Оушыларды лгермеушілігі

Оушыларды саба лгеріміні нашарлауы – бгінгі крделі мселені бірі. Жалпы, ылыми трыдан аланда оушыларды сабаа лгермеушілік мселесі лі толы зерттелген жо. Педагог шін е алдымен оушыларыны сабаа лгермеушілік себебін анытап алуы те маызды. Сабаа лгермеушілік себептеріне тоталса, олара мыналарды жатызуа болады: 1) ата-аналарды педагогикалы мдениетіні тмендігі (баласына жадай жасамауы, леуметтік-трмысты жадайды тмендігі); 2) отбасындаы жайсыз жадайлар (отбасындаы трлі кикілжідер); 3) ойынны аздыы (баланы рдастарымен арым-атынаса тсіп, ойнай білмеуі); 4) мінез-лындаы трлі ауытулар (психопатия, мінезді стамалыы, ялшаты, мазасыздану, т.б); 5) интеллектуальды дегейіні жетіспеушілігі (зейін,ойлау, абылдау,т.б абілетіні тмендеуі). Жоарыда крсетілген себептерді барлыы оушыларды саба лгеріміні нашарлауына ыпал етеді. Баланы теріс мінез-лыны алыптасуына алып келетін е маызды фактор – сабаа немрайды арауы, материалды мегерудегі иындытар, стсіздіктерді немі сезінушілік. Ол мынадай теріс ылытара кеп сотырады: й жмысын орындаудан ашады, кітаптарын тыып ояды, мектеп талаптарына баынбайды. Олар сабаа атысуды ояды,ата-анасына тірік айтады, « й жмысына ештее берілген жо» деп алдайды, ал, мектептегі стазына «кітаптарымды мытып кетіппін» деген сияты сылтауларды кп айтады. Сыныптаы оушылармен тбелеседі, жаман сздерді кп олданады. Сабатан ашады. арап отырса, осындай іс-рекеттер оушыны мінез-лын теріс жаына брады. лгерімі нашар оушыларды бойында теріс мінез-лыты алыптасуына малімдер де ыпал етеді. Малімдер ондай оушылара атал арайды, намысына тиетін ауыр сздер айтады,ата-аналарына шаымданады. Оушы мен малім арасында тсініспеушілік пайда болады,оушыны малімге деген сенімі жоалады. Осыдан кейін оушы мен малімні арасындаы арым-атынас бзылады. Кейбір малімдерді оушылара деген аморлыы жо, олар туралы ойламайды, оушыларды адамгершілік асиеттерін тмендетеді. зі тетін пніне немрайды арайды. Малім з білімін оушылар алдында крсете алмаса, оны педагогикалы шеберлігі болмаса онда оны оушылар сыйламайды. Міне, осы жадайлар да оушыны сабаа немрайды арауына жол ашады.

 

79, Жасспірім ша (15-17 жас)

Жасспірімдік кезені кптеген теориялары бар. Жасспірімдік ша бала мен ересектік шаты аралыы, баланы ересектерге туелділігімен сипатталады, ересектер баланы мірлік іс-рекетін мазмны мен баытын белгілейді.

Жасспірімдік шаты аса маызды міндеттері — маманды тадау, ебек пен оамды-саяси ызметке даярлану, некелесуге, з отбасын руа зірлену. зара байланысты бл міндеттерді жзеге асырылуы белгілі бір уаытты талап етеді.

Адамны жалпы аыл-ой абілеті 15-16 жаса арай алыптасып болады. Сондытан оны бала кездегідей шапша суі байалмайды, алайда ол одан рі жетіле береді. Жасспірімдік ша — жеке адамны толысуы мен алыптасуыны аяталатын кезеі. Жынысты толысуа байланысты з азасы мен сырт келбетіндегі лкен згерістер, мірлік іс-рекетті крделенуі байалады. Сондытан жасспірімдік ша ымырасыз келеді. Жасспірімге зін крсетуге мтылу, зін жан-жаты ашуа штарлы тн

Олар з мамандыын тадап алуа тырысады. Мамандыа ыыласыны бірте-бірте алыптасуы трлі іс-рекеттеріне жауапкершілігін арттырады. Олара іс-рекетті з бетінше орындауа ммкіндік беріп, дрыс баылау мен педагогикалы басшылы жасау керек.

Бл кезеде сезім, досты арым-атынастар дамиды. Мысалы: ашыты, зара сенім, айырымдылы, бірін-бірі сыйлау, кмек крсету, іс-рекеттерін бірігіп орындау, жолдасыны кемшілігін айтып, жоюа кмектесу.

