ГИДРОКСИЛАЗАЛАР МЕН ОКСИГЕНАЗАЛАР

Монооксигеназалар(гидроксилазалар)

Монооксигеназалар(гидроксилазалар) –тотыатын субстрата оттек молекуласыны бір атомын ана осуды катализдейтін оксидоредуктазалар класыны ферменті.

рылысы

Монооксигеназалар-апофермент пенкоферменті- тетрагидробиоптерин (Н4БП) болатын екі компонентті ферменттерге жатады. рамына С витамині де кіреді. Бл фер-менттер цитозольде немесе бауыр жасушаларыны эндоплазматикалы ретикулумны мембранасында тізбек тзеді немесе бйрексті ыртысты абаты жасушаларыны митохондрия мембраналарында болады, онда олар стероидты гормондарды аралы зат алмасуындаы тзілген німдерді тотыуына атысады.

 

сер ету механизмі

1)Монооксигеназалар (гидроксилазалар) - тотыатын зата оттекті бір атомын береді де , екінші атомын тотысыздандырыштан (негізінен – НАДФН2, сирек- басалардан: мысалы, С витаминінен) алан екі атом сутекке осады:

SH + O2 +HADФН+ H+ SOH + Н2О + НАДФ+

Биологиялы рлі

Биологиялы рлі – субстратты гидроксилдеу. Монооксигеназалар кптеген эндогендік заттарды гидроксилдеуге атысады: амин ышылдарын, фенолдарды, стериндерді жне басаларын, сонымен атар бтен улы заттарды- ксенобиотиктерді усыздандырады (дрілік препараттарды; сімдіктерді компоненттерін;сырты ортаны ластандырушы заттарды). Бл кезде ксенобиотиктерді ерігіштігі артады да, азадан шыуы тездетіледі.

Мысалы, фенилаланин тіндерде аздаан млшерде згерістерге шырайды. Белок молекуласыны рамына кіруден баса фенилаланин дені сау адамны метоболизмнде тек тирозинге дейін ана тотыады, бл арнайылы микросомалды тотытыратын монооксигеназа - фенилаланин-4-гидроксилаза арылы жреді, оны коферменті тетрагидробиоптерин (Н4БП)болып табылады:

Бл реакция аза жасушаларында фенилаланинні арты улы млшерін кетіруге ажет. Оны арты млшерінен улы- фенилжзім ышылы жне фенилст ышылы тзіледі, олар алыпты жадайда азада болмайды. Бл адамны аыл ойыны кемуіне жарыместікке келеді.

Диоксигеназалар

Диоксигеназалар –субстрат молекуласына оттекті екі атомын енгізуді катализдейтін оксидоредуктазалар класына жатады.

 

сер ету механизмі

Диоксигеназалар, гидроксилазалардан згешелігі, субстратты тотытыру кезінде оан оттек молекуласыны екі атомыны осылуын катализдейді, бл кезде ос С=С байланыс зіледі.

Мысалы, триптофанны рылысыны бзылуы формилкенуренинні тзілуінен басталады, оны рамына оттекті екі атомы кіреді. Бл реакцияны катализдейтін фермент гемопротеинге жатады- триптофан 2,3-диоксигеназа деп аталады..

Бл реакция эндоплазматикалы ретикулумде жне митохондрия мембранасыны ішкі жаында жреді.

Биологиялы жйелердегі диоксигеназаларды атысымен жретін ароматты саиналы осылыстарды тотыу процестеріндегі бзылыстарыны барлыына жуыын биохимик Осами Хайяни ашан.

 

«Сізді назарыыза бір, екі, ш жне одан да кп дрыс жауаптары бар тапсырмалар сынылады. Дрыс жауаптарды нмірлерін тгел оршаыздар»

1.ОКСИГЕНАЗАЛАР

1) екі компонентті ферменттер

2) барлы жасуша трлерінде болады

3) оттек молекуласын белсендіреді

4) субстрат молекулаларына екі оттек атомдарын енгізеді

5) биологиялы жйелердегі ароматты саиналарды ажыратады

6) тотыатын затты молекуласына оттекті атомын енгізеді

 

2. МОНООКСИГЕНАЗАЛАР

1) тотысыздандырыштан екі сутек атомын зіп алады

2) ксенобиотиктерді ерігіштіктерін арттырады

3) оттек молекуласыны бір атомы тотыатын зата осылады

4) оттек молекуласыны екі атомы да тотыатын зата осылады

 

3. МОНООКСИГЕНАЗАЛАР ЖАТАТЫН КЛАСС

1) гидролазалар

2) изомеразалар

3) лигазалар

4) трансферазалар

5) оксидоредуктазалар

 

4. КСЕНОБИОТИКТЕР МЕТАБОЛИЗМІНІ ФАЗАСЫНА КІРЕДІ

1) ксенобиотикті гидрлеу

2) ксенобиотикті дегидрлеу

3) макроэргиялы байланыстарды гидролизденуі

4) ксенобиотикті гидроксилденуі

5) оттек молекуласынан ксенобиотиктерге бір атом оттегін енгізеді

5.ФЕНИЛАЛАНИННІ ТИРОЗИНГЕ АЙНАЛУЫН КАТАЛИЗДЕЙДІ

1) фенилаланин-4-гидроксилаза

2) фенилаланинтрансаминаза

3) тирозингидроксилаза

4) дегидрогеназа

 

6. ФЕНИЛАЛАНИННІ ЖНЕ ОНЫ ТУЫНДЫЛАРЫНЫ АРТЫ МЛШЕРІ

1) аыл ойды тмендетеді

2) жасуша шін улы

3) жарыместікке келеді

4) гидроксилденуге атысады

 

7. ДИОКСИГЕНАЗАЛАР ТОТЫАТЫН ЗАТА ТАСЫМАЛДАЙДЫ

1) электрондарды

2) екі атом оттекті

3) бір атом оттекті

4) протондар мен электрондарды

 

8.ГИДРОКСИЛАЗАЛАР ГИДРОКСИЛДЕНУІНЕ АТЫСАДЫ

1) фенолдарды

2) стериндерді

3) амин ышылдарыны

4) ксенобиотиктерді

5) коферменттерді

 

9.СЙКЕСТІКТІ ТАБЫЫЗ : «Фермент – катализдейтін реакция »

1) анаэробты дегидрогеназалар а) тотыатын зата екі атом оттекті осады

2) убихинон б) электрондарды тасымалдайды

3) диоксигеназа в) протондар мен и электрондарды тасымалдайды

4) монооксигеназалар г) тотыатын зата бір атом оттекті осады

 

10.МОНООКСИГЕНАЗДЫ РЕАКЦИЯЛАР ТМЕНГІ ТОТЫАТЫН ЗАТТАРДЫ ТЕК

БІРЕУІНЕН БАСА БРІНЕ АТЫСАДЫ

1) зр ышылы

2) стероидты гормондар

3) ксенобиотиктер

4) дрілер

5) аныан май ышылдары

 

 

№ 17 Текст

Каталаза

Каталаза[КФ 1.11.1.6] - сутек пероксидін ыдыратуды катализдейтін екі компонентті оксидоредуктазалар класыны ферменті, пероксисомаларда шоырланан.

