Ксіби арым – атынас тсінігі туралы не білесіз

Коммуникация латын тілінен «communicatio»- хабарлама, жеткізу дегенді жне «communicare» - орта ылу, гімелесу, байланыстыру, хабарлау дегенді білдіреді [8, б.96]. Коммуникацияны зерттеуші ылыми пнні атауы – коммуникация, коммуникация теориясы, коммуникациялар жайлы ылым немесе коммуникология.

Коммуникация алауымызша жзеге асу шін сол атысыма атысушы субъектілер арым-атынаса тсе алу шін тіл ажет. Коммуникация рдіс ретінде леуметтік рекетті бір трі болып табылады жне адамдарды бір-бірімен арым-атынас жасауы мен апарат алмасуына баытталан. Коммуникативтік іс-рекет баса іс-рекеттерден зіні коммуникация нормаларына баынатындыымен ерекшеленеді.

Ксіби коммуникация – белгілі бір іскери ызмет саласына баытталан (ндірістік, ылыми, педагогикалы, т.б.) іс-рекетті йымдастыру мен жзеге асыру шін арым-атынас жасау рдісі.

Ксіби коммуникация мен коммуникацияны баса трлеріні ара жігін наты ажыратып отыран жн. Ксіби коммуникация біріккен ебек шартында йымдасан бірнеше субъект арасында пайда болады. Іскери арым-атынаса тсуші субъектілер арасындаы зара тсіністік, іс-рекеттер келісімділігі, ала ойылан масаттарды орта болуы дл осы ксіби коммуникация сапасына туелді.

Ксіби коммуникация ерекшелігі оны орта ебекке ызыушылытары бір субъектілер арасында болуы. Осындай жадайда коммуникацияны з німдері болады: ресми келіссздер, келісімдер жне трлі дегейдегі хаттамалар.

Ксіби коммуникация – екі жаты рдіс, екі жасыз ол з масаттарына жете алмайды. Бл йым міріні негізгі шарты.

«Ксіби коммуникация азіргі заманда фирманы, йымны, ксіпорыныны мір сруіні негізі болып табылады. Менеджмент саласындаы мамандар аылшынды жетекшілерді 63%-ы, американдытарды 73%-ы, жапондытарды 85%-ы з йымдарыны жетістікке жетер шарттарыны бірі ретінде коммуникация деп санап, оан з уаытыны 50%-дан 90%-а дейінгі блігін жмсайды».

Ксіби коммуникацияны масаттары:

- басару субъектілері мен объектілері арасындаы апарат алмасу ммкіндіктерімен амтамасыз ету;

- апарат алмасу кезінде тлааралы атынасты жзеге асыру;

- іскер топты жеке ызметкерлері немесе топтар арасындаы апарат алмасу жне оларды іс-рекеттері мен міндеттеріне баыт беріп отыратын каналдарын алыптастыру;

- апарат легін реттеу мен рационализациялау.

Ксіби коммуникация келесі трлерге блінеді:

- ауызша тілдесім негізіндегі тлааралы жне йымдастырушылы коммуникация;

- жазбаша трде хат алмасу негізіндегі коммуникация.

Тлааралы коммуникация з кезегінде: формальді жне ресми болып екіге блінеді. Аталан коммуникация трлері саясат, ереже, лауазымды нсаулытармен айындалып наты бір йым шін формальді трде іске асырылады. Ал формальді емес коммуникация йым ережелеріне баынбайды, йым ызметкерлері арасында бекіген арым-атынас жйесіне сйкес іске асырылады.

Тлааралы арым-атынастар сонымен атар таы екі трге ажыратылады:

- вербальді (сздік);

- бейвербальді, сздерді олданбай-а апарат алмасуа (мимика, пантомима, жестикуляция, кеістікті сурет, т.б.) ммкіндік беретін трі.

Коммуникацияны вербальді жне бейвербальді бірін бірі рдайым ыыстырып отыруы міндет емес. Себебі, апаратты абылдаан адам оны басаа тек сзбен ана емес, сзге мимика, жестикуляцияны оса отырып сол апаратты сенімдірек, тартымдыра етіп таратуы ммкін.

Ксіби коммуникацияны негізгі міндеттері – нтижелі серіктестік, масаттар біріктірілуіне деген ызыушылы, ызметтестік арым-атынастарды жетілдіру.

Ксіби коммуникация амалдарын мегеріп алу, мамандара з ызметтестерімен ыайлы психологиялы атысымды рай отырып, ріптестікке келетін трлі стратегиялар мен тактиканы пайдаланып нтижелі ызмет ету ммкіндіктерін береді. Ал бл, з кезегінде келіссздер мен кеестер нтижесінде шыуы ммкін теріс шешімдер шыару аупінен сатайды.

Тжірибеде кптеген ндірістік сратар жымды талылау мен шешімді ажет етеді. Ксіби коммуникацияны жалпыа белгілі трлері болып менеджер, загер, релайтер, т.б. іскери гімелері, келіссздер, жиналыс, конференция, трлі іскери кездесулер болып табылады.