Бл кндегі жастарды мінезінде трлі згерістер пайда болды. Мысалы, ыздар здеріні сырты киіміне, дене имылына кіл бледі. Ер балалар демі киініп жруді натады. р трлі іс-рекеттеріні барысында осы ерекшеліктер еске алынады. Сонымен мектепке дейінгі балалы шатан жасспірімдік шаа дейін балаларды бейімділігін жне абілетін, мінез-лы мен темпераментін малім-трбиеші, ата-ана немі еске алып, оларды дрыс дамуына, алыптасуына жйелі трде ыпал етуі ажет.

 

80, Оушылар дене-бітіміні дрыс дамуы, денсаулыыны ныаюы, жмыс абілетіні артуы сырты ортаны олайсыз жадайларына арсы труа ыпал етеді. Жасы денсаулы -адамны ебек жне оамны іс-рекетке жемісті атысуыны маызды кепілі. Оушыларды денсаулыына аморлы жасауа бізді оамымыз мейлінше мдделі. Сабатарда, сабатан тыс уаытта, спорт секцияларында дене трбиесін кн сайын йымдастырып, олайлы жадайлар жасау ажет.
Табии озалысты трлері жгіру, ару, жзу, латыру, шаы, коньки, велосипед тебу, акробатика мірге ажетті дады жне іскерліктерді алыптастырады. Жас адамдарды денесі трлі жаттыулар кмегімен ширап, дамиды. Сондытан кш, жылдамды, тзімділік, икемділік сияты адам абілетін дамыту оушыларды озалтыш тжірибесін байытады, дене озалысын йлестіреді.
Дене трбиесі саласында ыра, жеке гигиена, дене шынытыру мдениеті, туризм, спорт ерекше орын алады.

 

81, Оу рекетіндегі «мотив» ымыны «масат», «ажеттілік», «мтажды», «тілек», «ынталану» сияты ымдара атысты екенін естен шыармау керек. Жеке адамдарды мірінде бл ымдар немі зара араласып трады жне бір-бірімен тыыз байланысты, сондытан бл ымдарды жиынтыын «мотивациялы сфера» деп те атайды.

Оу мотивациясы жалпы мотивацияны білім саласындаы жеке трі болып табылады. Ол баса да кез келген мотивация сияты зіне, яни білім саласына тн белгілермен ерекшеленеді: біріншіден, ол білім беру мекемесіні ерекшелігіне, типіне, профиліне байланысты аныталады; екіншіден, білім беру процесін йымдастырумен, оны артышылыымен; шіншіден, педагогті субъективті ерекшеліктерімен, е алдымен, оны оушылара, іске атынасымен, сондай-а, оу процесіні ерекшелігімен, оны орнымен жне оу жоспарымен. Оу мотивациясы жйелі процесс жне оны негізгі белгілері: баыттылы, тратылы жне сікілік болып табылады. А.К.Маркованы пайымдауынша оу мотивациясы бір-бірімен жаа атынастара тсетін жне немі згеріп тратын талаптар атарынан трады. Мотивация – бл оушыа жаымды немесе жаымсыз атынас ана емес, сонымен атар мотивациялы сфера рылымыны крделенуі мен оларды арасындаы жаа толы, кейде арама-айшы атынастарды пайда болуы. А.К.Маркова бл сфераны рылымыны иерархиялылыын крсетіп, оны білімге атысты арастырады да, оан оуа деген ажеттілікті, оу, эмоция, атынас пен мддені мнін жатызады

 

82, азаты ке-байта лкесінде білім ісіні пайда болып, даму тарихы да зіні ілкі бастауларын сонау ерте замандардан алады. азастан жерінде, сіресе, оны отырышы аудандарында орта асырды ерте дуірінде-а (ІІ-ІП ..) кптеген мектептер (мсылманша бастауыш оу орны) мен медреселер, діни білім беретін ортадан жоары оу орындары жмыс істей бастааны тарихтан белгілі.
Ертедегі Исфиджаб, Тараз, Сайрам, Тркістан, Отырар, т.б. алаларында кптеген медреселер болан, оларды жалпы саны 84-ке жеткен. Ауылды жерлерде мектепте молдалар (татар, башрт, т.б.) стазды еткен. Оыту аысы халытан жиналан. Балалар ыс, кз айларында оыан. Оу мерзімі 4 жыл, оуа 7 жастан бастап абылдаан, жыл аяында емтихан тапсыру мектеп бітіргені шін балаа ресми кулік тапсыру тртібі саталмаан. Медреселер мсылманды рсімдерін таратушы оу орны болып ана оймай, ірі мдениет орталыы ретінде де ызмет атаран. Бл оу орындарында затану, тарих, логика, философия, математика, астрономия, медицина, т.б. пндер енгізілген. Медреселерді жанында салиалы кітапханалар болан.
Патша кіметіні 150 жыла созылан отарлау саясаты халымызды егемендік жолындаы асырлар бойы кресіне зор нсан келтіргенімен, Батыс пен Шыысты рухани мірдегі арым-атынасына жол ашты. Мысалы, Змеиногорскіде (Шыыс азастан) орасын-мырыш кен орнында 1761 жылы тау-кен жмысшыларыны балаларына арнап мектеп ашты, 1786 жылы Омбы аласында "Азиялытар мектебі" ірге ктерді. Осындай мектеп 83, ыты трбие беру баланы жеке тласын алыптастырып, оларды бойына жоары идеялык пен оамды меншікке атынасты кзарасты дарытуды асыл міндеттерін атарады. Мемлекетіміз жастара ыты трбие беру ісіне немі маыз беріп келеді. азастан задарына тере рмет сезімін алыптастыру, оларды сзсіз сатау жне орындау -за уаыт трбие жмысын жргізуді жемісі. Кбіне ыты сананы тмендегі, материалды жне рухани игіліктерді не екенін жнді тсінбеушілік оама жат ылытарды туызады. Сондытан да р оушыны санасына ыты нормаларды жеткізу, жеткізіп ана оймай оны кнделікті мінез-лы нормасына айналдыру шін кресу ыты трбиені міндеті болып табылады.
ыты трбие негізі отбасынан басталады. оамдаы тртіпсіздік пен ылмысты кзі - маскнемдік. Азындыты зына итермелейтін жадайларды алышарты осыдан басталады. Мектеп жасындаы жастар арасында бл теріс былысты орын алып отыраны жасырын емес.
Оушыларды тртіп бзуыны бір жаы отбасында жатыр.