рылысы

Каталаза-коферменті 4 гемнен тратын, табиаты жаынан гемоглобин мен Цхв ны гемдері сияты, біра темірді тотыу дрежесі +3 болатын екі компонентті фермент (гемопротеин). Каталазаны молекуласы трт бірдей суббірліктерден трады жне соан сйкес трт простетикалы тобы болады, молекулалы массасы 60000. Гем мен белокты блігі мыты байланыста болады, диализ кезінде де блінбейді. Каталазана сер етуші оптимальды рН-6.0-8.0 аралыында жатады.

 

 

Биологиялы рлі

Каталазаны азадаы биологиялы рлі тотыу кезінде аза жасушаларында флавопротеинді оксидазалар атарыны( ксантиноксидазалар, глкозооксидазалар, моно-аминоксидазалар жне т.б.)серінен тзілетін сутек пероксидін су мен молекулалы оттекке дейін ыдырату жне жасуша рылысын сутек пероксидінен орау шін ажет.

Реакцияа екі молекула сутек пероксиді тседі, біреуі электрондарды доноры, ал екіншісі акцепторы болады.

2О2 2О + О2

Оттекті блінуіні кусі бензидинні тотыуы кезінде ерітіндіні кк тске боялуы. Бензидин сынамасы- ол гемоглобин геміні сутек пероксидімен бензидинні атысында жретін реакцияа негізделген гемоглобинге сапалы реакция болады. Бензидин сынамасы

азада білінбейтін ан кетуде (нжісте, зрде,асазан слінде,сы массасында), сіресе АІЖда ойы жара, рак кезінде кететін ана те сезімтал реакцияларды бірі болып табылады.

 

Энзимопатия ( каталазаны жетіспеушілігі)

 

Рецессивтік типтегі тымуалаушылыта каталазаны жетіспеушілігінен немесе жотыынан ауру дамиды, оны акаталаземия деп атайды. Бл ауру ауыз уысыны , мрын-ны шырышты абатыны ойылуын тудырады, кейде ол тіндерді шіруіне келеді. Мндай жадайлар Кореяда, Жапонияда жиі кездеседі. Бл ауруды диагнозын ана сутек пероксидін осанда оны кбіктенбеуінен баылау арылы анытайды.

Пероксидазалар

 

рамы

Пероксидазалар – тірі жасушалардаы ртрлі заттарды тотыуын сутек пероксиді- ні кмегі арылы катализдейтін екі компонентті оксидоредуктазалар класыны бір топ ферменттері.

рылысы

Пероксидазаны простетикалы тобы бір гемнен трады, оны рамына ш валентті темір кіреді. Каталаза мен пероксидазаларды геміні рамы бірдей болады, ал оларды ызмет ету абілеттеріні ртрлілігі пероксидазаны белокты блігіні ерекшелігінде болады.

сер ету механизмі

Пероксидаза сутек пероксидін су мен атомды оттекке дейін тотысыздандырады, біра бл уаытта міндетті трде тотысыздандырыш болатын баса бір затты тотыуы жреді.Адам азасында мндай зата глутатион - трипептид: (гаммаглутамил-цистеилглицин) жатады. Сондытан адам азасындаы пероксидазаны глутатионпероксидаза деп те атайды.

Н2О2 Н2О+[О]

 

 

Биологиялы рлі

Пероксидазалара сутек пероксидін тотытыратын ферменттерді бір тобын жатызады: классикалы пероксидаза, НАД-пероксидаза, НАДФ-пероксидаза, май ышылдарыны пероксидазасы, глутатионпероксидаза, цитохромпероксидаза жне басалары. Гемоглобин де лсіз пероксидазды асиет крсетеді, соны негізіне оан сапалы реакция бензидин сынамасы болады. Барлы пероксидазалар тмендегі схемамен жмыс істейді, А- субстраттар:

 

Пероксидаза жануарлар мен сімдіктерді тіндерінде, стте, лейкоциттерде, кейбір бактерияларда болады, ол фенолдарды, аминдерді, кейбір гетероциклді осылыстарды тотыуын катализдейді.

Пероксидаза пастерленбеген стте болады. Ст ндірісінде пероксидазаа реакцияны стті пастерленуіні німділігін тексеру шін олданады (стті пероксидазасы 80ОС та инактивтенеді ).

Пероксидазаа реакцияны с етіні ескірген ескірмегендігін тексеру шін де олданады (суда жзбейтіндерін). Жаа сойылан ет - о реакция, ал ескісі –теріс реакция береді.

«Сізді назарыыза бір, екі, ш жне одан да кп дрыс жауаптары бар тапсырмалар сынылады. Дрыс жауаптарды нмірлерін тгел оршаыздар»

1. ФЕРМЕНТТЕР- КАТАЛАЗА МЕН ПЕРОКСИДАЗАЛАР ЖАТАДЫ

1) лиазаа

2) изомеразаа

3) трансферазаа

4) оксидоредуктазаа

2. ЕКІКОМПОНЕНТТІ ФЕРМЕНТТЕР

1) липаза

2) амилаза

3) каталаза

4) пероксидаза

5) цитохромдар

6) НАД-ДГ

7)

3. КАТАЛАЗА

1) рбір сімдік жне жануар жасушаларында болады

2) Н2О2 ні усыздандыру арылы оранышты ызмет атарады

3) сутек пероксидін су мен оттек молекуласына дейін ыдыратады

4) сутек пероксидін су мен атомды оттекке дейін ыдыратады

 

 

4.ЖАРААТ КЕЗІНДЕ ТЗІЛГЕН АНДЫ 3% СУТЕК ПЕРОКСИДІМЕН ТАЗАЛАУ КЕЗІНДЕ АНДАЫ ФЕРМЕНТТІ СЕРІНЕН СУТЕК ПЕРОКСИДІНІ ЫДЫРАУЫ НТИЖЕСІНДЕ КПІРШІК ПАЙДА БОЛАДЫ. ТМЕНДЕГІ КРСЕТІЛГЕНДЕРДЕН ОСЫ ФЕРМЕНТТІ ТАДАЫЗ

1) моноаминоксидаза

2) карбоангидраза

3) цитохромоксидаза

4) каталаза

5) лактатдегирогеназа

5. КАТАЛАЗАНЫ БИОЛОГИЯЛЫ РЛІ

1) мембрана липидтерін пероксидтік тотыудан орайды

2) сутек пероксидін усыздандыруа атысады

3) тін белоктарын ыдыратуа атысады

4) тіндерді оттекпен амтамасыз етеді

6. АНДА ПЕРОКСИДАЗАНЫ БАРЛЫЫН АНЫТАЙТЫН РЕАКЦИЯ

1) Фелинг

2) Троммер

3) Нингидрин

4) Йод ерітіндісі

5) кмі айна реакциясы

6) бензидин сынамасы

 

7. ГЕМ- ПРОСТЕТИКАЛЫ ТОП РЕТІНДЕ РАМЫНА КІРЕДІ

1) гемоглобинні

2) пероксидазаны

3) каталазаны

4) липазаны

 

8. ТМЕНДЕГІЛЕРДЕН НАТЫ ЖАУАПТАРДЫ ТАДАЫЗ

1) каталаза гемі бар ферментке жатады

2) каталазаны жетіспеушілігінен тымуалаушылы ауруы каталаземия дамиды

3) пероксидаза сутек пероксидін су мен атомды оттекке дейін ыдыратады

4) каталаза сутек пероксидіні синтезін катализдейді

 

9. ТМЕНДЕГІ СХЕМАДАЫ РБІР САНДАРА ФЕРМЕНТТЕРДІ ТАДАЫЗДАР

1 2 3 4

МалатНАДH К0 QH2 цитохром ½ О2

А. Цитохромоксидаза.