Ксіби коммуникацияны дстрлі жанрында (ашы сйлеу, интервью, комментарий, кеес беру) жаа шарттар негізінде тек зін-зі сына алатын ана емес, сонымен атар з ызмет орныны философиясын, йымдастырушылы ндылытарын, корпоративітк мдениетін жне ттынушылы нарыты, байланыс аудиториясыны, басшылы рылымын насихаттай алатын фирмалар мен ріптестер коммуникативтік стратегиялары жзеге асырылады. Бл жанрларды кпмасатты сипаты зіні коммуникативтік стратегияларын, технология жне баса процедураларыны болуын талап етеді.

Ксіби коммуникацияны арнайы жанрларына кбінесе жиналыс, отырыс пен конференциялар сияты ксіби арым-атынас трлерін райтын пікірталас, дискуссия, полемика, дебатты жатызуа болады.

Ксіби коммуникацияны рбір тріні ерекшелігі келесідей белгілерді амтиды:

- ткізу масаты (не шін?);

- атысушылар рамы (кім? кіммен? кімге?);

- регламент (анша уаыт алады?);

- ткізуді коммуникативтік амалдары (алай?);

- кеістік ортасын йымдастыру (айда?);

- ктілетін нтиже (андай? неге ол жетті?).

Іскери тілдесімдер 5 сатыдан трады:

1. Тілдесім басы;

2. Апарат жіберу;

3. Аргументермен длелдеу;

4. Тілдесуші ріптесті болжамдарын даттау;

5. Шешімдер абылдау.

Тілдесімні е маызды блігі - оны басы. Тілдесімді йымдастырушы ріптесіне деген дрыс пікірін алыптастыруы ажет, себебі бл ксіби коммуникацияа атысушылар арасындаы кпір болып табылады. Тілдесімні алашы сатысыны міндеті: тілдесушімен байланыс орнату; тілдесімге тиімді орта алыптастыру; тілдесім пніне назар аударту; тілдесімге деген ызыушылыын ояту; басшылыты з олына алу (ажет болан жадайда).

Кейде норма екі жаты стандарт ретінде – міндетті жне ммкін нсалар болады. Мысалы, орыс тіліндегі ауызекі сйлеу тжірибесінде договор-договора трі кітаби договор-договоры нсасын ыыстыруда.

Нормаларды трлілігі оны згеруіне себеп болады, соан орай трлі тілдер шін норма згерістері р трлі болады. Е траты болып грамматикалы нормалар есептеледі. Кез келген тілді грамматикалы рылымы ондаан, жздеген жылдар бойы згеріске шырамай мір среді. Тек фонетикалы нормалар ана ерекше озалмалы болып табылады. Мысалы, кеше ана тілге енген «маркетинг» сзі екі нсада олданылуда: маркетинг жне маркетинг.

Сз дрыстыы – сйлеу мдениетіні негізгі талабы, оны негізі.

Тілде сан трлі амал-тсілдер оры бар. Олар сзді жанры, жадайы, саласы жне міндетін ескере отырып олданылады да, коммуникация масатына жетуге баытталады. Сйлеу мдениетіні коммуникативтік аспектісі дл осы мселелерді арастырады.

азіргі лингвистикада сйлеу мдениетіні коммуникативтік аспектісі деп аталатын ым ежелгі дуірде е маызды ылымдарды бірі –риторика болан. Алашында риторика шешендік нер жайлы ілім болды. Содан кейін риторика жасы сз сйлеу туралы ілім ретінде абылдап, оны натылы, айындылы, логикалы, тазалы, орындылы сипаттарына ерекше назар аударылды. Осы сипаттарды барлыы бір-бірімен байланысты.

Бізді заманымыздаы риторика, немесе неориторика – бірінші кезекте нтижелі сз, тілдік амалдар арылы ойылан масаттара жету туралы ілім. Ол атысымны психологиялы жне этикалы аспектілерін есепке алады.

Іскери арым-атынас этикалы атысым негізінде жзеге асырылады. атысымны этикалы нормалары кбіне лтты сипата ие. Мысалы, Еуропа елдерінде рмет белгісі ретінде есептелетін жадайлар (кездесу кезінде йелі мен туыстарыны жадайын срау) мслман елдерінде дрекі болуы ммкін.

Сйлеу мдениеті жоары тламен тілдесу онымен тілдесушіге рдайым жаымды сер алдырып, еркін трде жзеге асады. Егер бл іскери адам болса, оны олынан трлі рекеттер келеді, мысалы, байланыстар мен іскери келіссздер жргізе алады, адамдара з пікірін длелдей алады, тілдесушілерге сер алдырып сендіреді, ол зі жатты рып, редакциялай алады, алыс хат, ттытау хат жне презентациялы сздерді растыра алады. Осыларды барлыы іскери адамдара тн белгілер болып табылады.

Сол себепті осы асиеттерге ие бола алатын, тиісті білім, білік, дадыларын мегере алан іскери адам азіргі нарыты арым-атынастар заманындаы з ызметіні нтижелілігі мен ызмет орныны масаттары мен міндеттерін жзеге асыруда стті болып, зіні жне жымыны мдделерін сатауды о нтижелерге жетуіне келер асиеттерді бірі.