.

 

 

84, Оушыларды оу белсенділігін алыптастыруды бір кзі – сабата жаа технологиялар олдану арылы трлендіріп ткізу. Кптеген инновациялар арасында оушыларды оу белсенділігін алыптастыруа аса олайлы технология – Сын трысынан ойлау жобасы. Сын трысынан ойлау – ашы оам негізі. Ол - з алдына сратар ойып жне немі олара жауап іздеу, р мселеге байланысты з пікірін айтып, оны длелдей алу, сонымен атар басаларды пікірлерін длірек арастыруды жне сол длелдемелерді исынын зерттеу дегенді білдіреді. Бл оыту «арапайымнан крделіге» деп аталады.

Бадарлама рылымы ш дегейден трады:

1. ызыушылыты ояту. Оушыны таырып туралы не білетіндігі аныталынады, белсенділігі артады.

2. Маынаны ажырату. Оушы жаа апаратты брыны білімімен штастыра тседі.

3. Ой толаныс. Оушылар з ойлары мен байаан апаратарды з сздерімен айта біліп, зара алмасады. згелерді ой кестесін йренеді.

Осы бадарламаны стратегияларын мегеріп, тжірибе жзінде олданса, оушыларды оу белсенділіктері, сабаа деген ызыушылытары артып, оларды бір-бірімен пікір таластырып ашы сйлеу, еркін сйлеу дадылары алыптасады. здеріне сенімсіздік білдіріп, бйыып отыратын оушылар да з ойларын аз да болса жйелеп еркін айтатын болады.

 

85,

86, рпаымызды кеудесінде намысы бар, білімді, туан елін, жерін сйетін негелі рпа етіп сіргіміз келсе, бар назарды келешек рпа трбиесіне аударуымыз ажет. азіргі білімні болашаы мол факторларыны бірі – патриотты трбие.

азастан Республикасыны Президенті Н..Назарбаев мемлекеттік білім жаттарында маызды орынды патриотизм, патриотты трбиеге береді. сіресе, бастауыш сынып оушылары зіні «азастанды» екенін матанатындай етіп трбиелеу шін педагогика, халы педагогикасына сйену ажет екенін айтады.

Патриотты трбиені мазмны мынадай асиетті алыптастыруды кздейді: Отанын сю жне азаматтыын матан тту; з отаныны болашаы шін, мамандыы шін ызмет ету, ана тілін жетік мегеріп сйе білу халыны салт – дсрін, ерекшеліктерін білу, дінге, тарихи мралара рметпен арау, з отандастарына, сондай – а баса лт кілдеріне адамгершілік кзарас білдіру.

азастанды отаншылдыа, лтжандылыа, елдегі барлы халытарды досты атынаса трбиелеу аса маызды міндет. азір азастан Республикасы – туелсіз мемлекет. Мнда кптеген лттар мен халытарды бір – бірімен тату – ттті, сыйласты, ынтымата атынас жасауы тиіс. азастан оларды бріні отаны боландытан бізді елді мекендеген барлы халытар отаншылды рухында трбиеленуі ажет. Мектеп оушылары арасында жргізілген жмыстарымызда, сабатарда оларды азастанды отаншылдыа трбиелеуге ерекше мн беруіміз керек. Ал аза жастарын отаншылдыа трбиелеуге лкен міндеттер жктеледі. йткені, азастанны байыры траты халы – азатар, жерді де, елді де негізгі, тпкі иесі солар. Сондытан да алдымен аза жастарын отаншылдыа, лтжандылыа трбиелеу ерекше маызды.