Б. Малатдегидрогеназа.

В. К0QH2- дегидрогеназа.

Г. НАДH- дегидрогеназа.

 

10. АЗАДА КАТАЛАЗА, ПЕРОКСИДАЗА, ЦИТОХРОМДАРДЫ БЕЛСЕНДІЛІКТЕРІ ТМЕНДЕГЕН. ТІНДІК ТЫНЫСАЛУ ПРОЦЕСТЕРІ БЗЫЛАН. АНДАЙ МЕТАЛЛ ИОНДАЫНЫ ЖЕТІСПЕУШІЛІГІ БАЙАЛАН:

1) магний, фтор

2) темір, мыс

3) хром, кальций

4) йод, фтор

5) натрий , калий

 

 

№ 18 Текст

ТРАНСФЕРАЗАЛАР- Ферменттерді 11класы

Анытамасы

Трансферазалар – атомдарды немесе атомдар тобын бір молекуладан (донор) екінші молекулаа (акцептор)тасымалдауды катализдейтін ферменттер класы. Трансферазаларды кмегімен жасушаларда алкилдену, фосфорлану, белокты, нуклеин ышылдарыны био-синтезі жреді жне т.б. Трансферазалар негізінен екі компонентті ферменттер (фосфотранс-феразалардан басалары).

Каталитикалы серіні механизмі

A—X + B A + B—X.

A молекуласы(X) атомдар тобынаы доноры болады, ал В топты акцепторы болады. Мндай тасымалдау реакцияларында донорды рлін жиі кофермент атарады. Кптеген трансферазаларды катализдейтін реакциялары айтымды болады.

 

