден, білім мен трбие беруге арналан дамытушы ортаны жабдытау ажет десек, ол мектепке дейінгі кезені зіндік ерекшелігі мен ндылытарын сатайтын, баланы балалыына баытталуы шарт.

Екіншіден, трбие мекемесіні басшысы мен трбиеші педагогтар ауымы ксіби шеберліктерін немі шыдап, білімін жетілдіруге жйелі кіл бліп, жымны шыармашылы баыт-бадарын айындап, оны жзеге асыруа белсенділікпен ат салысуа жне жаымды психологиялы ахуалды тратануына ыпал ету ажет. Сондай-а, отбасыны сранысы мен талап-тілектерін анааттандыру жне білім мен трбиені балаа берілген рдісі жайында ата-анамен немі бірлескен ынтыматы негізде жмыс істеу де те маызды.

шіншіден, балабашада ебек етуге толы жадай жасалып, трбиелеу мен білім беруді технологияларын сауатты мегеріп, жаа педагогикалы діс-тсілдер жйесін ксіби шеберлікпен игеріп, оны тжірибеде пайдалануа шыармашылыпен лес осып отырса.

Баланы трбиелеу, дамыту жне білім беру мселелерінде отбасы мен балабаша жымыны бірлескен зара тыыз байланыста болуы.

Білім беру жйесіні негізгі масаты – тланы оыту, трбиелеу, дамыту. Бл масаттар зара тыыз байланыста боланда ана нтижелі болады. Баланы мірге дайындау шін дамытуды маызы ерекше. Даму барысы:

1. Зердесін дамыту

2. Эмоциясы мен сезімдерін дамыту

3. Крт иыншылытара ттеп бере алуын дамыту

4. зіне-зіні сенімділігін, зін-зі абылдау, жасы круді дамыту

5. Танымды рдісін дамыту

6. зін-зі алып жре алуын, дербестігін дамыту

7. зін-зі крсете алуына, зін-зі жетілдіруге ынтасын дамыту [1, 33-35 б.].

 

А. Едігенова бойынша баланы бкіл мір бойында оны даму рдісі жреді. Даму рдісінде баланы таным белсенділігі арта тседі. 6 жастаы балалар заттарды тсіне, тріне, клеміне арап ажырата бастап, оларды рылысын, пайдалану тсілдерін білгісі келеді. Кнделікті мір барысында бала шынды дниені былыстары мен заттарын анытай білуге, адам баласыны жинатаан бай тжірибесін йренуге талаптанады. Балаларды бір нрсені мартып білуге талаптануын таным ынтасы дейді. Балалар те байаыш, еліктегіш, р нрсеге іле арайды, кп нрселер оларды ойлантады.

Балалар детте зіне тсініксіз оиаларды, былыстарды сырын білуге мартады. Кн сайын оларды алдында жаа сратар туады. Сол сраты жауабын олар ересектерден ктеді, йткені, оларды тсінігінше, ересектерді білмейтіні болмайды. Мндай ерекше сратар балаларды аыл-ой ебегімен шылданудаы ниетін, ыыласын сипаттайды. Сондытан ересек адамдар бала сраын жауапсыз алдырмауа тырысан жн. Себебі сраына жауап ала алмаан бала келешекте сра оюдан жасаншатайды жне бл баланы дниені тануына кері сер етуі бден ммкін [2, 132 б.].

Т. Рибоны айтуынша, баланы шыармашылы абілеті тжірибелілігіне байланысты дамиды деп тжырымдайды. Мектеп жасына дейінгі кезе – иялды тез дамитын уаыты [8]. Сондытан иялды дамуын трт ерекше кезедерге блуге болады (2 жастан 6-7 жаса дейінгі аралыта):

1. Бірінші кезе баланы абылдауыны ерекшелігіне байланысты (бір заттан баса бір затты кре бастауы);

2. Екінші кезе – иялды ойыншытарды жандандыру діретіні байалуы;

3. шінші кезе – ойындаы рлдерге байланысты згеруі;

4. Тртінші кезе – бала иялында зіндік кркемдік шыармашылыты басталуы (бейнелерді айта руы, жасауы).

О.М. Дьяченко мен А.И. Кирилованы тжірибелік зерттеулерінде бала дамуында иялды екі трі (сезімдік жне танымды) жзеге асады. Танымды иялды басты міндеті – аиат мірді белгілі бір трде бейнеленуі. Сезімдік иял, белгілі бір жадайа байланысты айшылы боланда, баланы зіндік «Мені» алыптасанда жне оны растырудаы бір механизм болады. Е.Е. Кравцованы зерттеуінде иялды даму ызметінде ш трлі компонентті бліп крсетті:

1. Крнекілікке сйену;

2. ткен тжірибесін олдану;

3. Ерекше ішкі позицияны олдану.

Осы ш компонентті олдануында халы ертегісіні айрыша орнын анытап, зерттеуге мн берілді [5, 6, 15].