Патриотты трбиені рпа бойына сііру шін р уаыттаы аза халыны басынан ткен оиаларды айта отырып, тсіндіру аже

 

87. Оуды педагогикалы технологиялары тсінігі
Кптеген уаыттар желісінде «технология» тсінігі педагогикалы ымдар орынан тыс алып келді. Шынайы мні («шеберлік жніндегі ілім») педагогикалы міндеттерге: педагогикалы процесті сипаттау, тсіндіру, болжау, жобалау – сай келсе де, ол технократиялы тіл элементі ретінде арастырылды.
Педагогикалы дебиеттерде андай да педагогикалы технологиялар сипатын айындаушы кптеген терминдер шырасады, мысалы: оу-йрену, трбиелеу, оыту технологиялары, білімдендіру жне дстрлі технологиялар, бадарламаластырылан жне проблемді оу технологиялары, авторлы технология жне т.б.
Алашыда педагогтар «педагогикалы технология», «оу-оыту технологиясы» жне «трбиелеу технологиясы» ымдарыны зіндік мн-маыналарына назар аудармай келді. Ал бгінде педагогикалы технология оу жне трбие аймаындаы педагогикалы міндеттерді шешілуіне байланысты орындалатын педагог іс-рекеттеріні бірізді жйесі ретінде танылуда. Осыдан «педагогикалы технология» мні «оу технологиясы», «трбие технологиясы» ымдары мндерімен салыстыранда тередеу де ауымдылау.
Педагогикалы технология – бл педагогикалы рекеттер табысына кепіл болардай атыл ылыми жоба. рі сол жобаны дл жаырып іске асуы.
Педагогикалы технология кешенді, бірігімді процесс. Ол з рамына адамдарды, идеяларды, рал-жабдытарды, сонымен бірге жоспарлау, амсыздандыру, баалау жне білім мегеруді барша ырлары жніндегі проблемалар шешімін басаруды амтиды.

 

88. Жаа оам кеістігінде жас рпаа жааша білім беру жолында тбегейлі згерістер жріп жатыр. XXI асыр ылым мен білімні арыштап дамыан асыры деп аталатыны млім. Сондытан азіргі стаз шкіртіне ылым негіздерінен мліметтер беріп ана оймай, оны дниежзілік білім, апарат, ата бсеке жадайында мір сріп, жаа дуір жаалытарымен суарылып отыруа тиісті. Бл істе нтижеге ол жеткізу шін, малім – оамдаы болып жатан тез згеріп тратын леуметтік–экономикалы, педагогикалы згерістерге тез тселгіш, жааша ойлау жйесін мегерген, жан–жаты білімдарлыы, ттас дниетанымы болуы ажет. з пніні шеберінде алып ойан малім балаа білім, трбие берудегі биік масаттара жете алмайтыны аны. азастанны бгіні мен ертеі жас рпаты еншісінде. Ал жас рпаты жан–жаты, тере білімді, интеллектуалды дегейі жоары етіп алыптастыруды бірден-бір жолы – оушыа білімді тере игертуді тиімді діс-тсілдерін іздестіру, шыармашылыа жетелеу. Бл жадайда малімні тере біліктілігі ажет. азіргі заман талабына сай ойшыл, ылыми-дістемелік біліммен тере аруланан, педагогика мен психологияны жетік мегерген шебер малім ажет.

89. Отбасы-адам баласыны сіп-нер, аз трар, анат аар ясы, алтын бесігі. Трбиені кілті-отбасыны мір тіршілігіне байланысты. сіресе, ата-ананы адамгершілік бейнесі балаларды трбиелеуді негізгі кзі. «ыран яда не крсе, шанда соны іледі» ой. Бала міріні алашы кнінен бастап ата-ана здеріні негізгі борыштарын атаруа кіріседі, яни олара трбиеші бола бастайды. Отбасыны берік негізі міне, рухани мддені бірлігінде болма. Оны бірттас тату болуы береке бірлігі е алдымен ке-шешені бір-біріне, балаларына алай арайтындыына байланысты. Отбасы трбиесіндегі басты нысана баламен рухани ндестік пен йлесімділікке мтылу, ата-баба мрасын сатауа мтылу, ата-баба мрасын сатауа кіл блу, халыты тлімдік мрасын сатауа кіл блу, халыты тлімдік мрасын бгінгі кнмен сабатастыру болып табылады. Осыан орай, отбасында ебексйгіштікке, баланы жасына сай ебек трлеріне жне оамды – пайдалы ебекке баулуды іске асыру ажет.