Трансферазаларды топтары Трансферазалар класына 450 фермент кіреді , олар тасымалдайтын топтарыны химиялы табиатына арай 8топа блінеді: бір кміртек тобын тасымалдауды катализдейтін топ- метилтрансферазалар; антты алдыын тасымалдаушы топ-гликозилтрансферазалар; азоты бар топты тасымалдайтын топ- аминотрансферазалар; фосфат тобын тасымалдаушылар топ- киназалар(фосфотрансферазалар) деп аталады жне т.б. Систематикалы аталуы Трансферазаларды аталуы схемада крсетілгендей растырылады: «донор: акцептор — топ —трансфераза» [мысалы, фосфат тобын аденозинтрифосфор ышылынан (АТФ) креатинге тасымалдауды катализдейтін фермент АТФ: креатинфосфотрансфе-раза деп аталады]. «Сізді назарыыза бір, екі, ш жне одан да кп дрыс жауаптары бар тапсырмалар сынылады. Дрыс жауаптарды нмірлерін тгел оршаыздар» 1.ТРАНСФЕРАЗАЛАР 1) химиялы табиаты жаынан екікомпонентті ферменттер 2) жасушалы ферменттер 3) атомдарды бір субстраттан екіншісіне тасымалдайды 4) атом топтарын бір субстраттан екіншісіне тасымалдауды тездетеді 5) белоктарды гидролизін тездетеді   2. ТАСЫМАЛДАЙТЫН ТОПТАРЫНЫ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІНЕ АРАЙ ТРАНСФЕРАЗАЛАР ЖІКТЕЛЕДІ 1) метилтрансферазалар 2) аминотрансферазалар 3)фосфотрансферазалар 4) глюкозилтрансферазалар 5)ацилтрансферазалар 6) липазалар   3. ТРАНСФЕРАЗАЛАР КАТАЛИЗДЕЙДІ 1) топтарды субстрат молекуласыны ішінде тасымалдайды 2) топтарды бір молекуладан екіншісіне тасымалдайды 3) фосфор ышылыны алдыын АТФтен глюкозаа тасымалдайды 4) метил тобын субстрата тасымалдайды 5) тменгі молекулалы осылыстарды субстрата осады   4.ТРАНСФЕРАЗАЛАРДЫ КМЕГІМЕН ЖАСУШАЛАРДА ЖРЕДІ 1)алкилдеу 2)фосфорлау 3)метилдеу 4)аминдеу 5)ацилдеу 6) тотыу   5.АЦИЛТРАНСФЕРАЗАЛАРДЫ ЖАТАТЫН ТОБЫ 1) лиазалар 2)каталаза 3) цитохромдар 4) трансферазалар 5) оксидоредуктазалар   6. АНТТЫ ТАСЫМАЛДАЙТЫН ТРАСФЕРАЗАЛАР АТАЛАДЫ 1) ацилтрансфераза 2)глюкозоксидаза 3) гликозилтрасфераза 4)метилтрансфераза 5)глутатионпероксидаза 7.АЗАДА ФЕРМЕНТТІ БЕЛСЕНДІЛІГІНІ ТМЕНДЕУІ ЖНЕ ДЕНАТУРАЦИЯСЫ БАЙАЛАДЫ 1) ан ысымыны жоарылауында 2 )адамны температурасыны жоарылауында 3) стресс жадайында 4) ан ысымыны тмендеуінде 5) онкотикалы ысымны тмендеуінде 8. РЫЛЫМДЫ ФРАГМЕНТТІ БІР СУБСТРАТТАН ЕКІНШІСІНЕ ТАСЫМАЛДАУ АРЫЛЫ ЕКІ НІМНІ ТЗІЛУІН АМТАМАСЫЗ ЕТЕТІН ФЕРМЕНТТЕРДІ КЛАСЫ 1)оксидоредуктазалар 2)изомеразалар 3) трансферазалар 4)лигазалар 5)гидролазалар   9. КАТАЛИЗДЕЙТІН РЕАКЦИЯЛАРЫНЫ ТРЛЕРІНЕ АРАЙ КОФЕРМЕНТ- ТЕРДІ РТРЛІ КЛАССА БЛЕДІ 1) электрондарды тасымалдайтын коферменттер 2) ртрлі химиялы топтарды тасымалдайтын коферменттер 3) сутек атомдарын тасымалдайтын коферменттер 4) пептидтік байланыстарды зетін коферменттер 5) метил тобын тасымалдайтын коферменттер   10. ФОСФАТ ТОБЫН ТАСЫМАЛДАЙТЫН ТРАНСФЕРАЗАЛАР 1) ацилтрансферазалар 2) фосфотрансферазалар 3) киназалар 4) аминотрансферазалар 5) метилтрансферазалар     № 19 Текст Трансферазаларды топшалары   2.1. Метилтрансферазалар Метилтрансферазалар –біркміртекті алдыты – метил, метилен, метин,формил жне баса топтарды айтымды тасымалдауды катализдейтін трансферазалар класыны ферменттері. Коферментті рылысы Метилтрансферазалар– екі компонентті ферменттер. Коферменті ТГФ- тетрагидрофоль ышылы (Вс витамині). Коферментті рамына птеридин саинасы, парааминобензой ышылы (ПАБ) жне глутамин ышылы кіреді. Трансметилдену реакцияларына мысалдар Негізінен СН3- тобыны доноры метионин болады. Ол В12 витаминіні туындысы-мен(кобаламин) жне фоль ышылымен бірге барлы тірі азада айта метилдену жйесін тзеді. 5- метилтетрагидрофоль ышылынан (N5-метил-Н4-фолат) СН3- тобы-ны гомоцистеинге тасымалдануы метионин биосинтезіні соы сатысында жреді. Фермент гомоцистеинметилтрансфераза метил радикалын метилтетрагидрофолаттан гомоцистеинге тасымалдайды.         СН3 -тобыны трансметилдеу мбебап доноры S-аденозилметионин (SАМ) болып табылады.   Трансметилдену реакцияларына мысалдар   1) Адреналин-бйрексті милы абатыны гормоны, норадреналиннен ферментативтік синтез арылы тзіледі.Метил радикалыны кзі: S-Аденозилметионин болады. Осындай реакциялар арылы гуанидин сірке ышылынан креатинні , урацилден тиминні, фосфатидилэтаноламиннен фосфатидилхолинні тзілуі жреді   2) Креатинні синтезі Креатин блшы еттерде жоары энергетикалы осылыс- креатинфосфатты тзілуі шін ажет:     1) Урацилден нуклеин ышылдарын тзуге керек азотты негіз тиминні синтезделуі 2) Липидтерді кілі - фосфатидилхолинні фосфатидилэтаноламиннен синтезделуі     «Сізді назарыыза бір, екі, ш жне одан да кп дрыс жауаптары бар тапсырмалар сынылады. Дрыс жауаптарды нмірлерін тгел оршаыздар» 1.МЕТИЛТРАНСФЕРАЗАЛАР ТАСЫМАЛДАЙТЫН ТОПТАР 1) СН3- 2) СН3СО- 3) NH2- 4 ) –СН2- 5) -СН= О 2. МЕТИЛТРАНСФЕРАЗАЛАР ТАСЫМАЛДАЙДЫ 1) амин топтарын 2) формил топтарын 3) метин топтарын 4) фосфат топтарын 5) метил топтарын 3. ТЕТРАГИДРОФОЛЬ ЫШЫЛЫ ТАСЫМАЛДАУА АТЫСАДЫ 1) протондарды 2) электрондарды 3) ацетил тобын 4)біркміртекті топты   4. ТЕТРАГИДРОФОЛЬ ЫШЫЛЫ АТЫСАТЫН РЕАКЦИЯЛАР 1) карбоксилдеу 2) трансаминдеу 3) фосфорлану 4) метилдеу   5. МЕТИЛТРАНСФЕРАЗАНЫ КОФЕРМЕНТІ 1) биотин 2) ацил-КоА 3) пиридоксальфосфат 4) тетрагидрофоль ышылы     6. МЕТИЛ ТОБЫНЫ КЗДЕРІ 1) метионин 2)S-аденозилметионин 3) гомоцистеин 4) гуанидинсірке ышылы 7. ТРАНСМЕТИЛДЕНУ КЕЗІНДЕ АЗАДА ТЗІЛЕДІ 1) креатин 2) креатинфосфат 3) гомоцистеин 4) адреналин 5) тимин 6) фосфатидилхолин   8. ТГФны РАМЫНА КІРЕДІ 1) ) метионин 2) птеридин саинасы 3) глутамин ышылы 4) парааминобензой ышылы   9. АЗАДА МЕТИЛТРАНСФЕРАЗАНЫ СИНТЕЗІ МЕН ЫЗМЕТІ БЗЫЛАН.БЛ ЖЕТІСПЕУШІЛІКТІ ТУЫЗАДЫ 1) ФАД ты 2) ТГФны 3) никотинамидті 4) пиридоксальфосфатты 5) АсАТ и АлАТ ты 10. . АЗАДА МЕТИЛТРАНСФЕРАЗАНЫ БЕЛСЕНДІЛІГІНІ ТМЕНДЕУІ БАЙАЛАН. ОНЫ ЖЕТІСПЕУШІЛІГІН ТУЫЗАДЫ 1) магний иондары 2) Вс витамині 3) В12 витамині 4) В6 витамині 5) Н4фолат   № 20 Текст Аминотрансферазалар   Аминотрансферазалар- амин тотоптарын амин ышылдарынан кетоышылдара тасымлдауды катализдеуші ферменттер жне алмастырылатын амин ышылдарыны биосинтезін амтамасыз етеді. Коферментті рылысы Аминотрансфераза апофермент пен коферменттен тратын екі компонентті фермент. Коферменті пиридоксальфосфат(Н3РО4 + В6витамині ) жне рылысы тмендегідей:   Биологиялы рлі Кофермент амин тобын тасымалдайды, айтааминдену(трансаминдену)реакциясы ай-тымды процесс. Кофермент амин ышылдарыны декарбоксилденуіне де атына-сады. Бл трансаминазаларды катаболизм процестеріне жне алмастырылатын амин ышылдарыны синтезі процестеріне де ызмет ете алатындыын крсетеді. Амино-трансферазалар алмастырылатын амин ышылдарыны синтезін ана жргізіп оймай, кмірсулары мен амин ышылдарыны арасындаы зат алмасу байланысында да лкен рл атарады.   Реакциялара мысалдар Амин тобыны кздері амин ышылдары болады, сіресе глутамин ышылы. айта аминдену кезінде жаадан алмастырылатын амин ышылы мен кетоышыл тзіледі: Аспарагин ышылы мен - кетоглутарат арасындаы реакцияны катализдейтін фермент АсТ-аспартатаминотрансфераза деп аталады. Аланин мен - кетоглутарат арасындаы реакцияны катализдейтін фермент АлТ- аланинаминотрансфераза деп аталады. Аминотрансферазалар азалы таламдылы крсетеді, сондытан диагностикалы ма-ызы бар боландытан, оларды белсенділік шамасын ан сарысуынан анытайды (теориядаы 2.11. блімді араыз).   де Ритис коэффициенті   де Ритис коэффициенті( АсТ/АлТ) —ан сарысуындаы АсТны (аспартатамино-трансфераза) АлТа (аланинаминотрансфераза) атынасыны белсенділігін крсетеді. де Ритис коэффициентіні дені сау адамдаы алыпты млшері (0,91-1,75). Біра АсТны жоарылауынан коэффициент атынасыны 2ден жоары болуы жрек ауруын крсетеді(миокард инфарктысы) , ал коэффициент атынасыны 1ден тмен болуы бауыр ауруын крсетеді. «Сізді назарыыза бір, екі, ш жне одан да кп дрыс жауаптары бар тапсырмалар сынылады. Дрыс жауаптарды нмірлерін тгел оршаыздар» 1. NH2 -ТОБЫН ТАСЫМАЛДАУШЫ ФЕРМЕНТ
1) лиаза 2) изомераза 3) нитрогеназа 4) аминотрансфераза

2. АМИНОТРАНСФЕРАЗА ФЕРМЕНТІНІ РАМЫНА КІРЕТІН ВИТАМИН
1) В1 – тиамин

2) Вс – фоль ышылы
3) РР – никотин ышылы
4) В6 – пиридоксаль

 

3. АМИН ТОБЫН ТАСЫМАЛДАЙТЫН КОФЕРМЕНТ

1) ПФ (пиридоксальфосфат)

2) ФМН (флавинмононуклеотид)

3) КоА (коэнзим А)

4) ТПФ (тиаминпирофосфат)

 

4. АМИНОТРАНСФЕРАЗАЛАР КАТАЛИЗДЕЙТІН РЕАКЦИЯ

1) молекулаішілік дезаминдену

2) декарбоксилдену

3) тотысыздана аминдену

4) айта аминдену

5. АНА БЛІНЕТІН ФЕРМЕНТТЕРГЕ ЖАТАДЫ

1) АсТ

2) АлТ

3)ЛДГ

4) ФП

5) ПФ

 

6. де РИТИС КОЭФФИЦИЕНТІ ДЕГЕН

1) АсТ/АлТ атынасы

2) АсТ/амилаза атынасы

3) АлТ/амилаза атынасыны активтілігі

4) АлТ/АсТ атынасыны активтілігі

 

7. АлТ НЫ АКТИВТІЛІГІ АНДАЙ АУРУДА АРТАДЫ

1) алкогольдік бауыр циррозы

2) миокард инфарктысы

3) кпе инфарктысы

4) инсульт

 

8. АСПАРТАТАМИНОТРАНСФЕРАЗА ЖИНАТАЛАН
1) лизосомада
2) цитозолде

3) митохондрияда
4) микросомада

5) жасуша мембранасында

9. ЭЛЕКТРОФОРЕТИКАЛЫ ЗЕРТТЕУ КЕЗІНДЕ АН САРЫСУЫНДА ЛДГ1 МЕН

ЛДГ2 НІ ШАМАЛАРЫ ЖОАРЫ БОЛАН. БЛ АНДАЙ АЗАНЫ

ПАТОЛОГИЯСЫН КРСЕТЕДІ:

1) кпені

2) жректі

3) бауырды

4) блшы етті

5) ккетті

 

10. ТІЗБЕКТІ ТАПСЫРМАНЫ ОРЫНДАЫЗ

ЭНЗИМОДИАГНОСТИКА АРЫЛЫ МИОКАРД ИНФАРКТІСІНІ ДИАГНОЗЫН ОЮ ШІН АНЫТАЛАТЫН ФЕРМЕНТ

1) ышылды фосфатаза

2) аспартатаминотрансфераза

3) амилаза

 

БЛ ФЕРМЕНТТІ ЖАТАТЫН КЛАСЫ:

4) гидролаза

5) трансфераза

6) оксидоредуктаза

 

ОСЫ ФЕРМЕНТТІ КЛАСЫНЫ КОФЕРМЕНТІ:

7) пиридоксальфосфат

8) биотин

9) NAD+

 

СОЛ КОФЕРМЕНТТІ РАМЫНДАЫ ВИТАМИН:

10) никотин ышылы

11) ТГФК

12) В6

 

 

№ 21 Текст

Ацилтрансферазалар

ПоАцилтрансферазалар -трансферазалар топшаларыны бірі, ышыл алдытарын белсендіреді жне амин ышылдарына, аминдерге, спирттерге жне баса осылыстара ышыл алдытарын(ацил тобын) тасымалдайды, осыны нтижесінде крделі эфирлер мен амидтер тзіледі.

 

Дк Коферментті рылысы

Ац Ацилтрансферазалар- екі компонентті ферменттер. Коферменті коэнзим А немесе НS-КоА- аденил ышылыны алдыынан(1), ол пирофосфатты топпен(2), пантоен ышылыны алдыымен(3) байланысан, ал ол -аланин ышылымен (4)пептидтік байланыспен байланысан(осы топтар -меркаптоэтиламинмен (5) байланысан панто-тен ышылын- В3 тзеді). НSKoAны функционалды тобы SН-болып табылатындытан оны НSKoA деп белгілейді. Органикалы ышылдарды (R) алдыымен мынадай типті R—СО—SKoA тиоэфирлер тзеді.

 

Ка

Биологиялы рлі

 

НSK0A ( ацетил-К0А) шкарбон ышылы цикліне, жасушаларды тыныс алуына, стероидтарды синтезіне, май ышылдарыны - тотыуына жне биосинтезіне аты-сады. Сірке ышылыны алдыы ацетил радикалы (СН3 СО-) ацетилденетін осылыса тасымалданады. Осылай холинні ацетилденуі ми тіндерінде жреді:

НSK0A тек ацетил тобын ана емес баса да ышыл алдытарын(ацил) тасымалдау арылысйкес ацилкоензимдерді тзеді(ацетил-, бутирил-, сукцинил- жне т.б.). Ацил тобыны мбебаб кзі ацил-коэнзимА (R—СО—SKoA)болады, ол ацил-трансферазаларды белсенді тобы болып табылады.

 

Пирожзім ышылыны тотыудан декарбоксилденуіне де(CH3CO~SКоА) коэнзим А атысады, оны рамында да пантотен ышылы болады. Бл тотыу белок, липид жне кмірсулар алмасуыны соы німдері тзілетін сатысына жатады:

СН3СОСООН + НАД + КоА - SH -> CH3CO-S- КоА + НАДН + Н+ + С02

Бл реакция біратар сатылы реакциялардан трады жне бны мультиферменттік пируватдегидрогеназа жйесі катализдейді.

 

«Сізді назарыыза бір, екі, ш жне одан да кп дрыс жауаптары бар тапсырмалар сынылады. Дрыс жауаптарды нмірлерін тгел оршаыздар»

1. АЦИЛ ТОБЫН ТАСЫМАЛДАЙТЫН ФЕРМЕНТТЕРГЕ ЖАТАДЫ

1) лиаза 2) изомераза 3) ацилтрансфераза 4) нитрогеназа

2. АЦИЛТРАНСФЕРАЗАНЫ РАМЫНА КІРЕТІН ВИТАМИН
1) В2 - рибофлавин
2) В3 – тиамин .
3) РР – никотин ышылы
4) В6 – пиридоксин

 

3. АЦИЛ ТОБЫН ТАСЫМАЛДАЙТЫН КОФЕРМЕНТ

1) ПФ (пиридоксальфосфат)

2) ФМН (флавинмононуклеотид)

3) НSКоА (коэнзим А)

4) ТПФ (тиаминпирофосфат)

 

4. АЦИЛТРАНСФЕРАЗАЛАР КАТАЛИЗДЕЙТІН РЕАКЦИЯ

1) ішкімолекулалы дезаминдеу

2) декарбоксилдену

3) айтааминдеу

4) ацилдеу

 

5. ПАНТОТЕН ЫШЫЛЫ КІРЕДІ РАМЫНА

1) липой ышылыны

2) глутатионны

3) тиаминпирофосфатты

4) коэнзима- А ны

5) тетрагидрофоль ышылыны

 

6. АЦИЛТРАНСФЕРАЗАЛАР

1) химиялы табиаты жаынан екікомпонентті

2) жасушалы ферменттер

3) бір субстраттан екіншісіне атомдар тобын тасымалдайды

4) ацил тобын тасымалдайды

5) глутамин ышылы

7. АЦИЛТРАНСФЕРАЗАЛАРДЫ РАМЫНА КІРЕДІ

1) пантатен ышылы

2) фосфор ышылыны екі молекуласы

3) аденозин-3'-фосфор ышылы

4) -меркаптоэтиламин

 

8. АЦИЛДЕУГЕ АТЫСАТЫН КОФЕРМЕНТ ТУЫНДЫСЫ

1) коэнзим Аны

2)пиридоксальфосфатты

3) тиаминдифосфатты

4) ТГФКны

 

9.КОЭНЗИМ –А ТАСЫМАЛДАУА АТЫСАДЫ

8) метил-

9)ацетил~

10)бутирил~

11)сукцинил~

~ КоА ны

 

«Тапсырманы ашы тест трінде толытырыыз»

10.Мына реакцияа атысатын ферментті класы мен тобыны аты-------------------

Ацетил - К0А + глутамат НSK0A + N-ацетилглутамат

№22 Текст

Фосфортрансферазалар

 

Фосфортрансферазалар (киназалар) - фосфор ышылыны алдыын спирттік, карбоксил, азотты заттары бар органикалы осылыстара тасымалдауды тездететін трансфераза класына жататын жасушаішілік ферменттер.

 

рылысы

Фосфортрансферазалар химиялы табиаты жаынан біркомпонентті ферменттер, біра оларды кптеген молекулалары бірнеше суббірліктен тратын тртіншілік -рылымды жне аллостерикалы орталытары болады. Барлы киназалар максималды белсенділік крсету шін Mg2+ немесе М n2+ иондарын ажет етеді.

Субстрата фосфор ышылыны осылуы фосфорлану деп аталады, сол уаытта субстрат те белсенділікке ие болады.

 

Фосфор ышылыны кздері

 

1.Фосфор ышылыны кзі АТФ болады

Бл жадайда фосфор ышылыны алдыы макроэргиялы байланысы саталмай а тасымалданады, ол уаытта реакциялар айтымсыз болады. Ферментті атын растыранда фосфор ышылы осылатын субстратты атына киназа сзі жаланады.

Киназалар фосфор ышылыны акцепторларыны трлеріне арай айтымды жне айтымсыз реакциялара блінеді:

А. айтымсыз реакциялар:

1) Гексокиназаларгексозаларды фосфорлауа атысады.Гексокиназалар кптеген жасушаларда болады. Бауырда гексокиназалардан тек глюкокиназа ана болады, ол тек глюкозаны айтымсыз фосфорлайды:

 

 

 

2)Протеинкиназаларжасушаларда белсенді болмайды, ал белсенді трі белоктарды фосфорлауды катализдейді (Протеинкиназа А ц-АМФті кмегімен белсендіріледі):

3) Глицеролкиназаглицеринді фосфорлайды:

Глицерол +АТФ глицерофосфат + АДФ

 

Б. айтымды реакциялар

1) Аденилаткиназа катализдейтін реакция:

АТФ + АМФ 2АДФ

2) Креатинкиназа(КК):

Креатин блшы еттердегі жоарыэнергетикалы креатинфосфатты тзілуіне ажет. Бл реакция айтымды жне креатинкиназа ферментімен катализденеді (А схемасы). Фермент цитозоль мен митохондрия жасушаларында жинаталан, азалы тадамалы. алыпты жадайда оны андаы млшері тмен. Ферментті атысынсыз креатин-фосфат дефосфорланады да креатининге айналады, ол зрмен шыып кетеді(Б схема-сы). Оны туліктік шыу млшері блшы ет массасына пропорционал болады. андаы креатинкиназаны жне оны изоферменттеріні белсенділігін анытау микард инфарктісін, миопатияны, блшыет дистрофиясын анытаудаы диагноз оюды бір трі (теориядаы 22.11. тарауын араыз).

A схема

Б схема

Креатинкиназаны(КК) рылысы:

3.Субстрат- фосфор ышылыны кзі

А. Субстраттан фосфорлану Фосфоры бар осылыстардан АДФке фосфор ышылы беріліп АТФ тзіледі. Мндай реакцияларды субстраттан фосфорлану деп атайды. Бл жадайда реакцияны катализдейтін ферментті аты жоары макроэнергиялы байланысы бар німні атымен аталады.

Мысалы гликолиз реакцияларындаы субстраттан фосфорлану реакцияларындаы фосфоэнолпируваттан фосфор ышылыны алдыы АДФке беріледі, ферментті аты пируваткиназа деп аталады :

 

 

 

Б. Субстраттан фосфорлануды айтымды реакциясы. Энергияа бай 1,3-дифосфоглицераттан фосфор ышылыны АДФке беріліп АТФті тзілуі. Фермент фосфоглицераткиназа деп аталады:

 

 

 

«Сізді назарыыза бір, екі, ш жне одан да кп дрыс жауаптары бар тапсырмалар сынылады. Дрыс жауаптарды нмірлерін тгел оршаыздар»

 

1. КИНАЗА ФЕРМЕНТТЕРІ ЖАТАТЫН КЛАСС
1) оксидоредуктазалар
2) трансферазалар
3)гидролазалар
4) лиазалар


2. КИНАЗАЛАР ЖРГІЗЕТІН ТРЗГЕРІСТЕР

1) С-N – байланысын зеді

2)С-О –байланысын тзеді

3) метил тобын тасымалдайды

4)молекулаішілік топтарды тасымалдау

5) фосфат тобын донордан акцептора тасымалдайды

3.ТРАНСФЕРАЗАЛАРА ЖАТАДЫ

1) уреаза

2) пероксидаза

3) гексокиназа

4) креатинкиназа

5)пируваткиназа

 

4. ГЛЮКОКИНАЗА АЙТЫМСЫЗ ФОСФОРЛАЙДЫ ТЕК

1) глюкозаны

2) креатинді

3) креатинфосфатты

4) фосфоэнолпируватты

5)1,3-дифосфоглицератты

5. Mg ИОНЫ АКТИВАТОР БОЛАТЫН ФЕРМЕНТТЕР

1) фосфорилаза

2) амилаза

3) гексокиназа

4) креатинкиназа

5) карбоксипептидаза

 

6. ХИМИЯЛЫ ТАБИАТЫ ЖАЫНАН ФОСФОТРАНСФЕРАЗАЛАР

1) біркомпонентті

2) екі компонентті

3) аллостерикалы орталыы бар

4) тртіншілік рылымды

7. ЗАТА ФОСФОР ЫШЫЛЫНЫ ОСЫЛУЫН АТАЙДЫ

1) дефосфорлану

2) фосфорлану

3) субстратты фосфорлану

4) субстратты дефосфорлану

 

8. ФОСФОР ЫШЫЛЫНЫ ДОНОРЫ БОЛАДЫ

1) АТФ

2) креатинфосфат

3) АДФ

4) фосфоэнолпируват

5) 1,3-дифосфоглицерат

 

9.ПРОТЕИНКИНАЗА А-НЫ АКТИВАТОРЫ БОЛАДЫ

1) ц- ГМФ

2) Са2+

3) ц- АМФ

4) инозитолтрифосфат

 

10. Киназалар катализдейді жне оларды рамында болады:

1) субстратта молекулаішілік топты тасымалдау, В2 витамині

2) АДФке субстраттан фосфор ышылыны алдыын тасымалдау

3) АТФтен фосфор ышылыны алдыын глюкозаа тасымалдау

4) субстраттан кішімолекулалы заттарды зілуі, В1витамині

5) субстрата кішімолекулалы заттарды осылуы, Н витамині

№ 23 Текст

V. Лиазалар

Лиазалар класыны ферменттері субстраттардан белгілі бір топтарды суды атысынсыз блінуін (СО2, Н2О, NH3, альдегид),сол кезде ос байланысты тзілуін немесе ол топтарды ос байланысы бар жерге осылуын катализдейді.

рылысы

Лиазалар –коферменттері тиаминдифосфат, биотин, НSK0А, ртрлі металл иондары болатын екі компонентті ферменттер. Лиазалар рылыстары емес катализдейтін реакцияларыны трлеріне арай бір класса жинаталан. Лиазалар тек жасушаларда ана болады.

Номенклатурасы

Системалы аталуында ферментті аты субстратты аты, блінетін топты аты жне оан сызыша арылы лиаза сзі осылып жазылады. Берілген тексте «декарбоксилаза», «альдолаза», «дегидратаза» терминдері олданылады.

Топтары

Арасындаы байланыстарды зілуіне арай(С-С, С-О, С-N, C-S жне басалары) лиазалар жеті топа блінеді.Топтар андай топты блінуіне арай жіктеледі.
1 топ- карбокси-лиазалар –екі кміртек арасындаы байланысты зуші ферменттер;

2-топ- гидро-лиазалар – молекуладан суды кетуін(дегидратаза) немесе суды осылуын катализдейтін ферменттер;

3-топ-аммиак-лиазалар- амин ышылдарын дезаминдеп, аныпаан ышылдарды тзілуін катализдейтін ферменттер;

4-топ- молекуладан Н2S немесе оны туындылары н б летін ферменттер.

Топшалар

4.1.1. Карбокси-лиазаларды топшасы - Декарбоксилазалар

Декарбоксилазалар -субстраттан карбоксил тобы (декарбоксилазалар) зілуін

(С-С байланыс зіледі) тездететін екі компонентті ферменттер.

андай субстраттан карбоксил тобы блінуіне арай декарбоксилазалар кетоышылдарыны декарбоксилазалары жне аминышылдарыны декарбоксилазалары болып блінеді.

1) Кетоышылдарыны декарбоксилазалары – коферменті тиаминдифосфат (витамин В1+2Н3РО4) болатын екі компонентті ферменттер. Апофермент пен коферментті арасындаы байланыс магний ионы арылы іске асады:

 

Реакцияларды типтері:

Кетоышылдарыны декарбоксилазаларыны кілдеріні бірі пируватдекарбокси-лаза(ПДК),, ол пирожзім ышылыны декарбоксилденуіне атысады., нтижесінде сірке альдегиді тзіледі(1). Мндай реакция тек микробтарды жасушаларында жреді, ал адамны жасушаларында ПДК тек мультиферменттерді рамында жмыс істейді, ол пируватдегидрогеназа(ПДГ) деп аталады. Оны рамына пируватдекарбоксилаза, ацетилтрансфераза жне НАД-а туелді дегидрогеназа кіреді.:

Крсетілген ферменттер ді райсысы здеріні реакцияларын ретімен жргізеді. Сол кезде энергия блінеді, ал ол ацетилтрансферазаны сірке ышылыны алдыына осылып макроэргиялы байланыс тзуіне жмсалады. Нтижесінде сірке ышылы-ны активті формасы тзіледі, ол активті сірке ышылы (АС) ,немесе ацетил- КоА деп аталады.

2) Амин ышылдарыны декарбоксилазалары рылысы

Коферменті пиридоксаль-5'-фосфат (В6 витамині + Н3РО4) болатын екі компонентті ферменттер.

Мысалы, шіру кезінде орнитин декарбоксилденіп диамин -путресцинді, ал лизин- кадаверинді тзеді:

 

Биологиялы рлі

Амин ышылдырыны декарбоксилазалары бактериялы инфекция немесе шіру процесіне, кейбір аминышылдарыны алмасуы кезінде биогенді аминдер тзілуіне атысады. Мысалы, ішекте лизинні шіруінен кадаверин тзіледі жне глутаматтан –ГАМ, триптофаннан- серотонин, гистидиннен гистамин сияты биогенді аминдер т-зіледі.

1)Серотонин біртіндеп триптофаннан 5-триптофангидроксилаза ферменті

арылы(аралы 5-гидрокситриптофан тзіледі) жне триптофандекарбоксилаза ферментіні серінен декарбоксилденгенде тзіледі.

Серотонин жйке жйесіні медиаторы, антамырларын тарылтады, артериялы ан ысымын, денені температурасын, тынысалуды реттейді.

Тирозиннен дофамин тзіледі, Дофамин- катехоламиндерді алы заттары.

2) 2) Гистидиндекарбоксилаза гистидиннен гистаминні тзілуін катализдейді.

Гистамин антамырларын кеітеді,абыну процесінде тзіліп, аллергиялы реакцияларды асындырады.

гистидин гистамин

3) 3) Глутаматдекарбоксилаза жоары арнайылыты фермент. Миды срзатыны жасушаларында ызмет етеді. Глутамин ышылыны декарбоксилденуінде аминомай ышылы (ГАМ) тзіледі.

ГАМ мид озуын тежейді.Эпилепсияны емдеуге олданылады(ауруды стамасын азайту шін):

 

4.1.2. Карбокси- лиазаларды топшаларыны екіншісі -альдегид-лиазалар (альдолаза). Альдегидлиазалара тн кілдеріні бірі- фруктозо-1,6-дифосфатты фосфотриозалара айтымды айналдыратын альдолаза болып табылады:

Биологиялы рлі

Альдолаза (А)энергия алмасуында маызды рл атарады. анда Аны кбеюі бірталай аурулара диагноз оюа ммкіндік береді. Тіндердегі залалды ісіктерде Аны белсенділігі те жоары болады, эритроциттерде оны белсенділігі ан сарысуына араанда 100 есе жоары болады. Тымуалаушылы кезінде Аны жетіспеушілігі фруктозаны азаны абылдамауын тудырады. Кейбір ауруларда блшы етті дистрофичсы, миокард инфарктісі, ревматизмні белсендірілуі, рак, бауырды заымдануы жне басаларында Аны белсенділігі анда артады, ол жоарылаан сайын ауруды дамуы да артады.

«Сізді назарыыза бір, екі, ш жне одан да кп дрыс жауаптары бар тапсырмалар сынылады. Дрыс жауаптарды нмірлерін тгел оршаыздар»

1. ЛИАЗАЛАР КАТАЛИЗДЕЙДІ

1) молекулаларды тзілу реакцияларын

2) изомерлену реакцияларын

3) субстрат молекласындаы байланысты суды атысымен зуді

4) субстрат молекласындаы байланысты суды атысынсыз зуді

5) электрондарды бір субстраттан баса субстрата тасымалдауды

 

2. ЛИАЗАЛАР СУБСТРАТТАН БЛЕДІ

1) СО2

2) Н2О

3) NH3

4) альдегид

5) фосфат

3. ЛИАЗАЛАРА ЖАТАДЫ
1) карбоксилазалар

2) декарбоксилазалар
3) альдолазалар
4) карбоангидразалар

5) аммиаклиазалар

 

4. КЕТОЫШЫЛДАРДЫ ДЕКАРБОКСИЛАЗАЛАРЫ

1)екікомпонентті ферменттер

2)біркомпонентті ферменттер

3)СО2 осып алады

4)кмірышыл газын бледі

 

5. АМИН ЫШЫЛДАРЫНЫ ДЕКАРБОКСИЛАЗАЛАРЫНЫ КОФЕРМЕНТІ
1) тиаминдифосфат

2) никотинамидадениндинуклеотид
3) фосфопиридоксаль

4) биотин

5) тетрагидрофолат

 

6. В6 ВИТАМИНІ ТМЕНДЕГІ КОФЕРМЕНТТЕРІНІ БІРІНІ РАМЫНА КІРЕДІ
1) никотинамидадениндинуклеотидті

2) флавинадениндинуклеотидті
3) тиаминдифосфатты

4) пиридоксальфосфатты

5) флавинмононуклеотидті

 

7. ПИРУВАТДЕКАРБОКСИЛАЗАА СЙКЕС КЕЛЕТІН КОФЕРМЕНТ

1) ФАД

2) ТДФ

3) ФМН

4) НАД+

 

8. СЕРОТОНИН БОЛАДЫ

1) гистидинні дезаминденуідегі нім

2) триптофанны декарбоксилденуіндегі нім

3) гистидинні декарбоксилденуіндегі нім

4) триптофанны дезаминденуідегі нім

 

9. ГАМК ТЗІЛЕДІ

1) орнитинні декарбоксилденуінен

2) орнитинні дезаминденуінен

3) глутаматты декарбоксилденуінен

4) глутаматты дезаминденуінен

 

10. ГИСТАМИН ТЗІЛЕДІ

1) лизинні семіз жасушаларында декарбоксилденуінен

2) гистидинні лизинні семіз жасушаларында декарбоксилденуінен

3) гистидинні лизинні семіз жасушаларында дезаминденуінен

4) лизинні семіз жасушаларында дезаминденуінен

 

11. ПИРУВАТДЕГИДРОГЕНАЗДЫ КОМПЛЕКСТІ РАМЫНА Ш ФЕРМЕНТ АТЫСАДЫ

1) пируваткарбоксилаза, лактатдегидрогеназа, цитратсинтаза

2) пируватДГ, дигидролипоилацетилтрансфераза, дигидролипоил- ДГ

3) кетоглутарат ДГ, ацетилтрансфераза, аконитаза

4) НАДН2-дегидрогеназа

5) сукцинат-ДГ, альдегид-ДГ

 

11. 12. АУРУДЫ ЗРІНДЕ ПИРОЖЗІМ ЫШЫЛЫНЫ МЛШЕРІ АЛЫПТЫДАН ЖОАРЫ. АУРУДЫ ЖАДАЙЫ КОКАРБОКСИЛАЗАНЫ (ТИАМИНДИФОСФАТ), БЕРГЕННЕН КЕЙІН ЖАСАРДЫ, ОЛ БЕЛСЕНДІРЕДІ

1) пируватдегидрогеназды комплексті

2) лактатдегидрогеназаны

3) пируваткиназаны

4) сукцинатдегидрогеназаны

5) альдолазаны

«Тапсырманы ашы тест трінде толытырыыз»

13. МЫНА РЕАКЦИЯНЫ КАТАЛИЗДЕЙТІН ФЕРМЕНТ

- кетоглуторат __сукцинил –К0А

 

 

№ 24 Текст

ЛИАЗАЛАРДЫ 2- ТОБЫ ГИДРОЛИАЗАЛАР

2.1. Гидро-лиазалар(гидратазалар)-бл ферменттер органикалы заттарды гидраттану жне дегидраттану реакцияларын тездетеді ( С-О байланыс зіледі). Мндай реакциялар кмірсулары мен май ышылдарыны ситезі мен ыдырауы кезінде жреді, гидратазалар тіршілік процестерінде лкен рл атарады.

Мысал ретіндеКЦде фумар ышылын алма ышылыны айтымды айналдыратын фумараза ферментін алуа болады:

2.2.Карбоангидраза- гидролиазаларды топшасы

рылысы

2.2.Карбоангидраза-лиазаларды топшасы, коферменті мырыш ионы болатын екі компонентті фермент.

Биологиял рлі

Карбоангидразаны азадаы рлі азаны сілтілік- ышылды тепе-тедігіне, СО2,ні тасымалдануына, асазанны шырышты абатында тз ышылыны тзілуіне байланысты болады

Карбоангидраза кмір ышылын ыдырату жне синтездеу реакцияларын катализдейді:

Н2О + СО2 Н2СО3

Реакцияны баыты СО2 ні концентрациясына туелді болады. 1л анда 2г фермент болады.Карбоангидраза кмірышыл газны шыуына жне тынысалу орталыыны жмысында маызды рл атарады.

Шоырлануы

. Карбоангидраза анны эритроциттерінде жне баса да тіндерді жасушаларын-да (бйректі, кзді кірпікті денесінде , йы безінде, асазанны шырышты аба-тында, лаа жаын сілекей бездерінде) болады. Бл фермент жасушаларда болады да тіндік сйытытарда болмайды.

Лиазаларды 3- тобы- Аммиаклиазалар - амин ышылдарын дезаминдеу ( С-N байланыс зіледі) арылы аныпаан ышылдар тзілуін каталилиздейтін екі компонентті ферменттер. Бл ферменттер амин тобын осуды да(аминдену) катализ-дейді.

Аммиаклиазаларды мысалына аспартатаммиаклиаза жатады, ол аспарагин ышылыны дезаминденуін тездетеді:

«Сізді назарыыза бір, екі, ш жне одан да кп дрыс жауаптары бар тапсырмалар сынылады. Дрыс жауаптарды нмірлерін тгел оршаыздар»

1. ГИДРОЛИАЗАЛАР ТЕЗДЕТЕТІН РЕАКЦИЯЛАР

1) гидраттану

2) дегидраттану

3) С-О байланысты зу

4) С-С байланысты зу

2.КАРБОАНГИДРАЗА КАТАЛИЗДЕЙТІН РЕАКЦИЯ

1) кмір ышылын ыдыратады

2) кмір ышылын синтездейді

3) биогенді аминні тзілуін

4) асазанны шырышты абатында тз ышылыны тзілуін

 

3. СО2 НІ ТЗІЛУІН КАТАЛИЗДЕЙТІН КАРБОАНГИДРАЗАНЫ КОФЕРМЕНТІ
1) НАД

2) ФП

3) ТДФ

4) Zn2+

5) ТГФ

 

4. КАРБОАНГИДРАЗАНЫ ЖИНАТАЛАТЫН ЖАСУШАЛАРЫ

1) кзді кірпікті денесі

2) йы безі

3) асазанны шырышты абаты

4) латы маайындаы сілекей безі
5) эритроциттерде


5.АММИАКЛИАЗАЛАР ЖРГІЗЕДІ

1) амин ышылдарыны дезаминденуін

2) С-N байланысыны зілуін

3) аныпаан ышылды тзілуін

4) амин тобыны осылуын

 

6. ГИДРОЛИАЗАЛАР БЛЕДІ

1) CO2

2) H2 O

3) NH2

4) SH2

7. СЙКЕСТІКТІ ТАБЫЫЗ

КОФЕРМЕНТ АТЫСАТЫН РЕАКЦИЯНЫ ТРІ

А) карбоксилдену

Б) тотыу-тотысыздану

В) трансаминдену

Г) ацилдеу

Д) ацетилдеу

КОФЕРМЕНТ

1) Биотин

2) Пиридоксальфосфат

3) NAD+

Текст № 25

Энзимодиагностика жне энзимопатиялар

Энзимодиагностика - адамны биологиялы сйытарындаы ферменттерді белсенділіктерін анытау арылы ауруа (ауыру белгісіне) диагноз ою.

 

Энзимодиагностиканы принциптері негізделген:

 

-жасушалы ферменттер бзылмаан жасушалардан ана тпейді;

 

- жасуша мембранасыны бзылуынан (абыну, некроз) анда жне баса да биологиялы сйытарда(мысалы зрде) жасушаішілік ферменттерді млшері артады, оларды белсенділіктерін арнайы биохимиялы тестер арылы тіркейді;